‘Ga eens een kop koffie drinken met je Nederlandse buurman’
In de bovenste zaal van Fellix Meritis in Amsterdam staan zo’n zestig jongeren. Ze verschillen in kleur, herkomst en geloofsovertuiging. Allen willen ze echter iets doen. Iets doen tegen het onrecht dat ze ervaren. Een impressie van een gesprek hierover tijdens de Nacht van de Rechtsstaat op 27 november.
‘Mijn geschiedenisleraar zei tegen mij: je bent geen allochtoon. Ik was boos want ik ben wel bicultureel: ik ben Israëliër. Ik voel me dus met jullie verbonden.’ Gespreksleider Yonathan Keren van The Dialogue Hunters opent met deze persoonlijke anekdote de bijeenkomst. Hij begeleidt de komende anderhalf uur het gesprek tussen de jongeren volgens de Deep Democracy-methode. Hierbij gaan mensen op persoonlijke titel met elkaar in gesprek en haalt hij als gespreksleider ‘de beleefdheid eruit om zo de boodschap directer te maken’. Hij vraagt de jongeren om korte, krachtige statements te maken. Voelen de anderen iets soortgelijks? Dan kom je bij hem of haar staan. Zo niet, dan neem je meer fysieke afstand door aan de andere kant van de zaal te gaan staan.
Meten met twee maten
Het onderwerp van deze avond is onrecht. Een breed begrip. Zo zegt een jonge vrouw met een spierziekte: ‘Mensen vinden mij soms ook lastig met m’n ziekte. Ik zal hier nooit over klagen. Onrecht wordt je aangedaan, het is deel van het leven.’ De meeste andere aanwezigen zijn jongeren van niet-westerse afkomst die te maken hebben met onrecht op basis van afkomst, religie of uiterlijk. ‘Ik ben het gewend dat er wordt gemeten met twee maten’, zegt een jonge vrouw met hoofddoek, ‘maar je moet echt achter je eigen rechten aan gaan. Je moet iets doen, actie ondernemen.’ Een andere vrouw vult aan: ‘Vaak vinden autochtone Nederlanders dat er geen onrecht of discriminatie plaatsvindt waardoor een gesprek voeren nauwelijks zin heeft. Pas als dat erkend wordt, kunnen we bruggen bouwen. Erkenning en begrip is essentieel!’ Veel mensen in de zaal gaan om haar heen staan.
‘Ik begrijp dat de witte Nederlander zo denkt maar ik heb geen begrip voor’
Als je discriminatie ervaart, bijvoorbeeld omdat je geweigerd wordt in een café of omdat je nooit wordt uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek, wat moet je daar dan mee? Voordat de discussie startte, vertelden vertegenwoordigers van het College voor de Rechten van de Mens en de Nationale Ombudsman waarvoor de jongeren bij hen terecht kunnen. Maar wat is eigenlijk beter, vraagt gespreksleider Keren: actie ondernemen of elkaar eerst beter begrijpen? Deze twee kanten worden bewust tegenover elkaar gezet. Een vrouw van Nederlandse afkomst bijt het spits af: ‘Actie ondernemen begint bij jezelf. De Franse revolutie is destijds ook door één iemand gestart. Als je zelf geen actie onderneemt, dan gebeurt er nooit wat.’ Een jonge moslima is het met haar eens: ‘Ik woon in een klein dorp waar ik de enige moslim ben. Moslims worden in het nieuws alleen maar negatief neergezet. Het is aan ons om te laten zien dat die vooroordelen niet kloppen.’ De witte Nederlander heeft een verkeerd beeld van Marokkanen, vult iemand aan. ‘Het is niet meer dan menselijk dat je een bepaald beeld krijgt van een bevolkingsgroep als je ze niet in je eigen omgeving ziet. Ik begrijp dat de Nederlander dan denkt zoals die soms denkt. Maar ik heb er geen begrip voor.’
Actie ondernemen tegen onrecht, zeggen sommige jongeren soms lastig te vinden. ‘Actie ondernemen kan heel positief zijn en daar gaat mijn voorkeur ook naar uit. Maar ik wil niet het stempel krijgen dat ik het vanuit boosheid doe. En zo’n stempel krijg je heel snel.’ Gespreksleider Keren vat het samen: ‘Ik ben meteen de agressieve buitenlander dus.’ Een jongen vult aan: ‘We moeten wel in actie komen maar wel positief. Anders gaan wij ons afsluiten en wordt het alleen maar erger.’ Er klinkt geklap in de zaal.
Een jonge vrouw vraagt zich af hoe lang je begrip moet tonen: ‘Discriminatie is niet te stoppen. Ik was ergens aangenomen en toen droeg ik nog geen hoofddoek. Op de dag dat ik naar mijn werk kwam met een hoofddoek, werd ik ontslagen. Wat moet ik daar dan mee?’ Is het niet treurig dat we elkaar nog steeds niet begrijpen, zo vat de gespreksleider een volgende opmerking samen. Iemand vult aan: ‘Ik vind het jammer dat er vanavond een belangrijke groep niet aanwezig is. Wij moeten praten met islamofoben en Wilders-stemmers. Maar die zijn hier niet. Daarmee kom je zo moeilijk in gesprek.’
We moeten echt iets doen
'Wat lossen we ermee op om één minuut stil te zijn na de aanslagen in Parijs? Alsof het begrip dan naar beneden valt.'
Op het einde gaan alle aanwezigen in een kring zitten. Keren vraagt om de aanwezigen één ding te noemen dat hen deze avond heeft geraakt. ‘Ik ben neergezet in een setting waarin ik bewust voor een kant moest kiezen. Ik ben echter iemand die altijd naar overeenkomsten in plaats van verschillen zoekt. Maar door me nu in zo’n setting te zetten, kwam ik er achter dat dit ook in de maatschappij gebeurt. Je moet keuzes maken, links of rechts, Marokkaan of Nederlander. En dat raakte me.’ Een jonge vrouw van zo’n 18 jaar steekt haar hand op: ‘Ik voelde steeds meer de neiging om niet meer mee te doen aan het gesprek. Wij moeten namelijk altijd al een kant kiezen. Maar wat ik nú voel is dat we echt actie moeten ondernemen. De handen in elkaar steken, of je nu Turks, Marokkaans of Nederlands bent. En ik vind dat actie ondernemen niet betekent dat we een stichting moeten opzetten ofzo. Nee, het begint bij jezelf. Ik moet meteen actie ondernemen als ik de deur uitloop dadelijk.’ Een jongen vult aan: ‘Wat lossen we ermee op om één minuut stil te zijn na de aanslagen in Parijs? Alsof het begrip dan naar beneden valt. Nee, ga eens een kop koffie bij je Nederlandse buurman drinken. Daarmee bereiken we veel meer.’
De bijeenkomst over onrecht is onderdeel van de campagne This is me! van Kennisplatform Inclusief Samenleven en lokale maatschappelijke partners. Dit meerjarige project heeft als doel om biculturele jongeren de ruimte te bieden om hun eigen identiteit te versterken zonder dat er een mismatch ontstaat met de samenleving. De insteek van This is me! is positief: wat kunnen jongeren zelf doen aan gevoelens van uitsluiting en discriminatie? Onlangs is een Facebook-pagina opgezet. Hier gaan jongeren met elkaar in gesprek over vragen die zij zelf hebben rondom religie, afkomst en identiteit in de context van de Nederlandse samenleving.