Vier vragen aan Nazmiye Oral

Vier vragen, vier antwoorden. Deze maand aan de Turks-Nederlandse schrijfster en actrice Nazmiye Oral. In de tijdelijke theatervoorstelling Niet meer zonder jou ging ze met haar moeder een openbaar gesprek aan over de kloof tussen de Nederlandse en Turkse cultuur en de botsing tussen twee generaties. En hoe ze haar eigen weg ging maar tegelijk weigerde te vervreemden van haar gemeenschap.

Artikel
Polarisatie en verbinding

1. Hoe waren de reacties uit de Turkse gemeenschap op deze voorstelling? 
‘Zeer positief. Mensen zijn 'opgelucht'. Verwonderd. En dan heb ik het over de moed, de durf en de rol van mijn moeder. Geëmotioneerd zijn ze over de voorstelling zelf, vaak met de wens deze intimiteit ook met hun eigen ouders aan te durven gaan.’ 

2. Je zei in de Volkskrant dat je het gesprek over belangrijke onderwerpen met je moeder nooit bent aangegaan. Waarom wilde je dit voor een publiek in een theaterzaal doen?
‘Ik ben het gevecht met mijn moeder aangegaan. Het praten moesten we leren. Dat kan alleen door het te “doen”. Waarom in het openbaar is op zich natuurlijk een gekke vraag aan een schrijver en acteur: mijn werk bestaat uit de dingen die in mij leven en waar ik interesse voor heb. Daarnaast zag ik het dilemma waar ik in zat met mijn moeder, terug in de verhalen van de mensen om me heen. Mijn moeder en ik hebben weliswaar een persoonlijk gesprek in de openbaarheid, maar raken tegelijk aan iets dat in velen leeft.’

3. Jij bent een exemplarisch voorbeeld van iemand die zijn of haar eigen weg inslaat zonder te vervreemden van de cultuur. Heb je tips hoe je dat doet?
‘Als ik terugkijk heb ik mijzelf tijdelijk ongemerkt wel vervreemd van de cultuur en taal waarmee ik ben opgegroeid. In elk geval in het begin van mijn proces van het toe-eigenen van mijn leven. Dit ging onbewust. Zoals mijn collega Melih Gencboyaci, die ook in de voorstelling Niet meer zonder jou speelt en nauw bij de foto-expositie betrokken was, ook zegt: 'Je moet eerst alles kapotmaken, zodat je daarna weer iets nieuws kunt opbouwen.'

Ik ken maar één manier en heb dus ook maar één tip: wat jij wenst en wilt voor je leven is menselijk en normaal. Laat je niks anders vertellen. Geef je plek niet op. Want je bent het kind van je ouders, van je gemeenschap. Je bent de broer en zus, de oom en tante, de nicht of neef. Als wat jij wilt vanuit je hart komt, vertrouw er dan op dat alles wat je in je leven wenst, dat is waar je voor geboren bent. En dat doen is jouw enige plicht. Het leven ten volle leven, zonder gevangenschap. En, als dat zo voelt, in verbinding met je naasten. Zij moeten zich in dat geval tot jouw en je gewenste leven verhouden. Dat is hun taak. Als gemeenschap, als vader, als moeder. Daar kun je niets in betekenen, daar moeten zij zelf uit komen. Maar vergeet niet dat ook zij jong zijn geweest, dat ook zij dingen hebben gewenst en die wens al dan niet hebben gevolgd. Maar ze herkennen het, al zeggen ze van niet. Dus: blijf in contact, blijf open, vertel als ze vragen. Blijf weg als je als mentale boksbal wordt gebruikt. Probeer helder te zijn, naar jezelf en naar hen.

Een individu kan in het aanraken van een taboe anderen voorgaan, maar is nergens als deze aanraking geen echo of weerklank heeft bij een grotere groep.

4. Hoe belangrijk zijn volgens jou de wegbereiders bij het doorbreken van bepaalde structuren of taboes in een islamitische wij-cultuur?
‘De zogenaamde wegbereiders zijn belangrijk maar spelen een veel minder belangrijke rol dan ze doorgaans wordt toegedicht. Verandering kan alleen plaatsvinden als de tijd rijp is, en dat betekent simpelweg wanneer er draagvlak is. Een individu, of een kleine groep mensen, kan in het aanraken van een taboe anderen voorgaan, maar is nergens als deze aanraking geen echo of weerklank heeft bij een grotere groep. Die aanraking laat zich niet opleggen. Die is natuurlijk, oprecht of niet. 

De eerste aanzet bij het doorbreken van elke structuur is dus aan bepaalde wetmatigheden verbonden. Het moet plaatsvinden in een veld dat zichtbaar is voor een grotere groep en navolging vinden vanuit een oprecht samenvallen van geïnspireerd zijn. Dus ja, de wegbereiders zijn belangrijk. Maar veel minder belangrijk dan de grotere groep die de verandering in het dagelijkse leven doorvoert en draagt.’

De voorstelling Niet meer zonder jou van Nazmiye Oral en Adelheid Roosen (regie) was uitsluitend te zien tijdens het Holland Festival. Het is nog onduidelijk of het stuk vaker gespeeld gaat worden. Houd hiervoor de website Nietmeerzonderjou.nl in de gaten. Een deel van de foto-expositie behorend bij het project Niet meer zonder jou is tot en met 25 juni te zien in tramhokjes in Amsterdam.