4 vragen over een scriptie over het inburgeringsbeleid
Vier vragen, vier antwoorden. Dit keer aan Madelon Kloosterboer die de Movisie Scriptieprijs 2015 won. Zij deed onderzoek naar de veronderstellingen achter het inburgeringsbeleid voor erkende vluchtelingen. Sinds 1 januari 2013 zijn nieuwkomers zelf verantwoordelijk voor hun inburgering en moeten ze binnen drie jaar aan de inburgeringsplicht voldoen. Vier vragen en antwoorden aan de winnares.
1. Hoe is dat, om deze scriptieprijs te winnen?
‘Een geweldige verrassing! Ik vond de nominatie voor de Movisie Scriptieprijs al een hele eer, laat staan het winnen ervan. Het is een mooie erkenning voor een half jaar gepassioneerd scriptieonderzoek en ik verheug me dan ook erg op het schrijven van een artikel voor Socialevraagstukken.nl. Ik was bang dat mijn scriptie na beoordeling in een la zou belanden om daar vervolgens nooit meer uit te komen, terwijl het toch echt mijn doel is om met dit onderzoek een bijdrage te leveren aan verbetering van de huidige praktijksituatie.’
2. Wat zijn de aannames achter het huidige inburgeringsbeleid?
‘Sinds de invoering van de Wet inburgering 2013 worden nieuwkomers verantwoordelijk gehouden voor eigen inburgering. Deze wet geldt voor alle nieuwkomers. Dus ook voor vluchtelingen die voorheen op meer begeleiding konden rekenen en waarvoor zelfs een aantal jaren geleden speciaal beleid werd gevoerd. In wetenschappelijke literatuur is ook te lezen dat vluchtelingen nog steeds als bijzondere integratiegroep moeten worden beschouwd. Dit vanwege hun migratiemotief, gebrek aan sociaal netwerk in Nederland en het taalniveau. Bovendien komen veel vluchtelingen als asielzoeker ons land binnen en moeten zij daar vaak lang en passief wachten op de al dan niet positieve beschikking op hun asielaanvraag.
Ondanks deze integratie-belemmerende factoren werd in de aanloop naar de invoering van deze wet verondersteld dat vluchtelingen in staat zijn om zelfstandig en binnen de gestelde termijn van drie jaar hun eigen inburgering te organiseren. Dreiging van sancties zou stimulerend werken. Bovendien was er de aanname dat onder meer die verplichte verantwoordelijkheid, verkorte inburgeringstermijn en verzwaarde sancties zouden bijdragen aan het doel: snelle en succesvolle integratie ten behoeve van de zelfredzaamheid en participatie in de Nederlandse samenleving.’
Foto: Flickr, Geschiedenis van Zuid-Holland
'Het was wachten op een nieuwe inburgeringsachterstand'
3. En wat klopt daar volgens jou niet aan?
‘Het is eerder de vraag: wat klopt er wel? De wet lijkt haast averechts te werken als je kijkt naar de beschikbare cijfers en praktijkervaringen. In de praktijk blijkt het namelijk erg moeilijk om zelf een cursus uit te kiezen als deze in het Nederlands beschreven wordt. Ook is het aanvragen van een sociale lening voor een inburgeringscursus lastig voor mensen die niet gewend zijn dat een overheid hen ‘zomaar’ geld leent. De dreiging van sancties waaronder hoge boetes, zorgt bovendien voor onrust. Ook blijkt de omslag van ‘passief’ naar ‘actief’ niet zo snel gemaakt te worden. Asielzoekers zijn vaak lang afhankelijk en afwachtend, maar op het moment dat zij een verblijfsvergunning ontvangen, wordt ineens van ze verwacht om actief en zelfstandig hun inburgering te organiseren. Hoewel deze erkende vluchtelingen vaak heel graag aan de slag willen, blijkt deze omslag een flinke opgave. Dat de wet niet goed werkt, blijkt ook uit de cijfers van het ministerie van SZW, die minister Asscher 22 januari bekend maakte. Aangezien de wet niet doeltreffend is en dit bij voorbaat waarschijnlijk ook niet had kúnnen zijn, was het wachten op een nieuwe inburgeringsachterstand. Onlangs maakte minister Asscher bekend dat het inburgeringsbeleid flink wordt aangepast. Dus dat is hoopgevend.’
4. Wat moet er volgens jou anders in het huidige inburgeringsbeleid?
‘Wat mij betreft moeten vluchtelingen eerst in staat gesteld worden om aan de inburgeringsplicht te voldoen alvorens zij ook werkelijk kunnen worden aangesproken op hun verantwoordelijkheden. Ik onderschrijf het principe van eigen verantwoordelijkheid namelijk zeer zeker, maar meer als doel dan als middel. Om een van mijn respondenten te quoten: “Een steuntje in de rug of meer een duwtje in de rug, lijkt mij in veel gevallen helemaal niet zo gek.” Het is naar mijn mening een stap in de goede richting dat het kabinet afgelopen november onder meer heeft besloten om vluchtelingen al eerder en intensiever taalonderwijs te bieden en hen bijvoorbeeld eerder te screenen op het bezit van eventuele diploma’s, taalvaardigheden en werkervaring. Ik neem aan dat deze maatregelen wél zullen bijdragen aan het gestelde doel, dat is in ieders belang.’
Met de Movisie Scriptieprijs wil Movisie als kennisinstituut de wetenschappelijke basis en effectiviteit van methoden in het sociaal werk ondersteunen. De prijs moet onderzoek stimuleren naar zelfregie, zelfredzaamheid, de participatie van burgers en de rol van professionals daarbij. Een jury beoordeelt de scripties op kwaliteit van het onderzoek, het innovatieve karakter en de leesbaarheid.