5 lessen over omgaan met de invloed van radicale online trends

In andere landen is al onderzocht en blijkt de invloed van mannelijke, conservatieve influencers op jongens en mannen groot. Zo blijkt uit Australisch onderzoek dat vrouwelijke docenten het onderwijs verlaten vanwege een toename van seksisme onder jongens in schoolklassen. In Engeland is er in de laatste 5 jaar een 37% stijging in geweld tegen vrouwen en blijkt uit onderzoek van de politie dat daders steeds jonger worden. Dit wordt volgens de Engelse politie gedeeltelijk verklaard door influencers zoals Andrew Tate. In Engeland wordt vrouwenhaat door de overheid nu gezien als ideologisch extremisme en zegt de politie dat er sprake is van een nationale noodsituatie.

De sociaal- en onderwijsprofessionals en beleidsmakers die op de conferentie aanwezig waren gaven aan dat deze online trends ook in hun dagelijkse werk, met jongeren maar ook met volwassenen, een steeds grotere rol speelt. Het is belangrijk is dat er meer onderzoek komt naar de invloed van deze trends op mensen in Nederland en de impact die dit heeft op gendernormen, geweld tegen meiden en vrouwen en welke rol dit speelt in het onderwijs en jongerenwerk. 

Tegelijkertijd raakt dit onderwerp aan de aanpak van gendergelijkheid en emancipatie, digitale weerbaarheid en mediawijsheid en polarisatie en radicalisering. Over deze aanpakken is al veel kennis beschikbaar.

Nella Geurts is onderzoeker bij de Radboud Universiteit en vertelde meer over de achtergrond van tradwifes. Berber Chaqan Hoekstra wees op het belang van mediawijsheid onder jongeren en bewustzijn van onze eigen filterbubbel. Naima Azough ging in gesprek met Emine Ugur, sociaal dienstverlener en publicist, Leonida Isufi, een jonge activist, en Hilde Bakker, KIS expert Zelfbeschikking en aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Ook de aanwezige professionals hadden veel kennis over hoe je in gesprek gaat over deze onderwerpen. Dit zijn de 5 lessen die wij hebben geleerd tijdens de conferentie:

1. Toon interesse in elkaars online leefwereld 

• Algoritmes op sociale media en nieuwswebsites laten vooral informatie zien die past bij jouw interesses en overtuigingen, waardoor je vaak dezelfde invalshoeken blijft zien. Hierdoor kan je wereldbeeld eenzijdig worden, omdat je minder snel in aanraking komt met andere meningen of perspectieven.
• Wees je bewust van je eigen filterbubbel en hoe die je eigen blik bepaalt, en wees je bewust van hoe iemand anders ook beïnvloedt is door diens eigen filterbubbel 
• Verdiep je in de leefwereld van de ander:  doe je bijvoorbeeld door interesse te tonen in iemands ‘online dag’ en of eens je online filterbubbels uit te wisselen

2. Begeleid jongeren online

• Jongeren hebben behoefte aan begeleiding online, bijvoorbeeld over online representatie en interacties, omgaan met online informatie, gezondheid en veiligheid en privacy en intimiteit. Youth Spot heeft de ontwikkelingsbehoeften van jongeren online op een rij gezet. 
• Het is voor jongeren nog moeilijker dan voor volwassenen om online informatie te relativeren. En het is voor jongeren moeilijk om begrip te hebben voor andere perspectieven en begrip voor het feit dat er meerdere wereldbeelden zijn. Hier moeten volwassenen jongeren bij begeleiden.
• Vragen als: Waar vind jij informatie, wat doet die informatie met jouw onderbuikgevoel, wie wil jou iets vertellen, waarom is het bericht geschreven? Kunnen jongeren helpen bij het kritischer kijken naar online informatie. 
• Hiervoor hoef je zelf geen goeroe van sociale media te zijn: de jongeren zijn de experts maar de volwassenen geven kaders hun grotere overzicht en opvoedrol. 

3. Heb begrip voor de aantrekkingskracht van online conservatisme

• Er zijn momenteel veel onzekerheden voor jongeren en volwassen. Maatschappelijke problemen als woningnood, klimaatcrisis, politieke polarisatie en een hoge prestatiedruk leiden tot een behoefte aan rust en duidelijkheid. Conservatieve influencers komen tegemoet aan deze behoeften. 
• De maatschappelijke ongelijkheid tussen mannen en vrouwen is nog steeds groot. Er is maatschappelijke druk op vrouwen om zowel carrière te maken, maar ook nog steeds het grootste deel van de zorgtaken te doen. Uit de emancipatiemonitor blijkt dat vrouwen nog steeds minder verdienen dan mannen, minder vaak economisch zelfstandig zijn, en meer zorgtaken uitvoeren. Dit leidt tot een grote druk op vrouwen. Hierdoor kan de boodschap van tradwives aantrekkelijk zijn. Deze boodschap kan misleidend zijn: tradwives suggereren dat terugkeren naar meer traditionele genderverdelingen meer rust en duidelijkheid biedt. Het leidt echter ook tot risico’s op afhankelijkheid en een grotere kwetsbaarheid voor geweld. In 2023 besteedde het platform Eer en Vrijheid aandacht aan dit thema tijdens de seminar Financiële zelfredzaamheid bevorderen van vrouwen in een afhankelijkheidssituatie.
• Mannen en jongens voelen zich niet betrokken bij emancipatie en kunnen zich bedreigd voelen door een nadruk op de emancipatie van vrouwen. Het is belangrijk om mannen en jongens ook onderdeel te maken van het gesprek over emancipatie en gendertransformatief te werken. In de Mannen, mannelijkheid en emancipatie bijeenkomst is aandacht besteed aan emancipatie van jongens en mannen. Ook de training Lefgozers van Rutgers om gaat in gesprek over mannelijkheid en machogedrag.

4. Neem online conservatisme serieus: het kan serieuze implicaties hebben

• In de manosphere kan geweld tegen vrouwen gepromoot worden. In Engeland wordt een 37% stijging van geweld tegen vrouwen gezien, die door de politie direct gelinkt wordt aan online radicalisering gedreven door de manosphere.
• Strenge ideeën over gender leiden tot essentialisme en uitsluiting van mensen die niet aan heteronormen en gendernormen voldoen. Lees meer over de invloed van Manosphere, Tradwives en Andrew Tate op jongeren, vrouwen en lhbtiqa+ gemeenschappen. 
• Tradwives komen in verschillende variaties en hun accounts zien er soms onschuldiger uit dan ze zijn, achter aantrekkelijke plaatjes van zelfgebakken zuurdesembrood of tuinieren kan een ideologie van wit suprematisme, racisme en genderongelijkheid schuilgaan. Let op onderliggende boodschappen en hashtags bij accounts die moederschap en vrouwelijkheid promoten. 
• Financiële afhankelijkheid in relaties vergroot de kans op herhaald partnergeweld, zeker als traditionele rolpatronen belangrijk worden gevonden door de mannelijke partner. 

5. Gebruik de kennis over radicalisering en polarisatie 

• Zet in op empathie en dialoog maar doe ook aan bevragen en begrenzen: het is belangrijk om een sociale norm te stellen. 
• Bij bevragen toon je interesse in hoe iemand komt tot bepaalde ideeën of uitspraken.
• Trek een grens als er groepen worden uitgesloten.
• Als er wordt opgeroepen tot haat en geweld zijn zwaardere consequenties nodig.