7 vragen aan theatermaker Raymi Sambo

Op 9 november ging de voorstelling Poker in première. Met dit stuk begeeft theatermaker Raymi Sambo - die eind oktober een Black Achievement Award ontving - zich op het snijvlak van seksuele én culturele diversiteit. KIS sprak hem over divers casten, zijn eigen ervaringen met stigmatisering en het belang van kunnen zijn wie je bent.

Artikel
Zelfbeschikking

1. Vertel: waar gaat Poker over?

Poker gaat over vier welgestelde mannen die alles hebben wat hun hartje begeert: een goede baan, een gezin, kinderen, vrienden. Elke vrijdag komen ze bij elkaar om poker te spelen: even weg van hun vrouwen en de stress van het werk. Stiekem gebruiken ze die avond om seks met elkaar te hebben. Totdat één van de mannen erachter komt dat hij besmet is met hepatitis B, een zeer besmettelijke soa. Dan breekt de pleuris uit…’

Raymi Sambo. Fotografie: Peter van Renesse van Duivenbode

2. Waar haal je je inspiratie vandaan?

‘In Suriname sprak ik met vrienden over dit soort mannen: die het ogenschijnlijk helemaal voor elkaar hebben, maar die niet gelukkig zijn met wie ze zijn. Daarna vloog ik naar Curaçao. Ik kom daar zelf vandaan en heb er een groot netwerk. Uit nieuwsgierigheid ben ik gaan rondvragen bij homoseksuele vrienden en zo ontdekte ik dat het verschijnsel daar ook speelt.

Ook in Nederland bestaat een hele subgroep van mannen die in een schijnwereld leeft. De waarheid vertellen betekent zeer waarschijnlijk dat ze hun vrouw en mogelijk hun kinderen kwijtraken. Ook al voelen ze zich niet seksueel aangetrokken tot vrouwen: zo’n relatie geeft hen wel veiligheid en vaak houden ze ook van hun vrouw, die toch de moeder is van hun kinderen. Uit de kast komen zet bovendien vriendschappen op het spel: ineens voldoe je niet meer aan het plaatje “zoals het hoort”.’

Uiteindelijk gaat het stuk over “kunnen zijn wie je bent”. En wat de gevolgen zijn als dat niet kan

3. Je kiest bewust voor een diverse cast?

‘Ik maak graag verbindende voorstellingen die verder reiken dan de grenzen van ons land. Voor mij is het belangrijk om te laten zien dat heimelijke homoseksualiteit een universeel thema is, dat voorkomt in alle culturen. In Poker speelt een Antilliaanse acteur, die staat voor het Caribisch gebied. Een Marokkaanse acteur representeert Noord-Afrika en dan zijn er nog een Japanse en een Nederlandse acteur. In al die culturen speelt dit thema. Uiteindelijk gaat het stuk over “kunnen zijn wie je bent”. En wat de gevolgen zijn als dat niet kan. In dat thema herkennen we ons denk ik allemaal wel.’

4. Eind oktober won je de de Black Achievenement Award voor kunst en cultuur. Je komt al jaren op voor de rechten van niet-witte acteurs. Hoe gaat het daar nu mee?

‘Wat betreft culturele diversiteit is Nederland een ander land dan twintig jaar geleden. Het staat hoog op de agenda. Ik ben adviseur van verschillende fondsen. Het Filmfonds, bijvoorbeeld, vraagt tegenwoordig bij elke aanvraag standaard naar de samenstelling van de cast. Natuurlijk ben ik blij met deze ontwikkeling, maar ik voel me ook een waakhond. Het lijkt nu hip om je op diversiteit te richten. Maar het is geen trend: dit is wie wij zijn.’

Zelf is hij ook gegroeid op dit vlak. Raymi: ‘Ik cast nu breder dan voorheen en met een andere motivatie. Vroeger nam ik een Antilliaanse acteur aan ómdat ik divers wilde zijn. Ik wilde laten zien dat het niet uitmaakt wie er staat. Als je een verhaal goed vertelt, komt het bij iedereen binnen en zie je geen kleur. Nu wil ik juist expliciet laten zien dat vertakkingen van hetzelfde probleem in verschillende culturen voorkomen. Er zit dus een diepere betekenis achter.’

Het lijkt nu hip om je op diversiteit te richten. Maar het is geen trend: dit is wie wij zijn

5. En seksuele diversiteit? 

‘Ook de aandacht voor seksuele diversiteit neemt toe. En ook daarin zijn wij een voorloper. Het aantal gezelschappen dat zich met dit thema bezighoudt, is nog steeds op één hand te tellen. En als ze dan een keer een homoseksueel karakter opvoeren, is het vaak met een lacherige of anderszins stereotype functie. Ik vertel verhalen over deze wereld die eigenlijk nooit worden verteld.’

6. Waarom is het belangrijk je in te zetten voor seksuele en culturele diversiteit in de kunsten? 

‘Stigmatisering is nog steeds wijdverspreid. Het overkomt mijzelf ook. Laatst werd ik bijvoorbeeld gevraagd een voice-over in te spreken voor het tv-programma Foute Vrienden. Ze zochten een ‘Antilliaanse stem’. Dat wil ik best doen. Ik vind het geen vreemd verzoek: een donkere stem heeft nu eenmaal een ander timbre dan een witte stem, daar is niets racistisch aan. Maar ik ga er géén karikatuur van maken, daar heb ik ze ook voor gewaarschuwd. Dus ik sprak die voice-over in met een licht accent. En vervolgens kreeg ik van de regisseur te horen dat het niet Antilliaans genoeg was! Ik was heel boos: waarom bepaalt een witte man wat “echt Antilliaans” is?’

7. Wat drijft je om maatschappelijk betrokken theater te maken? 

‘Een voorstelling als Poker maak ik vanuit de behoefte om mijn eigen wereld terug te zien. Ik vind dat theater moet gaan over onze dagelijkse leefwereld, over mensen die ik ken. Het moet direct zijn en de toeschouwers raken. Ik heb niet een bepaalde culturele groep als doelgroep: mijn stukken zijn voor iedereen die van theater en mooie verhalen houdt en die zijn blik wil verruimen. Het lukt ons altijd om een gemengd publiek te trekken: dat geeft echt een kick.’

 

Auteur: Judith Sudholter

Over Poker

Henry, Philip, Chico en Jackson leiden op het eerste gezicht een alledaags leven. Maar alleen tijdens hun wekelijkse “pokeravond” laten ze hun maskers vallen. Ze hebben dan ook seks met elkaar. Totdat één van hen besmet blijkt met het gevaarlijke Hepatitis B-virus. In de thriller die zich ontvouwt, trekken de levens van de mannen en hun gezinnen in flashbacks voorbij.

  • Idee en regie: Raymi Sambo
  • Spel: Ayrton Kirchner, Syoma Ekhart, Reinier Demeijer, Said El Abboudi en Camilla Meurer
  • Tekst: Esther Duysker
  • Dramaturgie: Gerardjan Rijnders
  • Toneelbeeld: Allard Derksen
  • Meer informatie: https://www.raymisambomaakt.com/poker/