Adjunct-hoofdredacteur RTL Nieuws: ‘Als ik een Marokkaans jochie was, was ik denk ik geradicaliseerd’

Voor het interview met Pieter Klein, adjunct-hoofdredacteur van het RTL Nieuws, moet ik aan de andere kant van het Mediapark zijn dan normaal. Normaal, dat is mijn eigen werkplek bij een dagelijks radioprogramma van de afdeling diversiteit van de NTR en de Moslim Omroep. Meteen vallen de verschillen op. Het gebouw van het RTL Nieuws is supermodern. Je kan alleen naar binnen via een zeer beveiligde deur. De redactie is enorm, vergeleken bij wat ik gewend ben. RTL is hip en bij de tijd. Alleen qua diversiteit loopt de redactie ietwat achter bij de NTR.
 

Eigenlijk is het een uitgekauwde discussie, die jaar in jaar uit gevoerd wordt zonder resultaat. Waarom we het er dan toch weer over hebben? Ik denk omdat het nog niet opgelost is.

Dat constateert Klein zelf ook. ‘Onze blik wordt teveel gekleurd door de grachtengordel; blanke mensen uit de Randstad. Ik zou dolgraag een iets minder blanke redactie worden, maar dat gaat heel moeizaam en traag.’ Klein vindt het moeilijk om ‘ze’ te vinden. ‘Ze’, dat zijn de journalisten van allochtone komaf die de taal perfect beheersen, goede journalisten zijn en passen bij het ‘DNA van RTL’, wat zich het best laat omschrijven door en niet-institutionele, niet-elitaire instelling.

Ja, dat argument heb ik vaker gehoord, denk ik. En Pieter Klein denkt waarschijnlijk ook: ja, die vragen over diversiteit op de redactie heb ik vaker gehoord. Eigenlijk is het een uitgekauwde discussie, die jaar in jaar uit gevoerd wordt zonder resultaat. Waarom we het er dan toch weer over hebben? Ik denk omdat het nog niet opgelost is. Zelfs de Nacht van de Journalistiek stond dit jaar weer in het teken van diversiteit binnen de journalistiek. Door het verdwijnen van de levensbeschouwelijke omroepen in 2016 is de vraag ook meer dan ooit: welke plek krijgt diversiteit op tv en radio binnen het publieke bestel? Dus ja, ook in 2015, het jaar waarin de derde generatie Marokkanen en Turken alweer bijna volwassen is, hebben we het nog steeds over het gebrek aan allochtonen in de journalistiek.

‘Ik sta er dubbel in’, bekent Klein. ‘Aan de ene kant zit ik er heel erg op te wachten. Ik denk soms wel: we zouden meer moeten weten wat er leeft of hoe dingen aankomen binnen andere culturen en gemeenschappen. En meer expertise zou ook welkom zijn. Maar ik heb ook een heel slecht gevoel over een collega die zich dan vanuit zijn achtergrond alleen maar bezig zou houden met diversiteit. Ik zoek geen redacteur minderheden. Ik heb daar ook wel eens een discussie over gehad met een journaliste van Iraanse komaf. Je vlucht teveel in je thema, kom daaruit, heb ik haar gezegd.’

Oké, klinkt logisch. Redacteur minderheden klinkt behoorlijk jaren 90. Maar aan de andere kant, zo los je het tekort aan redacteuren met een andere achtergrond niet op. En wederzijdse vooroordelen tussen ‘de media’ en ‘de allochtonen’, beide ontzettend generaliserende termen natuurlijk, blijven zo wel bestaan. Laten we ze gewoon op tafel gooien. Ik begin. Jij bent als blanke man altijd overal makkelijk binnengekomen.
‘Als blanke middenklasse jongetje... Ik weet het niet. Ik heb altijd keihard gewerkt. Ik vond mijn vak leuk.’

Maar stel, wij waren nu even oud. Was het voor jou dan makkelijker geweest om een baan te vinden, denk je?
‘Dat weet ik echt niet.’

Is er andersom een vooroordeel?
‘Ik zit vast vol met vooroordelen. Maar ik zou er zo snel niet een kunnen noemen.’

Aan het begin bijvoorbeeld weet je het tekort aan allochtonen in de journalistiek aan een slechte taalbeheersing. We zijn nu bij de tweede en derde generatie. Mensen als ik zijn hier opgegroeid. Taal is vast nog wel een probleem soms, maar niet in die mate. Dat was wel een vooroordeel.
‘Dat is ook zo. Ik snap dat dat beledigend over kan komen.’

Goed, nog een vooroordeel dat ik vaak hoor. De media zetten Marokkanen bewust in een kwaad daglicht om te scoren.
‘Ik snap dat dat zo wordt gevoeld. Maar ik denk dat heel vaak niet waar is. Ja, er zijn veel publicaties en momenten waarin Marokkaanse jongens in de vuurlinie liggen, soms terecht en soms onterecht. Maar media worstelen daarmee. Ook wij. Moet je politiek correct zijn?’

Leestip: 'Erken discriminatie op de werkvloer'. Hoogleraar Trees Pels zet vraagtekens bij het 'kleurenblind' samenstellen van redacties.

Toch zijn de media harder geworden. Minder politiek correct. Kijk bijvoorbeeld naar Pownews. Snap je dan echt niet het wantrouwen?
‘Ja, ik snap het wel en ook weer niet. Zeker als je een jongen bent van Marokkaanse komaf. Er zit verruwing in de berichtgeving en ik snap ook dat je als Marokkaanse jongen daar ‘de media’ van maakt. Ik vraag me wel eens af wat ik zou doen als ik een Marokkaans jochie was. Ik zou denk ik radicaliseren. Alles wat blank is haten, door alle afwijzingen. Aan de andere kant is mijn boodschap; als je dan die Marokkaanse jongen bent en je wilt journalist worden, dan zou ik mijn stinkende best doen. En daar voor knokken. En niet janken dat het altijd aan anderen ligt.’

Wat snap je dan niet?
‘Dat sentiment van ‘de media zijn tegen ons’ vind ik een gevaarlijk sentiment. Na de aanslag op Charlie Hebdo bezocht ik een school in Amsterdam. Die kinderen daar noemden de media, en dus ook ons, een zionistisch complot. Dat vind ik gevaarlijk.’

Je zei dat jullie je soms afvragen: moet je politiek correct zijn of niet. En?
‘Nee wij zijn dat niet. We publiceren wel eens dingen die not done zijn. Zoals over de relatie tussen criminaliteit en etniciteit.’

Ik ben altijd voor de objectiviteit. Beide kanten laten horen. Aandacht geven aan stelselmatige discriminatie op de arbeidsmarkt. Maar we moeten ook schrijven over de kutjochies, die mijn nicht uitschelden voor hoer.

Waarom publiceer je zoiets?
‘Omdat het er is. En we hebben dat gebaseerd op basis van cijfers.’

Dus dan maken de maatschappelijke gevolgen voor jou niet uit?
‘Het maatschappelijke debat zou uiteindelijk moeten leiden tot de nuance. En daarnaast, ik ben altijd voor de objectiviteit. Beide kanten laten horen. Dus ook aandacht geven aan stelselmatige discriminatie op de arbeidsmarkt. Dat gebeurt dagelijks, dus dat moeten we laten zien. Maar we moeten ook schrijven over de kutjochies, die mijn nicht uitschelden voor hoer.’

Toch verschijnen er in de media wel eens berichten waarvan je je zelf achter de oren krabt. Bijvoorbeeld vorig jaar, toen bijna elk medium beweerde dat 80% van de Turkse jongeren geweld niet afwijst. Dit kwam uit een rapport van Motivaction. Het onderzoeksprogramma Argos kwam erachter dat de directeur van Motivaction het nog niet wilde uitbrengen omdat het verder onderzocht moest worden. Het onderzoek was nog niet af. Maar Sociale Zaken wilden het publiceren. Ook RTL Nieuws nam het nieuws over. Denk je dan niet: 80%, dat is wel heel erg veel?
‘Achteraf zouden we het niet gepubliceerd hebben.’

Maar sowieso, bij zo’n rapport, moet je dan niet iets kritischer zijn? Zeg je dan niet: ‘80%?! Dat moeten we uitzoeken!’
‘Normaal wel, ja. Ik vraag het ook altijd. Wat is precies de bron? Deugt het onderzoek? Dat is eigenlijk de ABC van de journalistiek. Misschien dat je dan toch gewoon vertrouwt op zo’n overheidsinstelling. Ik zou het zelf een voorbeeld noemen van journalistieke onzorgvuldigheid.’

Wie controleert jullie eigenlijk? Hebben jullie een ombudsman of vrouw?
‘Nee, en persoonlijk geef ik liever geld uit aan een extra redacteur dan aan een ombudsman of vrouw.’

Maar wie is dan jullie morele kompas?
‘Wijzelf. In de eerste plaats de hoofdredactie. Ik vind dat het mijn, onze, verantwoordelijkheid is wat we naar buiten brengen. En daarnaast lijkt het hier net het parlement. Ik krijg rechts en links van alles te horen.’

Toch gaf je in het begin aan dat je redactie nog te weinig divers is. RTL Nieuws wil er voor iedereen zijn, zei je eerder. Werkt dat dan wel op die manier?
‘Daarin mis ik misschien soms tegenspraak ja. Ook als het bijvoorbeeld gaat om de provincie, zoals dat aardgas in Groningen. Wij vinden dat misschien niet belangrijk genoeg. Maar daar speelt dat echt wel. En dat is ook zo met betrekking tot andere culturen. Op de buitenlandredactie werkt een collega met een Libanese achtergrond. Ik vraag haar wel eens dingen als ik het verschil tussen islamitische stromingen niet meer uit elkaar kan houden. En zij heeft me wel eens op me kop gegeven. Dat mis ik wel ja, georganiseerde tegenspraak.’

Je hebt je morele kompas een keer wel heel erg laten spreken. Dat was toen je een open brief schreef aan Geert Wilders na zijn minder, minder uitspraken. ‘Geert, ga je schamen’, was de boodschap. ‘ Je bent écht een grens overgegaan’, schreef je. Toch heb je het nu steeds over het belang van objectiviteit. Wat was er in die situatie anders?
‘Het was een optelsom. Het scanderen, het aanspreken van een specifieke bevolkingsgroep en dan die toevoeging ‘dat gaan we regelen’. We kwamen met de hoofdredactie bij elkaar en besloten: als we ons nu niet uitspreken, dan nooit.’

Kun je je voorstellen dat RTL Nieuws stelling zou innemen in de vluchtelingenkwestie, zoals de Duitse pers heeft gedaan?
‘Nee, ik denk dat er in Duitsland een zweem van politieke correctheid heerst. Goed en fout weegt daar heel zwaar. Zij dragen de ballast van het verleden met zich mee. Duitsers willen goed zijn. En daarin overcompenseren ze. Geen medium hier in Nederland, die zich er aan waagt. Misschien omdat het anti-vluchtelingensentiment hier nog wel sterker is dan in Duitsland.’

Of omdat het in Nederland andersom is? Dat we sinds Pim Fortuyn niet meer politiek correct willen of durven zijn? Zelfs in je brief aan Wilders waar je heel duidelijk stelling nam, schreef je ergens ‘kutmarokkaantje’. Moet dat er dan in omdat het anders te politiek correct is?
‘Het eerlijke antwoord is denk ik ja. Maar wel met een komma. Als ik dat niet had benoemd, was ik op voorhand al voor een groot deel van het publiek ongeloofwaardig. Maar het is me vaker verweten: ‘Lullo, als je lef hebt, heb dan ook echt lef.’ Het gevolg? Met sommige mensen ruzie over dat ik kutmarokkanen schreef en op Geenstijl ben ik nu juist een Gutmensch. Ik deug niet meer.’

Of juist teveel?
‘Haha ja, ik er heb er nooit spijt van gehad. Ik kreeg ook veel mooie reacties van die Marokkaanse jongens zelf of van Marokkaanse moeders. Toen voelde het wel goed om een Gutmensch te zijn.’