‘Alleen met een bakje koffie ben je er niet’

Langzaam druppelen de bezoekers binnen. De een op de fiets, de ander te voet. In de lichte ruimte aan de Kanaalstraat in de Utrechtse wijk Lombok staat de koffie en thee al klaar. De 29-jarige Merel schuift aan tafel bij haar docent Sameh (33) uit Syrië. Klaar voor de Arabische les. Ongeveer twee maanden geeft Sameh les hier in De Voorkamer. ‘Ik hou van lesgeven, dat heb ik in Syrië ook lang gedaan. Het is een leuke manier om mensen te leren kennen.’

Naar het rapport  

Nederlanders zijn erg op zichzelf, nieuwe contacten zijn niet zo makkelijk gelegd, vindt Sameh. Dat gaat hier in De Voorkamer makkelijker. ‘Ik vind de sfeer hier prettig.’  Merel knikt instemmend. ‘Ik vind het een erg leuk concept. Ik ben elke keer van plan om naar andere activiteiten te gaan.’

Vriendschappen

Verderop zit nog een groepje te ploeteren op de nieuwe taal.  Monika (26) en Per (29) zijn bekende gezichten hier, ze zijn zelf als vrijwilliger actief in De Voorkamer maar schuiven vandaag aan bij de Arabische les. Ze hebben hier al veel mensen leren kennen. Per: ‘Er ontstaan ook echt vriendschappen, er zijn mensen die buiten De Voorkamer samen iets ondernemen. Hier leer je om zaken eens uit een ander perspectief te zien.’  Monika: ‘Ik ben zelf voor mijn studie naar Nederland gekomen, ik weet hoe lastig het is om een nieuw land opnieuw te beginnen.’  

We bieden een podium voor talenten, uit Nederland of daarbuiten -  Pim van der Mijl, initiatiefnemer De Voorkamer

Ontmoeting en meedoen

Het Arabisch Taalcafé is nog maar een van de vele activiteiten die in De Voorkamer wordt georganiseerd. Er zijn muziekavonden, aanschuifdiners, filmavonden. Ook het Nederlandse Taalcafé wordt drukbezocht. Alles is gericht op ontmoeting, op meedoen en op gelijkwaardigheid, licht initiatiefnemer Pim van der Mijl toe.  De Voorkamer opende in 2016 de deuren. ‘Wat we proberen te doen, is een brug te slaan tussen statushouders en lokale Utrechtse bewoners. Dit doen we door een podium te bieden aan talenten die naar Nederland komen en aan Nederlandse talenten. Er ontstaan mooie dingen wanneer je mensen met gedeelde interesses laat samenwerken.’

Het was ook De Voorkamer die KIS vanuit de portaalfunctie verzocht onderzoek te doen om beter inzicht te krijgen in de effecten van dit soort initiatieven. Het resulteerde in een nieuwe verkenning waarbij KIS-onderzoekers naast een literatuurstudie en expertmeting ook met bezoekers van De Voorkamer en De Huiskamer in Eindhoven spraken.

Onder de vrijwilligers zijn zowel nieuwkomers als wijkbewoners, daaruit blijkt gelijkwaardigheid

Dynamiek

Volgens onderzoeker Kirsten Tinnemans is er nog maar weinig onderzoek gedaan naar dit soort concrete initiatieven.  ‘Maar met de komst van de nieuwe groepen vluchtelingen in 2015 ontstond er een nieuwe dynamiek in Nederland.  Veel mensen stonden op die zich uit persoonlijke betrokkenheid wilden inzetten voor vluchtelingen. Het is daarom belangrijk om te onderzoeken welke bijdrage dit soort initiatieven kunnen leveren aan de sociale verbinding tussen nieuwkomers en wijkbewoners.’

Sociale verbindingen zijn belangrijk voor het welbevinden van de bezoekers van een initiatief, voor de cohesie in wijk of stad. Daarnaast, zo stellen de onderzoekers in het rapport, kan het uitblijven van sociale verbindingen leiden tot een kloof tussen groepen, tot lager ‘sociaal vertrouwen’ en een voedingsbodem vormen voor polarisatie. Bij de opzet van het onderzoek is uitgegaan van de contacttheorie van Allport. Deze theorie stelt dat contact tussen groepen kan bijdragen aan het doorbreken van stereotypen en vooroordelen.

Belangijk bij de totstandkoming van sociale verbinding is dat er aan een gemeenschappelijk doel wordt gewerkt - Kirsten Tinnemans, onderzoeker

Gelijkwaardig

Een van de voorwaarden is wel dat het gaat om regelmatig contact, vanuit een gelijkwaardige positie. Uit de gesprekken die de onderzoekers voerden met de bezoekers van De Voorkamer in Utrecht en De Huiskamer in Eindhoven blijkt dat de bezoekers meer geleerd hebben over andere culturen en dat ook het ‘begrip voor de ander’ is toegenomen. ‘Het brengt inzicht dat het individuen zijn, en geen groep vluchtelingen’, aldus een bezoeker van de Huiskamer.

Gemeenschappelijk doel

‘Contact werkt, maar wel met bepaalde voorwaarden. Alleen met een kopje koffiedrinken ben je er niet’, stelt Tinnemans. ‘Belangrijk voor de totstandkoming van sociale verbinding is dat – bijvoorbeeld vanuit bepaalde gezamenlijke interesses als muziek, koken of taal – aan een gemeenschappelijk doel wordt gewerkt.’  Ze wijst erop dat de vrijwilligers van De Voorkamer die activiteiten organiseren zowel nieuwkomers als wijkbewoners zijn.  ‘Daaruit blijkt ook de gelijkwaardigheid. Het is niet zo dat het alleen de wijkbewoner is die de nieuwkomer op weg helpt. Dat is niet de insteek.’  Ook de toegankelijkheid, een ongedwongen sfeer en uitstraling van de ruimte in combinatie met laagdrempelige activiteiten, gericht op (culturele) uitwisseling, zijn volgens de onderzoeker belangrijke elementen van een succesvolle aanpak.

Wijkcentra

De vraag of dit soort initiatieven niet bij de reguliere wijkcentra thuishoren dringt zich op en is ook bij de expertisemeeting besproken. ‘Volgens de aanwezige experts is het in ‘de eerste periode goed om een ‘eigen plek’ te hebben, maar kunnen op termijn dit soort activiteiten ook worden overgenomen door de wijkcentra.’ Belangrijk daarbij is volgens Tinnemans wel dat succesvolle initiatieven en de ‘werkzame elementen’ daarvan worden gedeeld. ‘We zouden ook graag nog verder onderzoek doen naar effecten en werkzame elementen van deze initiatieven op de langere termijn.