'Alles staat of valt met de houding van de docent of trainer'
Bijna de helft van jongeren met een migratieachtergrond in Nederland heeft met discriminatie te maken. Met alle gevolgen van dien. Maar hoe maak je jongeren weerbaar tegen discriminatie? Wat werkt nu echt in de praktijk? Onderzoekers van Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) bieden inzicht in de werkzame elementen van weerbaarheidstrainingen.
‘Er zijn niet zo veel weerbaarheidstrainingen gericht op het omgaan mét discriminatie. Terwijl discriminatie – blijkt ook uit onderzoek - grote gevolgen heeft voor de fysieke en mentale gezondheid van jongeren’, verduidelijkt onderzoeker Rozetta Meijer over de aanleiding van de nieuwe KIS-publicatie ‘Weerbaar tegen discriminatie. Werkzame elementen van weerbaarheidstrainingen tegen discriminatie voor jongeren met een migratieachtergrond.’
Erkenning voor ervaringen
‘Discriminatie kunnen we nooit helemaal uitroeien, helaas. Daarom is het – zeker gezien de ernstige gevolgen – belangrijk om in de weerbaarheid van jongeren te investeren. Daarnaast is het ook een erkenning voor de ervaringen van de jongeren. Eén van de bestaande weerbaarheidstrainingen heeft ook de veelzeggende titel: ‘Discriminatie? Deal with it’.’
Wat werkt nu echt?
Om helder te krijgen wat nu echt werkt in het weerbaar maken van jongeren met een migratieachtergrond hebben de onderzoekers een literatuurstudie uitgevoerd en vervolgens de daaruit voortgekomen elementen voorgelegd aan professionals.
Uit de literatuur over weerbaarheid tegen sociale uitsluiting blijkt dat een positief zelfbeeld, zelfvertrouwen, zelfregie, reflectief vermogen en sociale vaardigheden belangrijke assets zijn, evenals de steun van familie en verdere sociale omgeving. Meijer: ‘Discriminatie heeft veel gevolgen voor de identiteit, voor het zelfbeeld van de jongeren. Tegelijkertijd zijn jongeren met een laag zelfbeeld ook weer kwetsbaarder voor discriminatie, dus dat blijft elkaar versterken.’
Investeren in empowerment
Reden te meer om in weerbaarheidstrainingen te investeren in het empoweren van de jongeren, in het versterken van het zelfbeeld en zelfvertrouwen. Uit de gesprekken met de professionals die de onderzoekers hebben gevoerd, blijkt dat daar vaak aan schort.
Het zelfvertrouwen van de meerderheid is beschadigd. Als ik jongeren vraag: hoe typeer je jezelf? Dan zeggen ze: “Ik ben niet zo slim.” Dan breekt mijn hart. Kijk, deze gevoelens hebben ze. De kans is dan groot dat ze zich meer gediscrimineerd voelen dan dat ze worden. Wat ik probeer is hun zelfbeeld positief maken. Dat ze veel waard zijn. Wat we vaak doen bij het vak Sociale vaardigheden is het uiten van waardering. Elkaar complimenten geven’
Fatma Süslü-Yigittürk, docent/counselor School voor Administratie, ROC Mondriaan
Positieve benadering
‘Sommige jongeren groeien op in gezinnen met weinig liefde en krijgen van jongs af aan soms beelden als ‘dit is niet onze samenleving’ of ‘wij worden gediscrimineerd’ mee, zegt onderzoeker Mellouki Cadat-Lampe. Ervaringen en contacten op straat, in de wijk, op school bevestigen dit negatieve beeld vaak weer.
Daarom is volgens Cadat-Lampe juist in weerbaarheidstrainingen een positieve benadering essentieel. ‘Die persoonlijke aandacht daar gaat het om, de aandacht voor hun talenten. Een van de professionals sprak over ‘zoektocht naar de diamant’. Jongeren aanspreken op hun kwaliteiten, vragen ze een bijdrage te leveren, dat doet heel veel. Veel van deze jongeren zijn zo gewend alleen maar negatief te worden benaderd.
Kennis van discriminatie
De literatuur leert ook dat specifiek voor het omgaan met discriminatie het jongeren helpt als ze meer kennis hebben over discriminatie en stigmatiseringsprocessen. Onderzoeker Rozetta Meijer: ‘Hoe werkt discriminatie en hoe ga ik ermee om? Conformerend, confronterend, vermijdend? Het is belangrijk dat de jongeren weten dat zij zélf kunnen kiezen hoe ze reageren.’
Voor mij is weerbaarheid dat je jongeren kennis op laat doen. Als ze kennis hebben van discriminatie, weten hoe het werkt, weten ze daar beter mee om te gaan. Op het gebied van media, of het gebied van loverboys, als ze kennis hebben, zijn ze niet per definitie weerbaar, maar ze zijn voorbereid’ - Redouan Daafi, jongerenwerker bij Combiwel Amsterdam
Diverse werkvormen inzetten
Om de weerbaarheidstrainingen zo effectief mogelijk te maken, is het belangrijk om diverse werkvormen in te zetten. Van groepsdiscussies, reflectieve oefeningen tot rollenspel. Onderzoeker Cadat-Lampe: ‘De hele aanpak staat of valt eigenlijk met de persoonlijkheid van de trainer. Hij of zij moet empathisch zijn, de jongeren met respect behandelen, echt luisteren en ze met respect behandelen. De professional moet weten waar deze jongeren thuis, in de wijk, op school tegenaanlopen. Deze jongeren zijn scherp, ze zien zo wanneer iemand niet oprecht is.’ En daarnaast moet hij of zij ook over voldoende kennis, vaardigheden en toolkits beschikken om goed met de jongeren aan de slag te gaan. ‘Hij of zij moet ook de juiste balans weten te vinden tussen aandacht voor de groep en voor de individuele jongere.’
‘Neem de jongeren serieus, luister goed naar hun verhalen en hun vragen. Als iemand iets meedeelt, geef dat waarde, dat diegene dat durft. Wees empathisch en heb inlevingsvermogen. Zorg dat je voldoende bagage hebt.’
Souad Achour, projectleider/trainer bij stichting MeSam, expertisecentrum voor mens en samenleving
In de praktijk laten landen
Naast het profiel van de trainer zijn ook de – bij voorkeur persoonlijke - werving en de ‘veilige’ locatie waar de weerbaarheidstrainingen worden gehouden van belang. Rozetta Meijer: ‘Het is verder ook belangrijk om ouders goed te informeren over de inhoud van trainingen. We weten dat steun van de sociale omgeving belangrijk is, toch worden ouders in de praktijk vaak weinig betrokken bij deze trainingen. Ik bedoel ook niet dat ze samen in een groep moeten zitten, maar een parallelle aanpak van ouders en jongeren zou goed kunnen werken.’
Om deze kennis en aanbevelingen ook in de praktijk te ‘laten landen’, presenteren de onderzoekers de resultaten de komende tijd aan professionals van verschillende organisaties, zoals docenten en jongerenwerkers. Meijer: ‘Dit is relevant voor makers van dit soort trainingen, maar vooral ook voor mensen uit de praktijk. Je hoopt toch met dit soort trainingen de invloed en gevolgen van discriminatie te beperken.’
Download de publicatie en de infographic Weerbaar tegen discriminatie. Wilt u meer informatie of heeft u interesse in een presentatie bij uw organisatie of tijdens een bijeenkomst over dit thema? Of wilt u een advies op maat? Neem dan contact op met projectleider Sahar Noor.
Meer informatie?Neem contact op met:
