'Bereik de mantelzorger met maatwerk en cultuursensitiviteit'

Diversiteit is nog steeds een grote onbekende bij organisaties die steun bieden aan mantelzorgers. Sommige partners of kinderen die voor familieleden zorgen, ontvangen hierdoor geen ondersteuning van hulpverleners en welzijnswerkers. Jamila Achahchah (Kennisplatform Inclusief Samenleven) pleit voor maatwerk en cultuursensitiviteit.

Artikel
Intercultureel vakmanschap

Vanaf de jaren 80 worstelt de hulpverlening met de begeleiding van en hulp bieden aan nieuwe groepen Nederlanders. In de jaren 80 werd cultuur als allesomvattend gezien: het was hét verklarend referentiekader voor gedrag van Turkse en Marokkaanse gastarbeiders. Marokkanen waren één homogene groep. In de jaren 90 werd daar de sociaaleconomische situatie aan toegevoegd en moest de hulpverlener over culturele kennis beschikken. Rond de millenniumwisseling lag de focus op ‘interculturele hulpverlening’ en in 2010 op ‘cultuursensitieve hulpverlening’. Kortom: van ‘alles is cultuur’ naar ‘cultuur is niet alles’. Achahchah: ‘Maar wat is cultuur überhaupt? Veelal wordt gefocust op etniciteit, maar dat is slechts één onderdeel ervan. Cultuursensitief, of inclusief, werken gaat over een scala aan verschillen dat mensen anders maakt: sociaaleconomische klasse, opleiding, taal, leeftijd, gender, etniciteit en religie. Bewustzijn van deze diversiteit is nodig om ondersteuning te bieden aan mantelzorgers, met name de geïsoleerde allochtone mantelzorger die een grotere kans heeft op overbelasting. Als de zorg van de professional niet kan aansluiten bij de mantelzorger, dan is er ook geen ondersteuning.’

 

Leestip
Hoe ondersteunt u overbelaste mantelzorgers? Aanbevelingen uit verschillende onderzoeken voor hulpverleners, gemeenten en migrantenorganisaties.

‘Hij kan het prima zelf’

Hoe gaat het dan in de praktijk? Achahchah vertelt over een vriendin die onlangs zelf heeft ondervonden hoe moeilijk het is om als mantelzorger de professional te bereiken en hulp te krijgen. Na een operatie heeft haar vader 24/7 hulp nodig: een zware zorgtaak voor haar en haar familie. ‘Haar vader vindt het moeilijk te accepteren dat hij hulp nodig heeft. Toen de gemeenteambtenaar langskwam voor een urenindicatie voor hulp aan huis, wilde hij laten zien dat hij in zijn kracht stond. Zijn cultuur speelt een belangrijke rol hierbij: hij wil niet toegeven dat het niet zelfstandig lukt. De ambtenaar richtte zich tijdens het bezoek uitsluitend op haar vader en hield geen rekening met de hulpbehoefte van de familieleden. Een week later ontvingen mijn vriendin een brief: hij kan het prima zelf, een uurtje begeleiding per dag. Terwijl de familie nu al overbelast is.’

‘De eerste en tweede generatie allochtonen zijn veelal het jargon van de zorg niet machtig en kennen het zorgsysteem niet goed'

De Turks-Nederlandse familie is een voorbeeld van een goed geïntegreerd gezin, stelt Achahchah. Ze zijn de taal machtig en hoogopgeleid. Toch hebben óók zij moeite om de juiste ondersteuning te vinden. De broers en zussen (tweede generatie) weten niet dat ze mantelzorger zijn, zegt Achahchah, ze kennen de term ook niet. ‘De eerste en tweede generatie allochtonen zijn veelal het jargon van de zorg niet machtig en kennen het zorgsysteem niet goed’, legt ze uit. ‘Ze weten vaak niet wat een Wmo-loket is of hebben nooit van een steunpunt zorg gehoord. Hoe kom je dan aan de juiste informatie? En wie wijst je er dan op?’ Met name mantelzorgers uit lagere sociale klassen, mensen die de taal niet machtig zijn of multiprobleemgezinnen weten de ondersteuning niet te vinden. Tegelijkertijd weten de organisaties voor mantelzorgondersteuning hen dus niet te bereiken.  

Mantelzorgondersteuning

Een stukje diversiteit

Het project Ondersteuning mantelzorg diversiteitsproof van Kennisplatform Inclusief Samenleven, waarvan Achahchah de projectleider is, wil ‘een stukje diversiteit’ toevoegen aan bestaande en beproefde aanpakken voor de ondersteuning van mantelzorgers. Achahchah is momenteel bezig om de MantelScan van Expertisecentrum Mantelzorg ‘diversiteitsproof’ te maken. MantelScan is een instrument voor professionals in zorg en welzijn om samen met zorgvragers en mantelzorgers een (mantel)zorgnetwerk in kaart te brengen. Instrumenten ‘diversiteitsproof’ maken, is volgens Achahchah niet per se moeilijk: ‘Mensen denken dat het om een heel aparte doelgroep gaat, maar dat is dus niet zo. Het zijn kleine aanpassingen, instructies in een kader of bijlage die professionals bewust moeten maken van cultuurverschillen.’ De hulpverlener moet zo leren om flexibel te zijn om zich met kennis en gevoeligheid aan te passen aan iedere nieuwe culturele situatie die hij of zij tegenkomt.

Samen met experts van Movisie, Info Mantelzorg, Vilans, Pharos, Zorgbelang Nederland, Steunpunt Mantelzorg en mantelzorgmakelaars (sociaal ondernemer die tegen betaling mantelzorgers ondersteunt) wordt bekeken hoe het project in 2016 verder vorm krijgt. Eén ding staat voor Achahchah als een paal boven water: diversiteit moet een integraal onderdeel zijn van het werk in zorg- en welzijnsland.