Biculturele jongeren maken Van Gogh Museum meer inclusief

‘Van Gogh verbindt’ heet het onderzoekstraject dat drie jaar geleden door het museum werd ingezet en aan het eind van 2021 wordt afgerond. Omdat het museum relevant wil blijven voor een breed publiek en de bevolking van Amsterdam uit steeds meer biculturele jongeren bestaat. Daarnaast wil het museum bijvoorbeeld ook mensen met een fysieke beperking en kwetsbare ouderen aantrekken. Doelgroepen die het museum maar moeilijk kunnen vinden.

‘Vanaf het begin was duidelijk dat als we iets voor een doelgroep wilden doen, we dit samen met de doelgroep zouden organiseren’, vertelt Ghyslaine Tromp, projectcoördinator van de Beeldbrekers bij het Van Gogh Museum. ‘We zagen weinig biculturele jongeren onder de bezoekers en die wilden we graag bereiken. Eerst hebben we onder andere focusgroepen met jongeren uit deze doelgroep georganiseerd, en begin dit jaar hebben we officieel de Beeldbrekers als permanente denktank gelanceerd.’ Zij stellen zich voor in een wervelend campagnefilmpje waarin doel en inhoud kernachtig zijn verwoord.

Wij zijn het spiegelbeeld van de kinderen die vaak vergeten worden

Tegenslagen verwerken

‘Wij zijn het spiegelbeeld van de kinderen die vaak vergeten worden’, zegt een van de Beeldbrekers op de website van het museum. ‘Van de jongeren die voor nieuwe perspectieven zorgen. Wij zijn de sleutels die gesloten deuren kunnen openen.’ Zeventien biculturele jongeren tussen de 18 en 30 jaar van diverse herkomst vormen de Beeldbrekers. Ondernemers, werkenden, studenten, handwerkers, kortom een breed scala aan deelnemers. Amina Aljić (24), die een master Health Sciences aan de Vrije Universiteit van Amsterdam doet, en Jamal Jama (25), een Tilburger die als marketeer werkt, zijn deelnemers van het eerste uur.

Korenveld met maaier - Vincent van Gogh

‘Ik had voorheen niet echt een band met musea’, vertelt Jama. ‘Maar nu wel. Het leek me leuk en goed voor mijn eigen ontwikkeling om onderdeel te zijn van de Beeldbrekers. Ik ben van de kunst van Van Gogh gaan houden. Mijn lievelingsschilderij? “Korenveld met maaier”, maar ook een van zijn zelfportretten. Want het verhaal erachter is boeiend. Hij had geen geld en schilderde op de achterkant van een van zijn schilderijen zichzelf. Zo kwam hij tot rust. Ik vind zijn levensverhaal boeiend en kijkend naar zijn kunst versterkt dit voor mij het verhaal. Hij gebruikte het tekenen en schilderen om zijn zelfvertrouwen terug te vinden. Zo verwerkte hij tegenslagen. Dat vind ik mooi.’

Zomer als favoriete seizoen

De moeder van Aljić ging naar de kunstacademie en nam haar kinderen regelmatig mee naar musea. ‘Ik had al wel interesse in kunst’, vertelt ze. ‘Maar als ik een beetje geld had, besteedde ik dit liever aan Walibi of iets drinken in een café. Ik kende de zonnebloemen van Van Gogh, maar ik vond de stijl niet mooi. Toen ik benaderd werd om onderdeel te worden van de Beeldbrekers, heb ik wel meteen ja gezegd. Ik vind het doel heel mooi en ik wilde er graag aan bijdragen. Na de eerste rondleiding is mijn mening over Van Goghs schilderstijl veranderd. De zonnebloemen vind ik nog steeds niet zo mooi, maar wel bijvoorbeeld “De tuin van de inrichting” en ook “Amandelbloesem”. Ik vind de kleuren in zijn schilderijen heel mooi, zo zomers, mijn favoriete seizoen. Ik associeer sommige schilderijen met Bosnië, waar ik elke zomer naartoe ga. Van Gogh kon zo goed de hitte overbrengen.’

Amina Aljić

De Beeldbrekers hebben maandelijks overleg en zijn betrokken bij verschillende afdelingen van het Van Gogh Museum. Tussendoor communiceren ze binnen een groeps-app. Dit jaar stelden ze voor het eerst een eigen collectiepresentatie samen, genaamd Grillige Groei. Vier van de Beeldbrekers belichtten hierin de niet altijd positieve of lineaire vormen van groei: zij richtten een wand in met kunstwerken van Van Gogh en onderzochten hoe die werken in relatie staan tot hun eigen ervaringen. Daarnaast zijn de Beeldbrekers betrokken bij de samenstelling van bredere exposities, geven zij input aan verschillende afdelingen zoals Digitale Communicatie en Educatie & Interpretatie en verzorgen ze speciale rondleidingen.

Een brug naar de kunst

Jama was rondleider tijdens de Museumnacht in 2019. ‘Dat was heel bijzonder’, zegt hij. ‘Ik mocht er mijn persoonlijke ervaringen vertellen, gekoppeld aan de kunstwerken. Ik merkte dat dit veel interactie opleverde, omdat ik Vincents geschiedenis op mezelf betrok. Daarmee sloeg ik een brug naar zijn kunst. Zijn verhaal spreekt veel mensen aan, omdat het gepaard gaat met tegenslagen en weer opkrabbelen.’

Jamal Jama

Ook Amina heeft ervaring met rondleidingen en merkt dat het persoonlijke verhaal van Van Gogh deze jongeren aanspreekt. ‘Bepaalde levenslessen zijn voor iedereen relevant, maar ik merk wel dat onze ervaringen anders zijn. Biculturele jongeren staan al met 1-0 achter als zij de maatschappelijke ladder beklimmen, dat is voor ons lastiger. En daarmee krijgt de dialoog over Van Goghs geschiedenis een andere richting.’ Jama vult aan: ‘Waar biculturele jongeren in mijn ervaring tegenop kijken, is van niets iets maken. Dat zit ook in het verhaal van Vincent.’

Voor alle jeugd

Het museum benadert gericht doelgroepen in Amsterdam, zoals kwetsbare jongeren die door jongerenwerkers worden begeleid. ‘Een van onze Beeldbrekers is Yassin’, vertelt Tromp. ‘Hij werkt met jongeren die extra steun nodig hebben. Vorige week dinsdag is hij met zijn groep naar het museum gekomen en heeft hij ze samen met Amina rondgeleid. Dat zijn precies de jongeren die nauwelijks of nooit in een museum komen, maar na afloop zeiden ze dat ze het toch interessant vonden. Met het zogenoemde outreach-programma benaderen we zelf stichtingen, scholen en buurtcentra om mensen zo op een toegankelijke manier kennis te laten maken met het leven en werk van Van Gogh, of om hen uit te nodigen voor een rondleiding.’

Amandelbloesem - Vincent van Gogh

Het doel, meer biculturele jongeren interesseren voor het Van Gogh Museum, vraagt nog wat tijd, denkt Aljić. ‘Hoeveel tijd, dat is eigenlijk lastig te zeggen. Tijdens de laatste vrijdagavondopenstelling heb ik rondleidingen gedaan en toen zag ik wel de doelgroep. Maar ik had ook het idee dat ze toch al wat interesse in kunst hadden. Al ben je iemand met een biculturele achtergrond of niet, het duurt gewoon wat langer om zo’n interesse op te wekken.’ Tromp beaamt dat dit een langer traject wordt. ‘Het museum moet duurzaam relevanter worden voor deze doelgroep en dat heeft tijd nodig. De Beeldbrekers blijven bestaan, maar we gaan komend jaar wel mixen met jongeren van Nederlandse herkomst. Omdat we ten slotte alle jongvolwassenen willen bereiken.’

‘Van Gogh verbindt’ en de Beeldbrekers worden gesteund door Fonds 21.

Auteur: Astrid van Unen

Fotografie: Tomek Dersu Aaron. Op de foto bovenaan het artikel staat projectcoördinator Ghyslaine Tromp.

Schilderijen: Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)