COC’s Cocktail-project helpt LHBTI-vluchtelingen zich thuis te voelen

Vorig weekend was het groot feest, maar vanaf maandag moest hij weer aan de slag met de asielprocedure. Eerst een interview bij het IND, een dag later een gesprek met zijn advocaat. ‘Ik ben hoopvol dat de IND mijn situatie begrijpt’, zegt Kelvin (26). ‘Ook mijn advocaat heeft goede hoop.’ Kelvin is sinds februari vorig jaar in Nederland. Eerst in het asielzoekerscentrum (AZC) Weert, daarna in Maastricht en nu in Budel, bij Eindhoven.

Op zijn 21e vluchtte hij uit Nigeria, waar hij een kledingwinkel runde en zelf kleren maakte. Zijn vader noch zijn familie begreep waarom zijn voorkeur naar mannen uitging. Zijn partner werd opgepakt en zit vermoedelijk in de gevangenis. ‘Homo zijn in Nigeria wordt gezien als misdaad’, legt hij uit in een videogesprek vanuit Budel. ‘Het druist in tegen de religie, maar ook tegen de cultuur. Als je betrapt wordt met een man, kun je tot veertien jaar gevangenisstraf krijgen of de doodstraf. Homo zijn is heel moeilijk, in heel Afrika.’ Hij verbleef eerst vier jaar in Italië voordat hij naar Nederland kwam. Waarom Nederland? ‘Ik zocht naar de beste plek op de wereld die ik ‘thuis’ kan noemen. Hier is het voor ons het meest veilig.’ Lachend: ‘Je kunt hier trouwen, ik wil hier graag trouwen.’

Vluchten voor de doodstraf

Al die tijd dat Kelvin in Nederland is, heeft Jordan Sowle, projectcoördinator van het COC Eindhoven en COC Limburg, hem onder zijn hoede. Het Cocktail-maatjesproject loopt door heel Nederland. Niet alle COC’s doen eraan mee, maar wel veel. ‘Het project is klein begonnen in 2009’, vertelt Jordan. ‘Pas in 2016 jaar kwam ik er bij als buddy. Inmiddels ben ik projectleider en coördinator en is het uitgegroeid tot iets heel groots, vooral in Limburg, waar vijf AZC’s zijn.’ Het project is tweeledig. Enerzijds worden LHBTI-vluchtelingen gekoppeld aan een maatje (buddy), anderzijds biedt Cocktail maandelijks de gelegenheid elkaar te ontmoeten in het COC-pand, in een grote en in een kleine setting. ‘Niet iedereen wil één-op-één, en niet iedereen houdt van grote groepen. Het is altijd zoeken naar maatwerk.’

Kelvin en Jordan

Het concept van Cocktail ontstond vanuit de behoefte te willen bijdragen aan het verbeteren van het leefklimaat en de veiligheid van LHBTI+-nieuwkomers en migranten in Nederland. ‘LHBTI’s worden in grote delen van de wereld gediscrimineerd en bedreigd’, schrijft COC Eindhoven op zijn website. ‘In een aantal landen staat hen gevangenisstraf of zelfs de doodstraf te wachten. Vluchten is vaak de enige mogelijkheid.’ Tegelijkertijd blijkt ook Nederland niet altijd veilig; hun geaardheid wordt, net als in het land van herkomst, dikwijls niet geaccepteerd door andere nieuwkomers. ‘Dit kan leiden tot ernstige vormen van (fysieke) bedreiging, vereenzaming, angsten en depressiviteit.’

Mentaliteit niet homovriendelijk

‘De situatie in het AZC is niet gemakkelijk’, bevestigt Kelvin. ‘We hebben niks te doen, behalve te wachten op de uitkomst van de asielaanvraag. Binnen mijn centrum zijn er zes gay. Wij zoeken elkaar wel op, maar we ontmoeten ook veel tegenstand. Aanvankelijk zat ik met heterojongens op een kamer. Toen zij er achter kwamen dat ik homo ben, deden ze bedreigend en intimiderend. Ze pakten mijn vrijheid af om te zijn wie ik ben. Dat was traumatisch. In het AZC zitten mensen uit alle delen van de wereld. Hun mentaliteit is niet altijd homovriendelijk.’

Het zijn verhalen die Jordan in de afgelopen jaren meerdere keren heeft gehoord. Wat heeft hij als maatje te bieden? ‘Als coördinator heb ik dan zeker wat te bieden. Alle incidenten en onveilige situaties die de maatjes ter ore komen, worden aan mij gemeld. Ik sta in direct contact met de vertrouwenspersonen op alle COA-locaties. Bij bedreigingen kan ik via een appje al aan hen laten weten op welke kamer er toestanden zijn. Zij kunnen dan ingrijpen.’

Pride Walk

Koffie drinken, naar de film

Alle vrijwilligers die in het Cocktail-maatjesproject actief zijn, krijgen vooraf een training. ‘Niet vanuit een boek’, zegt Jordan, ‘maar vooral vanuit de eigen ervaring. We leggen uit wat de bedoeling is. Dat je iets moet hebben met de doelgroep. Dat je buddy op maat bent. De een heeft behoefte aan wekelijks contact, de ander niet. Je gaat koffie drinken, een keer naar de film. Je praat en je luistert. Ook zeggen we wat niet de bedoeling is. Je geeft geen geld. En je gaat geen seksuele relatie aan met degene aan wie je gekoppeld wordt. Alle maatjes staan constant met elkaar in verbinding. Nu in coronatijd wisselen we veel uit via de appgroep.’

Ook Jordan voelt zich verbonden met de doelgroep. ‘Ik ben zelf op m’n twaalfde verhuisd naar New York. Ik weet hoe het voelt om in een vreemd land aan te komen zonder dat je de taal kent, ook al had de reden van mijn migratie niets te maken met dreiging. Ik heb ook nog zeven jaar vrijwilligerswerk in Zuid-Afrika gedaan, met kinderen die hiv-geïnfecteerd zijn, dus ik heb veel gezien. Het is heftig. Deze asielzoekers zijn niet voor niets gevlucht. Het is vaak heel pijnlijk wat ze hebben meegemaakt. Daarom vinden we het belangrijk dat we ze een beetje normaal laten voelen, afleiden en ondersteunen.’

Vader en moeder

De LHBTI-vluchtelingen in het project bestaan niet alleen uit homo’s. ‘We hebben hier ook veel vrouwen, lesbisch, biseksueel, maar ook veel transgenders’, zegt Jordan. ‘Soms hebben we nog minderjarige vluchtelingen. De doelgroep bestaat ruwweg uit de leeftijd van 14 tot 35 jaar, met enkele uitschieters.’ Het maatjesschap duurt zolang het kan. Sommigen worden na enkele maanden weer overgeplaatst. Kelvin heeft geluk dat zijn overplaatsingen in het gebied bleven waar Jordan actief is.

De meeste LHBTI-vluchtelingen komen in aanraking met het Cocktail-maatjesproject via het COA. De activiteiten in het COC-pand hebben een tijd stilgelegen door corona. In juli was er voor het eerst weer een ontmoeting. ‘De eerste keer dat ik naar zo’n bijeenkomst ging, voelde het als “life changing”’, vertelt Kelvin. ‘We zijn allemaal hetzelfde, we zijn normaal onder elkaar en we delen onze verhalen. Iedereen geeft om je. Het COC voelt als de vader en de moeder die ik nooit heb gehad.’

Auteur: Astrid van Unen
Foto’s: Jordan Sowle

Voor medewerkers en vrijwilligers van het COA, VWN, gemeenten en andere organisaties die te maken hebben met de opvang van LHBTI-vluchtelingen is een toolkit ontwikkeld in opdracht van de provincie Gelderland.