Corona: tips voor het ondersteunen van gezinnen met meervoudige problematiek

De coronacrisis is een uitdaging voor alle ouders die werk en zorg nu langdurig in huis moeten combineren. De meeste gezinnen kunnen deze moeilijke situatie wel aan, maar gezinnen met meervoudige problematiek missen die veerkracht. Hans Bellaart, onderzoeker bij KIS en pedagoog, zet de feiten op een rijtje en geeft meteen tips voor professionals die met deze gezinnen werken.

Artikel
Intercultureel vakmanschap

Het contact met ruim 5000 leerlingen is verloren sinds de scholen zijn gesloten, blijkt uit onderzoek van de Algemene Vereniging Schoolleiders. Uit wat voor een gezinnen komen die leerlingen?

'Veel van deze gezinnen hebben een migratieachtergrond en hadden ook voor de coronacrisis al te maken met meervoudige problematiek. Bellen, mailen, appen, langsgaan of het bezorgen van brieven in verschillende talen, helpt soms niet. Vooral in het speciaal onderwijs is een grote groep leerlingen die veel baat heeft bij een goede dagstructuur. Het gebrek daaraan kan leiden tot frustratie en spanning in gezinnen.'

Wat voor kenmerken hebben deze gezinnen?

Meervoudige probleemgezinnen heb je in alle bevolkingsgroepen en in alle la-gen van de bevolking. Maar vanuit KIS hebben we specifiek oog voor gezinnen met een migratieachtergrond. Want de algemene maatschappelijke problemen waar gezinnen mee kunnen kampen, komen relatief veel voor bij migrantengezinnen en kunnen ernstiger zijn. Kinderen met een migratieachtergrond groeien bijvoorbeeld bijna zes keer zo vaak op in armoede als kinderen met een Nederlandse achtergrond. Ook wonen ze vaker in een eenoudergezin wat de opvoeding soms moeilijker kan maken.'

Hoe kan de achtergrond een rol spelen in de problematiek?

Denk bijvoorbeeld aan taal- en communicatieproblemen, onbekendheid met het Nederlandse systeem, het gebrek aan zelfredzaamheid, de eenzaamheid door het missen van een groter familienetwerk, de cultuurverschillen tussen kinderen en ouders en tussen ouders en instellingen, de angst en het wantrouwen naar instanties. Maar verder kan de context van ieder gezin wel verschillen. Bijvoorbeeld verschillen in woonsituatie, arbeidssituatie, opvattingen over opvoeding, psychische problematiek etc. Bedenk ook dat mensen die recent als arbeidskracht naar Nederland zijn gekomen nu niet alleen hun baan kwijt kunnen zijn vanwege corona maar ook hun woning in het geval dit was geregeld was via de werkgever.

Blijf volharden in een actieve benadering. Communiceer niet te veel via het kind, maar rechtstreeks met de ouders

Klopt het dat door de coronacrisis huiselijk geweld nu meer voorkomt?

'Bij scholen, wijkteams en jeugdgezondheidszorg komen inderdaad signalen binnen dat kindermishandeling in deze coronacrisis vaker voorkomt. Op 9 april 2020 is voor het onderwijs een app ‘meldcode kindermishandeling’ gelanceerd. Voor gezinnen met een migratieachtergrond speelt daarin als extra risico mee dat de afstand naar scholen, wijkteams en zorgvoorzieningen voor deze gezinnen groter is dan gemiddeld. De instellingen slagen er niet altijd in deze ouders en kinderen tijdig en effectief te bereiken. Ook vinden professionals de communicatie met deze ouders en het omgaan met cultuurverschillen soms lastig en hebben zij weinig ‘tools’ in handen die toegesneden zijn op de specifieke kenmerken en behoeften van deze gezinnen.'

Hoe kunnen leerkrachten en hulpverleners deze gezinnen beter bereiken en helpen?

'Ik heb de volgende tips voor professionals in onderwijs en hulpverlening:

1. Actieve outreachende benadering

Blijf volharden in een actieve benadering. Communiceer niet teveel via het kind, maar rechtstreeks met de ouders. Dit kost soms veel tijd en is, zeker als zij de Nederlandse taal niet goed spreken, niet eenvoudig. Als het niet wil vlotten, zoek dan contact met sleutelfiguren, vrijwillige intermediairs van migrantenzelforganisaties (vrouwencentrum, culturele vereniging, religieuze stichting). Deze intermediairs lukt het vaak wel om de gezinnen effectief te bereiken.

2. Samenwerking tussen intermediairs en professionals

Sleutelfiguren bieden een vertrouwd gezicht uit de eigen gemeenschap, zij spreken de taal, kennen de culturele codes en het netwerk rond het gezin en kunnen vaak deuren openen die voor anderen gesloten blijven. Zie hen echter niet als goedkope tolken. Bouw aan een gelijkwaardige samenwerkingsrelatie, een gedeelde visie op de problematiek van gezinnen en de meerwaarde van onderlinge samenwerking.

3. Sensitiviteit van professionals

In deze coronacrisis is het contact met een professional van school of de hulpverlening van groot belang om escalatie te voorkomen. Kies voor een persoonlijke, niet te formele benadering, neem tijd voor het opbouwen van vertrouwen en het overbruggen van taal- en cultuurverschillen. De lijn openhouden kan het verschil maken. Juist bij deze kwetsbare gezinnen vergt het sensitiviteit van de professional om te werken vanuit respect voor de leefwereld van het gezin om het gevoel van afwijzing te voorkomen.

4. Investeer in een cultuursensitieve aanpak, ook na de coronacrisis

Blijf ook na de coronacrisis investeren in de contacten met sleutelpersonen en het ontwikkelen van culturele sensitiviteit. Maatwerk voor deze gezinnen is makkelijker gezegd dan gedaan. Het vraagt wel degelijk om specifieke kennis, houding en vaardigheden. Sommige ouders zijn zelf opgevoed met lijfstraffen en hanteren andere normen wat betreft straffen dan in Nederland gebruikelijk. Als je zegt: 'In Nederland accepteren wij het slaan van kinderen niet”, dan schep je afstand. Help de ouders stap voor stap zoeken naar alternatieven, zonder hun gedrag af te wijzen. Om ingesleten gewoonten te veranderen is tijd nodig.'   

 

Coronadossier

Dit artikel is onderdeel van een dossier waarin wij kennis verzamelen over het coronavirus. Heb jij een vraag die KIS kan beantwoorden? Tips of noemenswaardige initiatieven? Stuur dan een e-mail naar communicatie@kis.nl.

Naar het dossier

 

 Literatuur

  • Bellaart, H., Achahchah, J & Badou, M. (2019). Duurzame bruggen bouwen, Samenwerking tussen lokale migrantenorganisaties en formele instellingen. Utrecht: Kennisplatform Inclusief Samenleven.
  • Bellaart, H., Hamdi, A., Day, M. & Achahchah, J. (2018). Wijkteams voor álle doelgroepen effectief. Een diversiteitskader met praktische tips. Utrecht: Kennisplatform Inclusief Samenleven.
  • Distelbrink, M., & Ponzoni, E. (2014). Opvoedsteun in de buurt. Schakelen tussen formele en informele voorzieningen. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut (Kenniswerkplaats Tienplus).
  • Gilsing, R., Pels, T., Bellaart, H., & Tierolf, B. (2015). Grote verschillen naar herkomst in gebruik jeugdzorg. Utrecht: Kennisplatform Inclusief Samenleven.
  • Steketee, M. en Pels, T. (2019) Gezinnen met meervoudige en complexe problemen met een migratieachtergrond: typering en aanpak. In: Knot-Dickscheit, J. en Knorth, E.J. (red.) Gezinnen met meervoudige en complexe problemen. Theorie en praktijk. Rotterdam: Lemniscaat.
  • Tierolf, B., Steketee, M., Gilsing, R., & Bellaart, H. (2017). Leefomstandigheden van kinderen met een migratieachtergrond. Utrecht: Kennisplatform Inclusief Samenleven.

Meer informatie?Neem contact op met:

Hans Bellaart

icon_chevron Stuur een e-mail
icon_chevron 06-40082873
Afbeelding