Artikel
De maatregelen om de verspreiding van het coronavirus in te dammen, maakt ouderen meer kwetsbaar voor sociale isolatie en eenzaamheid. Dat geldt zeker voor ouderen met een migratieachtergrond, die zich onder normale omstandigheden al meer eenzaam voelen dan ouderen zonder migratieachtergrond. Hoe kan hen goede zorg en ondersteuning geboden worden? KIS-onderzoekers Joline Verloove en Hanan Nhass delen tips uit hun onderzoek naar eenzaamheid onder ouderen met een Marokkaanse achtergrond, dat eind april verschijnt.
Uit de interviews met thuiswonende ouderen met een Marokkaanse achtergrond (allen behorende tot de eerste generatie Marokkaanse migranten) blijkt dat zij gevoelens van eenzaamheid amper expliciet bespreken met familie en anderen in hun sociale omgeving. Ze kaarten deze gevoelens niet aan omdat dit zou impliceren dat zij hun kinderen niet volgens de cultureel-religieuze traditie, waarin zij zélf zijn opgegroeid, hebben opgevoed ofwel geen goed contact met de kinderen hebben. In beide gevallen brengen ze zichzelf of hun kinderen in diskrediet tegenover de gemeenschap, waar veel ouderen veel waarde aan hechten. Een andere belangrijke reden dat eenzaamheid niet gemakkelijk bespreekbaar is, is dat ouderen hun kinderen niet willen belasten.
Ook in de huidige omstandigheden is de kans groot dat deze ouderen niet op eigen beweging eenzaamheidsgevoelens zullen aankaarten bij familieleden, vrijwilligers of sociaal professionals. Maar er is wel een ander sentiment dat zonder moeite geuit wordt: ‘el kant’, zo blijkt uit de interviews met de ouderen. Dit woord gebruiken de ouderen (zowel in het Marokkaans-Arabisch als in het Berbers) om een sentiment uit te drukken dat verveling, maar ook neerslachtigheid kan betekenen, afhankelijk van waar het accent door de oudere zelf wordt gelegd. Een oudere kan zich vervelen door gebrek aan sociale contacten (el kant als verveling). Maar een oudere kan ook een zwaar gevoel ervaren, doordat hij of zij alleen is (el kant als neerslachtigheid). Dit sentiment kan een aanknopingspunt bieden om (telefonisch) een gesprek met de oudere (en de mantelzorger) aan te gaan.
Ouderen met een migratie- of vluchtelingenachtergrond zijn op dit moment mogelijk extra kwetsbaar voor eenzaamheid omdat sommigen kampen met een taalbarrière. Het gevolg kan zijn dat belangrijke informatie hen niet bereikt, maar ook niet de vele mooie initiatieven die nu door heel het land worden opgezet. Denk aan het sturen van kaartjes naar ouderen.
Ouderen met een migratieachtergrond kunnen vanaf maandag bellen met een speciale hulplijn van seniorenorganisatie KBO-PCOB. De telefoonlijn is bedoeld voor vragen over het coronavirus, maar staat volgens de initiatiefnemers ook open voor ‘gewoon’ een praatje. De ouderen worden te woord gestaan door vrijwilligers die zelf een Caribische, Chinese, Italiaanse, Marokkaanse, Molukse, Spaanse, Surinaamse of Turkse achtergrond hebben. De hulplijn (030-3400600) is een initiatief van KBO-PCOB en het Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten (NOOM).
Uit het KIS-onderzoek onder ouderen met een Marokkaanse achtergrond, komt ook naar voren dat zij niet snel op eigen initiatief naar een activiteit gaan, maar deze wel enorm waarderen als ze eenmaal over de drempel zijn gestapt. Helaas zijn op dit moment alle dagbestedingen stopgezet, waardoor deze ouderen nog meer thuis komen te zitten. De beste manier om hen te bereiken (voor niet-essentiële zorg en begeleiding) is via de telefoon. Mantelzorgers of vrijwilligers uit de eigen gemeenschap, spelen hierbij een belangrijke rol. Denk daarbij ook na hoe deze (nieuwe) vrijwilligers ook na de coronacrisis structureel ingezet kunnen worden om deze ouderen te bereiken. Besteed aandacht aan (financiële) erkenning en waardering voor deze vrijwilligers.
Tip:
Bij alle Marokkaanse ouderen die zijn geïnterviewd ten behoeve van het KIS-onderzoek, speelt het geloof een grote rol in het dagelijks leven evenals hoe zij kijken naar het proces van ouder worden. De mannen bezoeken vaak dagelijks de moskee, vrouwen vaak elke vrijdag. Hun geloofsovertuiging kan ook een rol spelen in hoe ouderen op de coronacrisis reageren. Tugba Kaya, verpleegkundige en oprichter HPV Thuiszorg, verwoordde dit bij de tv-uitzending van De Nieuwe Maan op 20 maart als volgt: ‘Onze ouderen die zijn heel erg gelovig en geloven in het lot dat Allah voor hen bepaalt.’ Ze vertelt dat ze de dag voor de uitzending nog een discussie had met een cliënt die zijn handen niet wilde desinfecteren: ‘Op een gegeven moment zei hij: “als Allah het wil dan ga ik toch dood”.’ Met andere woorden: overlijden ligt niet in de handen van mensen, maar in de handen van God.
Tip:
Benieuwd naar de resultaten van het onderzoek naar eenzaamheid onder ouderen met een Marokkaanse achtergrond? Houd onze website in de gaten. Het onderzoek verschijnt naar verwachting eind april.
Dit artikel is onderdeel van een dossier waarin wij kennis verzamelen over het coronavirus. Heb jij een vraag die KIS kan beantwoorden? Tips of noemenswaardige initiatieven? Stuur dan een e-mail naar communicatie@kis.nl.
