De spagaat van de Turks-Nederlandse meiden

Het pendelen tussen twee culturen, de voortdurende dubbele boodschap, de slechte communicatie thuis. Een opeenstapeling van factoren zorgt dat Turks-Nederlandse meiden vaker met emotionele problemen kampen. Dat staat in het nieuw onderzoek van Kennisplatform Inclusief Samenleven. ‘Opvallend is dat er nauwelijks verschil is tussen de generaties’, signaleert systeemtherapeut Gül Yayla.

Artikel
Jeugd en opvoeding

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat emotionele problemen bij Turks-Nederlandse vrouwen opvallend vaak voorkomen dan bij vergelijkbare groepen met migrantenachtergrond. Ook het gebruik van antidepressiva is met 11 procent het hoogst onder deze groep, vergeleken met vrouwen met Surinaamse, Antilliaanse, Marokkaanse en Nederlandse achtergrond (Verweij & Houben-Van Herten, 2013).  Ook suïcidepogingen komen onder Turks-Nederlandse meiden – tussen de 15 en 24 jaar – significant meer voor (Van Bergen, Van Smit, Balkom, Van Ameijden & Saharso, 2008, 2010).

Factoren

Op verzoek van de Stichting Kleurrijk Gezin en Jeugd zijn de onderzoekers Hans Bellaart, Shira van Dongen en Anna Wróblewska van het kennisplatform op zoek gegaan naar de achterliggende verklaringen van deze oververtegenwoordiging. Uit het onderzoek – literatuurstudie en interviews met zes experts – blijkt dat een mix van een groot aantal factoren een rol spelen. De autoritaire opvoedingsstijl, beperkte keuzevrijheid en de sociale controle van de Turkse omgeving kunnen zorgen voor een ‘beklemmend gevoel’ wat vervolgens kan leiden tot psychische klachten. Het feit dat de meiden niet snel hulp zullen zoeken en ouders de problemen ook niet herkennen, helpt niet.

‘Wanneer de kloof met de thuiscultuur groter  wordt, krijgen ze het moeilijk’

Systeemtherapeut Gül Yayla, werkzaam bij GGZ-instelling Dimence in Deventer herkent de problematiek en achterliggende verklaringen. Met name de identiteitsvorming van de meiden is volgens haar een groot probleem. 'Wanneer ze naar de middelbare school gaan en de kloof met de thuiscultuur groter wordt, krijgen ze het moeilijk. Wie ben ik eigenlijk? Op school en daarbuiten moeten ze assertief zijn, dat wordt gewaardeerd maar als ze thuis hetzelfde gedrag vertonen dat is dat brutaal of respectloos.' Thuis moeten zich gehoorzamen, gedienstig en ‘braaf zijn’. Er is echt sprake van een loyaliteitsconflict. De ik-identiteit tegenover de wij-identiteit.'

'Over problemen wordt in de Turkse gemeenschap liever gezwegen’

De meiden hebben het gevoel ‘voortdurend te worden afgewezen’, zegt Yayla. 'In Nederland horen ze er niet helemaal bij, maar in Turkije ook niet. Daar blijft een meisje voor de familieleden toch vooral een Nederlandse.’ Die moeizame identiteitsvorming en het loyaliteitsconflict kunnen voor emotionele problemen zorgen. 'En over problemen wordt in de Turkse gemeenschap liever gezwegen.'

Dubbele boodschap

Ook de experts in het onderzoek signaleren dezelfde spagaat. Ze wijzen op voortdurende dubbele boodschap waarmee de meiden worden geconfronteerd. Op straat, school, thuis, binnen de gemeenschap. De sterke Turkse nationale identiteit, waar de gemeenschap zich onderscheidt van de andere migrantengroepen, maakt volgens hen de identiteitsvorming van de pubermeiden nog complexer. De collectieve oriëntatie is belangrijk en het gezin mag niet te schande worden gemaakt.
‘Het Turks zijn’ is ook voor de meiden zelf van belang. Ze luisteren naar Turkse muziek, kijken naar Turkse tv-series, maar ook daar gaat een dubbele boodschap vanuit. De muziek en series gaan vaak liefde en romantiek, gevoelens die ze zelf niet in het openbaar mogen uiten.

‘Stiekem doen wat eigenlijk niet mag. Dit leidt vaak tot gevoelens van schuld en schaamte’

Er is sprake ook sprake conflicterende normen en waarden. ‘De Nederlandse cultuur hecht waarde aan mondigheid en het ontwikkelen van eigen gedachten. Dit staat ver af van de thuiscultuur waar de meiden interesse dienen te hebben in traditionele taken en luisteren naar hun ouders en regels niet ter discussie stellen. Met frustratie, verdriet en boosheid tot gevolg. 'Stiekem doen wat eigenlijk niet mag. Dit leidt vaak tot gevoelens van schuld en schaamte. Een moraliteitsconflict waar ze niet uitkomen', aldus de onderzoekers. Ook recente maatschappelijke problemen – de spanningen binnen de Turkse gemeenschap – tornen volgens de experts aan de identiteit.  'Je hoort er sowieso niet helemaal bij want je hebt een migratieachtergrond en je blijft een Turks meisje.’ En ze hebben als moslima een deelidentiteit die op dit moment ‘niet erg populair is’.

Dan is er nog een dubbele boodschap die de jonge meiden moeten accepteren en dat betreft de verhouding tussen zoons en dochters. De zonen krijgen naar mate ze ouder worden steeds meer vrijheid, bij de dochters worden de teugels juist strakker aangetrokken.

Complexe problematiek

Gül Yayla maakt zich zorgen over de complexe problematiek. 'Zeker omdat er nauwelijks verschil zitten tussen de generaties. Ik kom dezelfde worstelingen bij zowel moeders als dochters tegen. Dat is verontrustend. Dan worden deze emotionele problemen bijna erfelijk. De ziektepresentatie, de hulpvraag. Pas had ik nog een moeder van drie kinderen die echt vastliep. Door het pendelen.' Maar er verandert wel wat, zegt Yayla. Ze ziet dat de groep wel eerder hulp zoekt dan voorheen. 'Ook de Turkse samenleving is begonnen met individualiseren, zowel in Turkije als in Nederland. De behoefte aan steun van een professional is groot.'

Rol van onderwijs

De experts uit het veld wijzen op de belangrijke signalerende rol van onderwijs en eerstelijnszorg. Het motiveren tot hulp is volgens hen de ‘grootste uitdaging’ voor deze groepen. ‘Somatische klachten zijn ‘legaal’, psychische klachten taboe’. De onderzoekers van Kennisplatform Inclusief Samenleven concluderen dat het om een ‘aanzienlijk’ probleem gaat, waar specifieke preventieprogramma’s voor nodig zijn. Inmiddels is er vanuit de Stichting Kleurrijk Gezin en Jeugd en het Verwey-Jonker Instituut een initiatief van de grond gekomen om zo’n preventieve aanpak te ontwikkelen. Door op lokaal niveau groepsbijeenkomsten met meiden en ouders te organiseren, in samenwerking met Turkse zelforganisaties, willen zij het onderwerp bespreekbaar maken en de deelnemers bewuster maken van de mogelijkheden om emotionele problemen zoveel mogelijk te voorkomen.

Meer informatie?Neem contact op met:

Hans Bellaart

icon_chevron Stuur een e-mail
icon_chevron 06-40082873
Afbeelding