Emancipatie: ‘Mannen zijn een deel van het probleem maar hebben zelf ook nog een wereld te winnen’

Zolang geweld aan de orde van de dag is, kan er geen gelijkheid, veiligheid en zelfbeschikking bij zowel mannen als vrouwen bestaan. Dat stelt Jens van Tricht, oprichter van Emancipator. Jongerenwerker Bilal Sakim ziet dagelijks gewelddadig gedrag en seksisme van jongens. In aanloop naar de reeks online bijeenkomsten van het Platform Eer en Vrijheid over Mannen en Zelfbeschikking sprak KIS met beide mannen.

Geschreven door: Susanne Conradi
Artikel
Zelfbeschikking

Dit artikel verscheen eerder op 16 oktober 2020.

Kwetsbaar opstellen wordt geassocieerd met zwak zijn en niet mannelijk

‘Als een jongen wordt afgewezen door een meisje zie ik dat hij haar uitmaakt voor slet en haar zwart maakt,’ vertelt Sakim. Dit is slechts een van de voorbeelden van gewelddadig en seksistisch gedrag van jongens dat hij regelmatig meemaakt in zijn werk. Sakim (35) werkt sinds 2008 in Utrecht bij JoU als jongerenwerker. Hij werkt met zowel jongens als meisjes, met autochtone jongeren en met jongeren wiens (groot)ouders een migratieachtergrond hebben. Hij kijkt vooral naar het individu en welke hulpvraag er is. Zo organiseert hij bijvoorbeeld activiteiten voor jongeren om overlast in de wijk te verminderen of biedt hij hulp aan bij scholing. Sakim kan zich goed inleven in de jongeren door uit zijn eigen ervaringen te putten. Ze accepteren zijn raad omdat ze hem vaak als grote broer zien.

Foto: Bilal Sakim
Foto: Bilal Sakim

Seksistisch gedrag tegen meisjes

Als een jongen seksistische opmerkingen maakt, gaat Sakim het gesprek aan, zoals in het geval van de jongen die werd afgewezen. ‘Ik vraag hem waarom hij nu zo negatief over haar doet terwijl hij het meisje eerst leuk vond. Dan zie je dat ze eigenlijk niet weten hoe ze moeten omgaan met teleurstellingen of hoe je contact met meisjes maakt. Ook voelen de jongens groepsdruk, ze horen meisjes op een bepaalde manier te behandelen. Je ziet dat jongens het moeilijk vinden om bepaalde gevoelens te uiten omdat je kwetsbaar opstellen vaak wordt geassocieerd met zwak zijn en niet mannelijk.’ Sakim benadrukt dat niet elke jongen zo reageert op een afwijzing. ‘Er zijn ook jongens die hun verlies nemen en respect tonen, zonder bang te zijn om voor schut te staan. Dan spreek ik mijn goedkeuring uit in de hoop dat deze jongen een voorbeeld wordt voor anderen.’

Als we traditionele opvattingen kunnen loslaten, wordt niemand meer beperkt

Mannen zijn onderdeel van de problematiek

Ook Van Tricht (51) erkent dat er veel positieve voorbeelden zijn van mannenemancipatie. Maar hij ziet ook dat er nog een lange weg te gaan is. Van Tricht was in 2014 oprichter en is sindsdien directeur van Emancipator, ‘voor mannen en emancipatie’. Hij startte ermee omdat hij vond dat er dringend behoefte was aan een organisatie die gelijkheid en veiligheid voor iedereen wil bereiken. Emancipator betrekt jongens en mannen actief bij emancipatie, want vrouwenemancipatie staat niet los van mannen. Van Tricht organiseert met Emancipator onder andere trainingsweekenden voor mannen die zich in willen zetten voor gendergelijkheid, heeft een community en een campagnefonds om activiteiten te organiseren om jongens en mannen te betrekken bij het voorkomen van geweld. 

Foto: Jens van Tricht
Foto: Jens van Tricht

Traditionele opvattingen loslaten

‘In een bijeenkomst over het voorkomen van geweld tegen vrouwen of lhbti’ers moet je ook mannen als daders of omstanders betrekken en ze laten bijdragen aan de oplossing. En wat betreft de verdeling van arbeid en zorg gaat het natuurlijk niet alleen om vrouwen “naar de top” en hun werk-privé balans maar ook over de rol van mannen op de arbeidsmarkt en thuis,’ legt Van Tricht uit. ‘Mannen zijn onderdeel van de problematiek rondom genderongelijkheid en het gebrek aan vrouwenzelfbeschikking. Maar ook voor mannen zelf is er nog veel verbetering te behalen op het gebied van mannenemancipatie. De maatschappij zorgt ervoor dat jongens al vroeg leren dat emoties tonen zwak is en geweld gebruiken stoer. Dit zie je terugkomen in alle groepen van de samenleving, van studentenverenigingen tot voetbalsupporters. Als we deze traditionele opvattingen kunnen loslaten, wordt niemand meer beperkt in wie die wil zijn. Tot die tijd is er geen volwaardige gelijkheid, vrijheid en veiligheid.’

Groepsdruk, social media en opvoeding

Jongens leren van jongs af aan dat seksistisch en gewelddadig gedrag mannelijk is, zo ziet ook Sakim. ‘Dit gedrag komt door een mix van opvoeding, groepsdruk, cultuur, rapmuziek en social media. De hele maatschappij draagt eraan bij. Social media zijn 24 uur per dag aanwezig, ik niet. Meisjes worden onzeker dat ze op foto’s zonder filter (op Instagram of Snapchat) niet mooi genoeg zijn, waardoor hun gevoel van eigenwaarde daalt. En jongens horen rapteksten over hoe je meisjes moet behandelen zodat ze zich onderdanig opstellen.’ Sakim licht toe: ‘Jongeren die thuis een traditionele rolverdeling zien tussen hun ouders, nemen dat vaak als voorbeeld. Weinig ouderliefde en thuis niet praten over relaties kan ervoor zorgen dat jongeren niet weten hoe met de andere sekse om te gaan. Eigenlijk ontstaat er dan een kloof tussen jongens en meisjes.’

Mannen in elke laag van de maatschappij ervaren ook gebrek aan zelfbeschikking

Veel winst te behalen in eigen zelfbeschikking

Het probleem rond mannenemancipatie is dat mannen en vrouwen als wezenlijk verschillend worden gezien, terwijl er ‘meer diversiteit zit binnen de seksen dan tussen de seksen’, aldus Van Tricht. Van Tricht, auteur van Waarom feminisme goed is voor mannen (verschijnt deze maand ook in het Arabisch in Egypte) licht toe: ‘”Vrouwelijke” eigenschappen als zorgzaam, gevoelig en lief worden als niet wenselijk gezien voor mannen. “Mannelijke” en “vrouwelijke” eigenschappen worden hiërarchisch geordend, alsof “mannelijke” eigenschappen het hoogst haalbare zijn en de mannen de hemel op aarde al hebben bereikt. Dit geeft mannen geen reden om te veranderen, terwijl ook zij gebrek aan zelfbeschikking ervaren, in elke laag van de maatschappij. Er is juist nog veel winst te behalen, ook in hun eigen veiligheid en rechtvaardigheid.’

Verandering over generaties heen

Toch ziet Sakim veel verandering in afgelopen jaren, ook bij jongeren met een migratieachtergrond. Hij ziet dat de jongeren wat losser worden: ‘Bijvoorbeeld vroeger mocht een relatie niet of er werd niet over gepraat. Dit zorgde ervoor dat zowel jongens als meisjes niet leerden hoe ze met elkaar om moesten gaan. Door contact met docenten en leeftijdsgenoten met andere normen en waarden zie je hun horizon verbreden. Het gedrag is positief veranderd op het gebied van emancipatie en gelijkheid.’ Meer trainingen op school om geweld en seksisme tegenover vrouwen tegen te gaan lijkt hem goed. ‘Geef jongeren tools over hoe om te gaan met teleurstellingen en laat ze stilstaan bij hun eigenwaarde en de waarde van de ander. Zo maak je inzichtelijk aan beide seksen wat ze bij elkaar teweegbrengen, wat ze niet fijn vinden in het contact met elkaar en hoe dit verbeterd kan worden.’

Kijk naar het individu en niet naar de groep

Emancipatie is geen integratiethema

Jens van Tricht merkt op dat er nu in de samenleving wordt gedaan alsof emancipatie alleen nog binnen migranten- en vluchtelingengemeenschappen nodig is. Terwijl emancipatie en gelijkheid in alle groepen van de samenleving niet bereikt is. ‘Of het nou gaat om mannen op de Zuidas of in de wetenschap en politiek, iedereen wordt beïnvloed door traditionele, beperkende en schadelijke opvattingen over mannelijkheid.’ Ook Sakim waarschuwt voor stereotypering in de media dat gewelddadig gedrag en seksisme vooral bij jongens met een migratieachtergrond of een laag opleidingsniveau voorkomt. ‘Menig studentencorpslid of voetbalsupporter vertoont seksistisch gedrag naar vrouwen. Kijk naar het individu en niet naar de groep. Er zijn echt een hele hoop jongens die heel positief en geëmancipeerd zijn.’

Laten we het goede met elkaar uitwisselen en het slechte naar de achtergrond brengen

Dit is de reden dat Van Tricht af wil van emancipatie als integratiethema: ‘Mijn droom is dat we veel meer verbindend werken en emancipatie gebruiken als inclusiemiddel. Ik zie dat we overal ter wereld in elke gemeenschap met dezelfde vraagstukken worstelen, alleen op verschillende manieren. Ik zou willen dat we het goede met elkaar uitwisselen en het slechte zoveel mogelijk naar de achtergrond brengen. Dat is wat ik ook geloof tussen mannen en vrouwen: het zou perfect zijn als mannen de goede dingen overnemen van vrouwen en vrouwen de goede dingen van mannen en dat we de slechte dingen achterwege laten.’

Mannenemancipatie als verbinding

Beide mannen namen op 29 oktober 2020 deel aan het Rondetafelgesprek van het Platform Eer en Vrijheid. Voor Sakim is het Platform nieuw, Van Tricht kent het al jaren. Hij wenst dat de organisaties die bij het Platform aangesloten zijn, emancipatie, en met name mannenemancipatie, omarmen als een middel om zich te verbinden, zowel binnen hun eigen gemeenschap als daarbuiten. ‘Uiteindelijk zitten we in hetzelfde schuitje en hebben we elkaars inzichten nodig. En natuurlijk, dit betekent dat mannen flink met zichzelf aan de slag moeten en dat ze privileges moeten opgeven, maar dat is wel de weg die we moeten gaan en ik denk dat het uiteindelijk voor iedereen goed zal zijn.’

Meer informatie?Neem contact op met:

Hilde Bakker

icon_chevron Stuur een e-mail
icon_chevron 030-7892081
Afbeelding