Extra aandacht voor Eritrese nieuwkomers

Gemeenten zaten vijf jaar geleden met de nieuwe en onbekende groep in de maag, weet Yemane. ‘Een passieve groep die moeilijk in beweging is te krijgen, klonk het destijds in de media. De Eritrese nieuwkomers vonden het op hun beurt lastig om een weg te vinden in die nieuwe complexe samenleving.’ Yemane werkte destijds nog bij het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) en zag de misverstanden. Eritreeërs raakten bedolven onder de brieven, kampten met schulden en maakten zich heel veel zorgen over hun toekomst in Nederland.’

Opbloeien

Yemane, zelf afkomstig uit Eritrea en getogen in Assen, besloot zich in te zetten voor die nieuwe groep landgenoten. Met haar moeder richtte ze de Stichting Lemat - wat opbloeien betekent in het Tingrinya – op. ‘In het begin waren we best activistisch en hebben ons plekje wel moeten bevechten. Toen wij begonnen, moest het gros van de mensen nog gehuisvest worden binnen de gemeenten. In 2017 en 2018 kregen we het echt druk, toen werden we voor van alles ingeschakeld. Trainingen, advies aan gemeenten en maatschappelijke en begeleiding maar ook ondersteuning bij individuele casussen.’

Bruggen

Met hun kennis van zowel de Eritrese als de Nederlandse cultuur begon Lemat bruggen slaan. ‘We bereiden de nieuwkomers zo goed mogelijk voor op het leven hier. We doen nog steeds veel aan empowerment: wanneer je vragen hebt, stel ze dan. Dat wordt in Nederland juist van je verwacht.’ Stichting Lemat, die al snel uitbreidde met meer trainers, probeerde gemeenten zo goed mogelijk voor te bereiden op de nieuwe groep nieuwkomers. ‘Een groep die uit een totaal andere sociale en culturele context komt.’ Een cultuur waar het niet beleefd is om iemand recht in de ogen te kijken, een cultuur waar in tegenstelling tot in Nederland de gemeenschap in plaats van het individu centraal staat'. 

We bereiden de nieuwkomers zo goed mogelijk voor op het leven hier. We doen nog steeds veel aan empowerment: wanneer je vragen hebt, stel ze dan. Dat wordt in Nederland juist van je verwacht.

‘De nood was echt hoog. We zagen hoe zwaar mensen het hadden wanneer ze – na het asielzoekerscentrum – in een gemeente terecht kwamen. En veel professionals vonden deze nieuwkomers zo complex. Vaak was dit te wijten aan interculturele miscommunicatie. We zeggen altijd, ga even terug naar de basis. Juist voor de meest complexe uitdagingen zijn vaak simpele oplossingen. Neem de tijd. Dat is het misschien wél het allerbelangrijkste. Zet die westerse bril even af. Niet iedereen beschikt over dezelfde digitale vaardigheden, kijk nu eens goed wáár mensen vandaan komen. Ga in gesprek en investeer in het vertrouwen. En kijk samen hoe de kloof kan overbruggen, inburgeren komt van twee kanten.’

Zelfredzaam

Eritreeërs zijn niet zelfredzaam kregen de trainers vaak te horen, vertelt Milka Yemane. ‘Maar zijn ze natuurlijk wél. Maar dan in hun eigen land. Wanneer je me nu op het Eritrese platteland zet, zou het ook een tijd duren voordat ik mezelf daar kan redden. Ik zag ook dat veel professionals of vrijwilligers – door die kloof – zaken helemaal uit handen namen. Met goede bedoelingen, maar daar help je mensen op de lange termijn niet mee. Je moet vooral handvatten geven die ze nodig hebben om zelfstandig een leven op te bouwen.’ 
De boodschap van directeur Yemane is toch vooral: biedt maatwerk. ‘Nederland heeft officieel natuurlijk afscheid genomen van het doelgroepenbeleid, maar hoe je het ook wilt noemen, zonder maatwerk kom je niet ver.’

Nederland heeft officieel natuurlijk afscheid genomen van het doelgroepenbeleid, maar hoe je het ook wilt noemen, zonder maatwerk kom je niet ver

Inmiddels is Lemat een bekende naam geworden. De werkzaamheden hebben zich uitgebreid – naast trainingen, workshops en advies aan overheid en maatschappelijke organisaties – is de stichting ook betrokken bij allerlei projecten, zoals bijvoorbeeld bij de pilots van het nieuwe inburgeringsstelsel. Met de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) is eerder een training ontwikkeld die werkgevers voorbereidt op het aannemen van en werken met nieuwkomers: ‘Omgaan met culturele diversiteit, training voor ‘realistische tolerantie op de werkplek’. Dat was mooi en hard nodig, zegt Yemane. Ook op de werkvloer schuurt het nog wel eens. ‘Er zijn al door het hele land trainingen gegeven en de wetenschappers van de RUG doen ook onderzoek naar de effectiviteit.’

Scholen

‘We proberen meer en meer te verdiepen. Zo besteden we nu ook meer aandacht aan bijvoorbeeld gezinshereniging, aan opvoeding. We zijn nu ook met bezig met een basisschoolproject. We zien namelijk dat veel Eritrese kinderen uitstromen naar speciaal of praktijkonderwijs, die onderwaardering baart zorgen. Ook in dit project betrekken we docenten, scholen én ouders.’

Inclusie

Er is volgens haar de afgelopen jaren veel verbeterd. Nederland heeft de Eritrese nieuwkomers echt wel beter leren kennen en vice versa. Op allerlei plaatsen worden ook Eritrese vrijwilligers – ook wel sleutelpersonen of cultural mediators genoemd – in gezet om de brug te slaan. ‘En dat werkt. Maar échte integratie gaat over inclusie.  Er zijn ook gemeenten die sleutelpersonen in dienst nemen. En dat is belangrijk.’

Yemane maakt zich zorgen over hoeveel er wordt gevraagd van de Eritrese sleutelpersonen, die zich soms al vijf jaar lang kosteloos inzetten. ‘Ze worden vaak dag en nacht gebeld, en hebben soms ook met zware casuïstiek te maken. Gemeenten moeten inzien dat ze deze mensen en hun kennis nodig hebben. Mensen met al die ervaring zijn vaak ook een goede jobcoach of klantmanager. Het is nu echt tijd voor de volgende stap.’