Goede communicatie over coronamaatregelen voor álle burgers

De corona-epidemie vormt voor iedereen in Nederland een uitdaging. De maatregelen wijzigen regelmatig, en het is niet altijd eenvoudig om op de hoogte te blijven en ze na te leven. Dit geldt ook voor Nederlanders met een migratieachtergrond, voor wie geringe Nederlandse taalvaardigheid het extra moeilijk kan maken. KIS onderzoekt hoe informatie aan deze groep er het beste uit kan zien.

Artikel
Intercultureel vakmanschap

Signalen van maatschappelijke organisaties die zicht hebben op bewoners met een migratieachtergrond, zoals Al Amal in Utrecht, waren voor KIS aanleiding om met spoed dit verkennende onderzoek uit te voeren. Zo gaven organisaties bijvoorbeeld aan dat de maatregelen niet altijd duidelijk zijn. Dit geldt vooral voor nieuwkomers en bewoners die de Nederlandse taal minder goed beheersen. Preventieve maatregelen worden niet altijd adequaat toegepast in deze gemeenschappen, en mensen handelen niet altijd adequaat bij klachten.

Alle Nederlanders

De vraag die hierdoor opkomt is of Nederlandse informatiebronnen álle Nederlanders bereiken. Daarnaast is aandacht nodig voor specifieke knelpunten in de communicatie over coronamaatregelen met burgers met een migratieachtergrond, en voor mogelijkheden om de communicatie meer op hen toe te snijden.

In het najaar van 2020 hield KIS interviews met twaalf sleutelpersonen uit de Turkse, Marokkaanse, Poolse en Eritrese gemeenschap. Deze sleutelpersonen reflecteerden op wat speelt in de migrantengemeenschappen. Daarnaast hielden we drie interviews met deskundigen en vertegenwoordigers van beleid (gemeentelijk en landelijk). In de eerste maanden van 2021 volgen meer interviews, evenals een literatuurstudie en een expertmeeting. Gezien het spoedeisend belang delen wij in dit artikel alvast de tussentijdse resultaten en suggesties van geïnterviewden voor het verbeteren van de communicatie rond corona.

Ondertussen is het rapport dat bij dit onderzoek hoort verschenen. Lees het hier!

Op de hoogte

Corona is een crisis op mondiale schaal die nu al bijna een jaar de gemoederen bezighoudt. Hoewel niet alle Nederlanders op dezelfde wijze zijn aangesloten op Nederlandse media, zijn de meesten toch goed op de hoogte van de maatregelen, in ieder geval op hoofdlijnen. 'Er is 24 uur per dag niets anders dan corona op televisie. Over de hele wereld. Ik denk dat de meeste mensen nu wel weten hoe belangrijk het is', vertelt een sleutelpersoon uit de Poolse gemeenschap. Een deel van de Nederlanders met een migratieachtergrond neemt informatie tot zich via buitenlandse kanalen. Daarnaast spelen ook de vertalingen van de rijksoverheid, Pharos, maatschappelijke organisaties en zorgprofessionals een rol in informatievoorziening.

Initiatieven binnen gemeenschappen

Binnen de gemeenschappen zelf zien we ook veel initiatieven, waarbij sleutelpersonen en zelforganisaties een belangrijke rol spelen in de vertaalslag naar en het bereiken van minder taalvaardige Nederlanders. Kinderen, kennissen en familieleden spelen hierin eveneens een belangrijke rol. Toch is er een klein deel dat de ernst van de uitbraak onderschat of nog niet voldoende op de hoogte is van de maatregelen. Dit zijn veelal nieuwkomers of tijdelijke (Poolse) arbeiders die de taal niet spreken en geïsoleerd zijn.

Ik zie ook dat de informatie vanuit de overheid niet altijd binnenkomt. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een cliënt van mij die niet werkt en niet naar school gaat. Die spreekt heel slecht Nederlands. Ze had wel van horen zeggen en dingen opgepikt uit haar omgeving over corona en de preventieve maatregelen, maar ze wist niet dat het serieus was  –  Sleutelpersoon Eritrese gemeenschap

Hoewel de meeste mensen op de hoogte zijn van de maatregelen, loopt de mate waarin zij zich eraan houden erg uiteen. De geïnterviewden dragen hier verschillende redenen voor aan. Zo zorgt de behoefte aan sociaal contact ervoor dat de maatregelen niet altijd worden opgevolgd. Maar ook culturele gewoonten spelen een rol. Het is bij sommigen vanzelfsprekend om een zieke ouder in huis te nemen voor mantelzorg. Religie kan ook een rol spelen, zowel in het niet als in het wel opvolgen van maatregelen. Sommigen denken bescherming te genieten van God en minder vatbaar te zijn voor corona, anderen putten juist inspiratie uit religieuze geschriften om de maatregelen goed na te leven. Ook is sprake van generatieverschillen. Jonge en gezonde mensen maken, net als mensen met een Nederlandse achtergrond, vaker de afweging dat het virus hen niet snel zal treffen. Ouderen houden zich meer en rigoureuzer aan maatregelen, bij hen is juist alertheid nodig op isolement en onvoldoende beweging.

Sociaaleconomische omstandigheden en taalvaardigheid 

Sociaaleconomische omstandigheden en opleiding maken in veel opzichten meer verschil in het al dan niet opvolgen van de maatregelen dan culturele gewoonten. Zo zien we een verschil tussen oudkomers en nieuwkomers. Oudkomers houden zich meer aan maatregelen vanwege stabiliteit in hun persoonlijke levens, nieuwkomers zitten vaker in de overlevingsstand en hebben andere prioriteiten. Maar ook is bij mensen met een lage sociaaleconomische positie te zien dat woon- en werkomstandigheden, zoals een kleine behuizing en uitoefenen van een contactberoep, ertoe leiden dat zij zich minder goed aan maatregelen kunnen houden.

Coronatest

Andere praktische belemmeringen spelen met betrekking tot de corona-test. Nieuwkomers en mensen met een lage opleiding beheersen de Nederlandse taal soms onvoldoende en/of hebben beperkte digitale vaardigheden. Hierdoor kunnen zij moeite hebben met het vinden van het nummer van de GGD, het inloggen met DigiD en BSN, en het beantwoorden van vragen (in het Nederlands). Daarnaast bevinden de testlocaties zich op centrale plekken in gemeenten, terwijl sommige mensen geen auto hebben en nauwelijks de eigen wijk uit komen.

Vaccin

Hoewel het vaccin niet de belangrijkste focus was van dit onderzoek, kwam dit tijdens de interviews wel ter sprake. Het ziet er naar uit dat de komst van een vaccin binnen alle gemeenschappen bekend is. Vergelijkbaar met de rest van de Nederlandse bevolking bestaan er echter veel vragen en twijfels rondom het al dan niet vaccineren. Sleutelpersonen benadrukken dat er vroegtijdig voorgelicht moet worden. Ook is aanvullende informatie nodig. Zo leven er allerlei praktische vragen rond het vaccin: kost het mij geld, wat zijn de mogelijke bijwerkingen en tast het mijn vruchtbaarheid aan? Ook deze (aanvullende) informatie moet zoveel mogelijk lokaal worden aangeboden, met bijeenkomsten in de wijk, het liefst in de taal van doelgroep.

Lessen voor communicatie

Een belangrijke factor die het opvolgen van de maatregelen bemoeilijkt is dat informatie niet altijd goed overkomt. De informatie sluit vaak niet concreet genoeg aan bij de omstandigheden van mensen. En het vertalen van de informatie naar de eigen dagelijkse realiteit, met name wanneer zich klachten voordoen, is soms lastig. De rijksoverheid heeft een belangrijke rol te vervullen in het verschaffen van duidelijkheid over maatregelen. Verschillende sleutelpersonen gaven aan dat de persconferenties qua taalgebruik toegankelijker kunnen. Daarnaast moet er ook goede uitleg komen over waarom de maatregelen nodig zijn. ‘Mensen kennen de maatregelen wel, maar weten niet waarom ze er zijn, wat erachter zit. Dat komt denk ik ook omdat ze daar niet echt de nadruk op leggen, ze vertellen alleen de regels, zoals afstand houden en mondkapje dragen’, zegt een sleutelfiguur uit de Turkse gemeenschap.

Verschillende talen

Verder achten zij het wenselijk dat het aanbod van informatie in de verschillende talen synchroon aan persconferenties verloopt. Door bijvoorbeeld in de ondertiteling te verwijzen naar plekken waar duidelijke informatie en uitleg in de eigen taal direct te vinden is. Ook kan een app worden ontwikkeld waarop mensen relevante informatie in de eigen taal kunnen vinden. Een groot deel van het probleem zit echter in de regelmaat waarin de maatregelen vanuit de landelijke overheid veranderen. Wat vorige maand wel mocht, kan de maand daarop zomaar verboden zijn. Met name laag taalvaardige Nederlanders met een migratieachtergrond vinden het lastig om dit bij te houden. Zij maken bovendien weinig gebruik van de communicatiekanalen die de Nederlandse overheid inzet.

De buurthuizen. Het opbouwwerken. Daar waar activiteiten worden georganiseerd voor bewoners in de wijk. Zij zitten in de wijken. Zij zien heel veel mensen. Ze hebben ook wel even dicht gemoeten, maar zij zorgen ook wel voor die brug van overheid naar bewoners door dingen weer simpel uit te leggen. Dat kan soms ook gewoon bij de speeltuin waar moeders zitten met hun kinderen  -  Sleutelpersoon Marokkaanse gemeenschap

Lokaal

De belangrijkste slag in het bereiken van bewoners met een migratieachtergrond moet dan ook lokaal worden gemaakt. De gemeente staat dichter bij de bewoners en kent hun behoeften vaak beter dan het rijk. Zij kan faciliteren dat op wijkniveau adequate informatie wordt verstrekt. Vooral laag taalvaardige en minder zelfredzame burgers hebben behoefte aan persoonlijk contact. Communicatie kun je sterk verbeteren door sleutelpersonen, die dicht bij bewoners staan, te betrekken. Dit kunnen mensen uit dezelfde migrantengroep zijn, die hen kunnen aanspreken in de eigen taal, maar ook mensen met een Nederlandse achtergrond die dicht bij bewoners staan en hen regelmatig zien. Zoals vertegenwoordigers van de moskee, het jongerenwerk, het buurthuis en het wijkteam.

Voor tijdelijke Poolse arbeiders geldt dat werkgevers en uitzendbureaus een belangrijke rol te vervullen hebben in het informeren van mensen. Ook kan een corona-informatiebus worden ingezet om in de wijken informatie te geven aan bewoners. Daarnaast zijn sociale media belangrijk in het lokaal verspreiden van informatie onder bewoners met een migratieachtergrond. Er wordt al veel gebruik gemaakt van  Facebook en Whatsapp, bijvoorbeeld in groepen waarin sleutelpersonen, maar ook bewoners onderling, informatie delen. Fake news is hierbij een risico. Om dit tegen te gaan, is het belangrijk dat de (lokale) overheid voorziet in filmpjes met juiste informatie.

Meer informatie?Neem contact op met:

Amma Asante

icon_chevron Stuur een e-mail
icon_chevron 030 789 2067
Afbeelding