Groeperingen in de Turks-Nederlandse gemeenschap

Desondanks is het kennen van de achtergrond en visie van deze groeperingen behulpzaam bij het begrijpen en duiden van spanningen binnen de Turks-Nederlandse gemeenschap. Als het gaat om het gemeenschappelijk belang weet men elkaar vaak wel te vinden. Er zijn veel koepelorganisaties, zowel lokaal als landelijk.

Hieronder volgt een overzicht van het kleurrijke palet aan groeperingen binnen de Turks-Nederlandse gemeenschap, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen religieuze, etnische en politieke groeperingen. Per groepering beschrijven wij kort de oorsprong, de situatie in Nederland en de houding ten opzichte van andere groeperingen. In het informatieblad dat Kennisplatform Inclusief Samenleven samen met Expertise-unit Sociale Stabiliteit heeft gepubliceerd, vindt u de volledige tekst en meer achtergrondinformatie.

Religieuze groeperingen

Diyanet

Presidium voor Godsdienstzaken van de Turkse overheid. Stimuleert godsdienst in het privédomein. Financiert en faciliteert moskeeën, imams en religieuze activiteiten.

Kenmerken:

• 150 moskeeën
• Imams uit Turkije

Milli Gorus

Sociale en politieke beweging die een samenleving op islamitische grondvesten voorstaat. Breuk tussen oude en jonge generatie, waarbij jonge in tegenstelling tot de oude generatie wel toenadering zoekt tot het westen. 

Kenmerken:

• 5000 betalende leden
• 40 moskeeën
• Sociaal-culturele centra
• Belangenbehartiging voor achterban van 30.000 personen

SICN

Stichting Islamitische Centrum Nederland is een koepelorganisatie van de Süleymanci-beweging. Voorheen nogal gesloten, nu steeds meer open. Vooral gericht op het organiseren van korancursussen voor kinderen en jongeren.

Kenmerken:

• 84 lidorganisaties
• 41 moskeeën
• Eigen imamopleiding met loopbaanbegeleiding
• 20 internaten voor jongeren
• Internationale uitwisseling

Gülen-beweging (Hizmet)

De Gülenbeweging, onder aanhangers bekend als Hizmet (dienstbaarheid), kenmerkt zich door het naleven van een islamitische levensstijl in combinatie met de omarming van de moderniteit.

Kenmerken:

• Religieuze beweging
• Geen moskeeën
• Hechten belang aan dialoog met andersgelovigen
• Culturele activiteiten
• Scholen, huiswerkinstituten, vrouwenorganisaties, ondernemersverenigingen (b.v. HOGIAF), studentenorganisaties (Cosmicus) en media (krant Zaman Vandaag).

Alevieten

Het alevitisme is zowel een islamitische geloofsovertuiging als een levensbeschouwing. In Turkije is het alevitisme na de soennitische islam de grootste religieuze stroming.

Kenmerken:

• 25 Cemevi (gebedshuizen)
• Naar schatting is het aantal Turks Nederlandse alevieten tachtig tot honderdduizend, ongeveer een kwart van de Turks-Nederlandse gemeenschap.

Nurcu's

In Nederland een vrij kleine groepering. Opgericht door de Turks-Koerdische moslimgeleerde Said Nursi, die een islamitische levensstijl wil combineren met het moderne. Inspiratie voor de Gülenbeweging.

Kenmerken:

• Geen landelijke koepel
• Organisaties in Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Eindhoven
• Geen moskeeën maar zogenaamde madrasa’s (studiehuizen)
• Kopstuk van de beweging is de rector van de Islamitische Universiteit Rotterdam, Ahmet Akgündüz

Etnische groeperingen

Koerden

Koerden zijn afkomstig uit en leven verspreid over het huidige Turkije, Iran, Irak en Syrië. De meeste Koerden volgen de soennitische stroming van de islam of zijn alevitisch. Turkse Koerden kwamen vanaf de jaren zestig naar Nederland als arbeidsmigrant en later ook als vluchteling vanwege het conflict tussen Koerdische guerrillastrijders en het Turkse leger. Tussen Turks-Nederlandse nationalisten en Koerden zijn de afgelopen jaren regelmatig incidenten gemeld.

Kenmerken:

• De schattingen van het aantal Nederlandse Koerden afkomstig uit Turkije lopen uiteen van tussen de 40.000 en 100.000 personen
• Nederlandse Koerden wonen verspreid over Nederland, met concentraties in Amsterdam, Zaanstad, Arnhem, Deventer, Utrecht en Enschede
• Den Haag heeft de grootste Koerdische gemeenschap
• Onderling zeer divers

Armeniërs

De meeste Armeniërs woonden voor de Eerste Wereldoorlog in het oosten van het huidige Turkije en delen van het huidige Syrië en Iran. Een aantal van de nu in Nederland woonachtige Armeniërs is tijdens of na de Eerste Wereldoorlog naar Nederland gevlucht, het merendeel kwam vanaf de jaren zestig als arbeidsmigrant naar Nederland. Armeniërs herdenken jaarlijks de Armeense genocide en dit heeft meermaals tot spanningen geleid tussen Armeense en Turkse Nederlanders die zich niet herkennen in de term ‘genocide’*.

Kenmerken:

• De grootste groep oorspronkelijke Armeniërs in Nederland woont in Almelo, waar zij een eigen kerk en priester heeft
• Volgens een onderzoek in opdracht van de Federatie Armeense Organisatie Nederland (FAON) wonen tussen de 12.000 en 15.000 van oorsprong Armeniërs in Nederland

Suryoye

Suryoye zijn een etno-religieuze gemeenschap, afkomstig uit het huidige Irak, Libanon, Syrië en Turkije en verbonden aan de oosterse christelijke kerken. Suryoye kwamen in de jaren zeventig naar Nederland, eerst als arbeidsmigranten en later als vluchtelingen wegens het oplaaiende conflict in zuidoost Turkije.

Kenmerken:

• In Nederland wonen volgens de Suryoye Aramese Federatie Nederland rond de 30.000 Suryoye
• De grootste groep Suryoye woont in Twente

Politieke groeperingen

TFN

De Turkse Federatie Nederland is een nationalistische organisatie gelieerd aan de Turkse politieke partij MHP (Nationalistische Actie Partij). 

Kenmerken:

• 54 lidorganisaties bestaande uit moskeeën, jongerenverenigingen en sportclubs
• TFN is lid van het contactorgaan Moslims en Overheid (CMO)

HTIB

De HTIB is een vereniging met een linkse signatuur  
die zich inzet voor de gelijke rechten en plichten van Turkse en Koerdische arbeiders in het bijzonder. De vereniging is gekant tegen de nationalistisch MHP en de daaraan gelieerde grijze wolven.  

Kenmerken:

• De vereniging bestaat uit afdelingen in Den Haag, Nijmegen, Eindhoven, Amsterdam, Almelo en Leiden

HKTB

De HTKB is een vereniging van Turks-Nederlandse vrouwen die tot doel heeft de ontwikkeling van Turks-Nederlandse vrouwen te bevorderen en de belangen van deze vrouwen te behartigen.

Kenmerken:

• De vereniging is lid van het Inspraakorgaan Turken in Nederland

DIDF

DIDF is een organisatie van linkse signatuur die zich inzet voor de bevordering van de sociale, economische en politieke rechtsgelijkheid van haar achterban. De DIDF sympathiseert met de HDP (Democratische Volkspartij) en is voorstander van het eigen beschikkingsrecht van Koerden.

Kenmerken:

• Landelijke koepelorganisatie
• Bij DIDF zijn lokale arbeiders- en jongerenverenigingen in tien Nederlandse steden aangesloten
• Achterban bestaande uit Nederlandse Koerden en Turken

DSDF

DSDF is een gematigde linkse koepelorganisatie die zich inzet voor een gelijke behandeling van Turkse Nederlanders, het behoud van onderwijs in eigen taal en het behoud van een dubbele nationaliteit.

Kenmerken:

• Landelijke koepelorganisatie
• 15 sociaaldemocratische en democratisch-linkse verenigingen zijn aangesloten

UETD

UETD is een door hoogopgeleide Europese Turken opgerichte lobbyorganisatie binnen Europa. Afdelingen in steden met veel Turkse Nederlanders. Vermeende banden met de Turkse regeringspartij.

Kenmerken:

• Belangenbehartiging Turken in Europa
• Bijeenkomsten in Europa met Turkse politici, met name van de AKP

* Het standpunt van het Nederlandse kabinet is dat de gebeurtenissen in 1915 en 1916, waarbij waarschijnlijk meer dan één miljoen Armeniërs zijn omgekomen, vreselijk waren en groot leed hebben veroorzaakt. Er past dan ook groot medeleven met de nabestaanden. De vaststelling of hier in juridische zin sprake is geweest van genocide, is niet aan het kabinet.