Het belang van vaders bij de opvoeding: inzichten voor opvoedprofessionals

Uit onderzoek van Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) blijkt dat vaders met een migratieachtergrond en/of van kleur vaak op barrières stuiten, zoals vooroordelen en stereotypen. Daarnaast blijkt dat veel vaders zelf het belang van hun rol in de opvoeding niet volledig inzien. En ook als ze graag een actieve rol willen spelen, weten ze soms niet goed hoe dit aan te pakken. Abdellah Mehraz is expert en initiatiefnemer bij Trias Pedagogica. Hij benadrukt het belang om vaders bewust te maken van hun waardevolle rol binnen het gezin en de opvoeding. Daarom pleit hij voor ondersteuning van vaders om hun kracht en unieke bijdrage te ontdekken. Dit artikel verkent Mehraz’ inzichten en adviezen voor opvoedprofessionals om vaders te betrekken bij de opvoeding en hen te helpen hun volledige potentieel als ouder te benutten.

Onbenut potentieel

Mehraz werkt met vaders met diverse achtergronden. Hij ziet dat zij zich vaak niet bewust zijn van hun betekenis voor de opvoeding van hun kinderen. ‘Heel veel vaders, vooral van de eerste generatie, weten heel weinig over hun rol in de opvoeding,’ legt Mehraz uit. De vaders zijn niet gewend daarover na te denken en te praten, onderling of met hun partner. Ook worden vaders vaak niet aangesproken op hun specifieke waarde en kracht binnen het opvoedproces. Hierdoor blijft een groot deel van hun potentieel onbenut. Kinderen missen belangrijke aspecten van emotionele en gedragsmatige steun die vaders kunnen bieden.

Vaders bewustmaken over hun rol

Het bewustmaken van vaders begint daarom met voorlichting en dialoog over de unieke bijdrage die zij kunnen leveren aan de ontwikkeling van hun kinderen. Opvoedprofessionals kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Ze kunnen vaders positief aanspreken en hen ondersteunen in het ontdekken van hun kwaliteiten en vaardigheden. Mehraz wijst erop dat het werken met vaders het beste verloopt als er wordt gefocust op de sterke punten van vaders: ‘Wij proberen alleen maar vaders bewust te maken: waar ligt je kracht? Wat kun je voor bijdrage leveren aan je gezin? Maar ook aan de opvoeding, zodat beide partners die gelijkwaardigheid hebben in de uitvoering.’ Door in te spelen op de krachten en talenten van vaders, kunnen opvoedprofessionals hen motiveren en aanmoedigen om actief en vol vertrouwen bij te dragen aan de opvoeding van hun kinderen.

Gelijkwaardigheid creëren binnen het gezin

Een gelijkwaardige verdeling van ouderlijke rollen is een belangrijk aspect van het gezinsleven. Mehraz benadrukt dat vaders een unieke en gelijkwaardige rol kunnen spelen naast moeders, vooral wanneer beide ouders samen werken aan het opvoeden van hun kinderen. Voor veel vaders is het echter nog onbekend hoe zij concreet een gelijkwaardige rol kunnen invullen. Mehraz pleit ervoor om vaders te stimuleren zich bewust te worden van hun bijdrage en verantwoordelijkheid. Dit versterkt de band binnen het gezin en bevordert een gezonde gezinsdynamiek waarin beide ouders als gelijkwaardige opvoeders functioneren. Professionals kunnen hierbij helpen door concrete strategieën en suggesties te geven die vaders ondersteunen in het vinden van hun plek binnen het gezinsleven.

Sluit aan bij de agenda’s

Mehraz geeft aan dat het betrekken van vaders bij opvoedingsvraagstukken niet alleen een kwestie is van tijd, maar ook van het aanbieden van de juiste thema’s en structuren. ‘Tijdstip en dagen zijn belangrijk, dus in de avonden of weekenden. Maar ook thema's, hoe je vaders wilt betrekken, is natuurlijk heel erg belangrijk.’ Door activiteiten en discussies te plannen op momenten die goed aansluiten bij de agenda’s van vaders, en door onderwerpen te kiezen die hen aanspreken, kunnen professionals vaders actief en betrokken maken in de opvoedingsprocessen.

Communicatie tussen ouders is cruciaal om tot een gedeelde visie en aanpak in de opvoeding te komen

Communicatie als sleutel tot succesvolle opvoeding

Een van de grootste uitdagingen die Mehraz ziet, is de gebrekkige communicatie tussen ouders over opvoedingszaken. ‘We weten dat veel stellen in Nederland niet echt diepgaand praten over de opvoeding.’ Communicatie tussen ouders is cruciaal om tot een gedeelde visie en aanpak in de opvoeding te komen. Het bespreken van opvoeding en de verdeling van taken binnen het gezin blijkt echter in de praktijk voor veel ouders een uitdaging te zijn. Mehraz en zijn team bij Trias Pedagogica hebben daarom een opvoedquiz ontwikkeld: ‘Afstemmen tussen partners in de opvoeding’. Dit hulpmiddel helpt ouders om in gesprek te gaan over opvoeding. Met vragen zoals: ‘Wat vind je van onze communicatie?’, ‘Praten we genoeg met elkaar?’, en: ‘Zijn we het vaak eens met elkaar?’.

Belang van vaderschap

Het stimuleren van communicatieve vaardigheden bij vaders is volgens Mehraz een belangrijke taak voor opvoedprofessionals. Ze kunnen vaders leren hoe ze constructieve gesprekken met hun partners kunnen voeren over opvoeding. Zo helpen professionals om een harmonieuze en efficiënte opvoedingssituatie te creëren. ‘Professionals hebben eigenlijk twee taken hierin: vaders belonen door complimentjes en aandacht te geven, maar ook aan de moeder vertellen hoe belangrijk vaderschap en een vaderrol is in de opvoeding.’ Het belonen van vaders en het benadrukken van hun waarde, ook in de ogen van de moeders, is essentieel om hun zelfvertrouwen en motivatie te vergroten.

Taboes doorbreken: praten over seksualiteit en emotionele ontwikkeling

Een ander belangrijk aandachtspunt is volgens Mehraz het doorbreken van taboes rondom onderwerpen zoals seksualiteit en emotionele ontwikkeling. Vooral in gezinnen met een religieuze achtergrond. Vaders vinden het vaak moeilijker dan moeders om open te praten over seksualiteit met hun kinderen. Dat hangt volgens Mehraz samen met het gebrek aan communicatieve vaardigheden en culturele gevoeligheden. ‘Lentekriebels, dus praten over seksualiteit, is een taboe voor heel veel vaders met een migratieachtergrond,’ merkt Mehraz op. Door als professional een veilige ruimte te creëren en het onderlinge gesprek te begeleiden, kunnen vaders geholpen worden om deze onderwerpen beter te bespreken met hun kinderen.

Ouders kunnen hun kinderen belangrijke lessen bijbrengen over veiligheid, relaties en sociale verantwoordelijkheid

Openheid is belangrijk voor veiligheid

Door duidelijke en open communicatie over seksualiteit kunnen ouders hun kinderen belangrijke lessen bijbrengen over veiligheid, relaties en sociale verantwoordelijkheid. Mehraz stelt daarnaast voor dat vaders, wanneer zij zich ongemakkelijk voelen om zelf deze gesprekken te voeren, een ander familielid kunnen aanwijzen. ‘Dat bijvoorbeeld een oom of een tante met je dochter of zoon praat over seksualiteit.' Zo krijgen kinderen toch de nodige begeleiding en informatie, ook als de vader zelf niet in staat is om dit gesprek te voeren. Mehraz benadrukt dat kennis over en openheid in deze onderwerpen essentieel zijn om kinderen te beschermen tegen de risico’s van de moderne samenleving, zoals aanranding en de gevaren van sociale media.

Aanbevelingen voor opvoedprofessionals

Opvoedprofessionals kunnen de betrokkenheid van vaders bij de opvoeding versterken door enkele specifieke strategieën toe te passen:

• Stimuleer en benadruk de kracht van vaders: Focus op de sterke punten en unieke vaardigheden die vaders aan de opvoeding kunnen toevoegen.
• Creëer mogelijkheden voor communicatie tussen ouders: Gebruik hulpmiddelen zoals het kaartspel ‘Afstemmen tussen partners in de opvoeding’ om communicatie te stimuleren.
• Doorbreek taboes met respect voor cultuur: Creëer een veilige omgeving waarin vaders open kunnen praten over onderwerpen zoals seksualiteit en emotionele ontwikkeling, en bied alternatieven zoals het betrekken van familieleden.
• Aanpasbare timing en thema’s: Plan bijeenkomsten op tijden die gunstig zijn voor vaders, zoals avonden of weekenden, en kies thema’s die hun interesse wekken.

Conclusie

De rol van vaders in de opvoeding is essentieel en van onschatbare waarde voor de gezonde ontwikkeling van kinderen. Veel vaders zijn zich onvoldoende bewust van hun waarde en verantwoordelijkheden. Opvoedprofessionals kunnen bijdragen aan een evenwichtiger en effectiever gezinsleven. Door de kracht en unieke waarde van vaders te benadrukken en hen te voorzien van de nodige communicatieve vaardigheden en steun. Wanneer vaders zich bewust worden van hun impact en verantwoordelijkheid binnen het gezin, ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor een liefdevolle en evenwichtige opvoeding, waarin beide ouders een essentiële rol vervullen.

Auteur: Jeroen Vlug, senior onderzoeker Movisie en Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS)

Met dank aan: Abdellah Mehraz, Trees Pels en Marjolijn Distelbrink