Het rendement van de Schilderswijk Moeders

Gezinnen met een migratieachtergrond maken relatief weinig gebruik van vrijwillige hulpverlening. Met name gezinnen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond zijn ondervertegenwoordigd in deze lichte vormen van jeugdhulp. Families met een migratieachtergrond zijn echter wel oververtegenwoordigd in de zwaardere zorg. Ahmed Hamdi (senior onderzoeker KIS): 'We zien dat op een aantal plaatsen in Nederland daarom vrijwilligers worden ingezet als een soort intermediair tussen deze groep en de reguliere hulpverlening. Er is echter weinig bekend wat de inzet van vrijwilligers nu daadwerkelijk oplevert, wat de maatschappelijke meerwaarde is'. Wel bekend is dat de inzet van vrijwilligers, na het afschaffen van het doelgroepenbeleid, de laatste jaren onder druk staat.

Goede vriendin

De Schilderswijk Moeders, een project dat al vier jaar bij het wijkcentrum De Mussen in Den Haag loopt, is zo’n project waarbij vrijwilligers een brugfunctie tussen doelgroep en hulpverlening vervullen. ‘Er is sprake van een moeilijk bereikbare groep geïsoleerde vrouwen, die met veel problemen kampt en weinig zelfredzaam is. Met de inzet van vrijwilligers – de Schilderswijk Moeders – worden deze vrouwen bereikt. Ze worden aangesproken op het schoolplein, in een park.’ De Moeders fungeren als een goede vriendin die luistert, advies geeft. ‘Tachtig tot negentig procent van de vrouwen wordt vervolgens begeleid naar reguliere hulpverlening of een instelling. Denk aan huisarts, psychiater, woningcorporatie of schuldhulpverlening.’ En daar houdt de hulp niet op. De Schilderswijk Moeders gaan vaak mee naar afspraken en zijn ook de brug in de communicatie met de professionals. ‘Hierdoor wordt de hulpverlening ook effectiever en efficiënter. Het kost minder tijd om vertrouwen te winnen, de vraag wordt sneller duidelijk.’

De KIS-onderzoekers hebben nu in beeld gebracht wat het maatschappelijke rendement is van deze preventieve aanpak, de zogeheten Maatschappelijke Rendementsanalyse (MRA). Het rendementsdenken is relatief nieuw in het sociaal domein, beaamt Hamdi. ‘Het uitganspunt is tweeledig. Ten eerste gaat het uiteraard om de hulp aan deze geïsoleerde vrouwen, die vaak echt in stilte lijden. Daarnaast is het in breder perspectief belangrijk dat de maatschappij geld zo effectief en efficiënt mogelijk inzet. Ook binnen het sociaal domein en niet alleen naar effecten op de korte maar ook juist naar de lange termijn.’ Hij ziet dat deze manier van denken steeds meer aan terrein wint. ‘We zien dat gemeenten, en dan met name beslissers, behoefte hebben aan meer objectieve informatie, aan data. Was het voorheen vooral de politieke kleur of ideologie die een rol speelde bij de beslissing, nu willen ze graag meer informatie.’

Meerwaarde

Uit de studie blijkt dat de maatschappelijke meerwaarde van de Schilderswijk Moeders groot is. De achttien moeders signaleren problemen vroegtijdig en ‘verkleinen de kloof tussen cliënten en het zorgaanbod’, waardoor problemen worden gestabiliseerd of verkleind. Ook het risico dat de problemen worden overgedragen naar de kinderen wordt met deze aanpak verkleind. ‘De Schilderswijk Moeders leveren met hun inzet een positieve maatschappelijke meerwaarde, waarbij de kosten meer dan worden gecompenseerd', aldus het KIS-onderzoek. De kosten worden 1,3 tot 2,5 maal gecompenseerd. De kosten van het project betreffen vooral de inzet van professionals, de vrijwilligersvergoeding en training. De baten zitten in de stabilisatie van de problematiek, de toegenomen efficiëntie van de reguliere hulp en de ontwikkeling van de Schilderwijk Moeders zelf. Naast de inzet en kracht van de vrijwilligers zijn professionele training en begeleiding en de waardering voor de vrijwilligers belangrijke randvoorwaarden voor het succes van de Schilderswijk Moeders.

Nicoline Grötzebauch, directeur van buurtcentrum De Mussen is blij met het onderzoek. ‘De Schilderswijk Moeders hebben tot nog toe veel lof en prijzen ontvangen. Met deze studie is nu ook wetenschappelijk aangetoond dat de werkzaamheden van de Schilderswijk Moeders maatschappelijke waarde heeft en de samenleving ook geld bespaard.’

Grötzebauch begrijpt de behoefte vanuit politiek aan kosten- en batenanalyses. ‘Projecten waar de samenleving baat bij heeft, kunnen zo beargumenteerd gecontinueerd worden. Zeker in een tijd dat veel vraagtekens gezet worden bij de effectiviteit van sociale interventies is wetenschappelijk onderzoek van groot belang.’

Projectleider Dée Werter ziet de effecten van het project dagelijks.  Ze vertelt over een vrouw, die nu recent contact heeft met een van de Schilderwijk Moeders. Ze hebben elkaar ontmoet in de wachtkamer van de huisarts en telefoonnummers uitgewisseld. De vrouw bleek nauwelijks buiten te komen, zelfs geen huissleutel te hebben. ‘Wanneer haar echtgenoot weg is, belt ze. Het is het enige contact dat ze heeft. Dit zijn echt de verborgen vrouwen.’

Grijs gebied

Het geheim van het succes? ‘Het succes zit in de diversiteit van het team, het commitment van de vrouwen is zo groot. Deze vrouwen zijn soms echt veertig uur per week bezig en bevinden zich toch in het grijze gebied van de hulpverlening, daarom is professionele begeleiding ook erg belangrijk. Mijn collega en ik zitten er echt bovenop.’

De moeders krijgen acht weken lang een training voordat ze aan de slag kunnen, wekelijks komen ze samen en krijgen voorlichting over allerlei thema’s en maandelijks zijn er – met kleinere groepen – intervisiebijeenkomsten waarin bijzondere casus worden besproken. De groei die de Schilderswijk Moeders zelf doormaken, is volgens Werter een ander groot effect van het project. ‘Ik heb deze vrouwen vier jaar geleden hier zien binnenkomen en het is haast niet uit te leggen hoe zij zich hebben ontwikkeld.  Hen zelfvertrouwen is zo gegroeid. Ze zijn een rolmodel geworden. Voor de vrouwen die geworden. Voor de vrouwen die ze begeleiden, voor de familie, voor de wijk.’