Het woord aan het stille midden

Hoe wordt in Nederland wérkelijk gedacht over de diverse samenleving? Met deze vraag gingen onderzoekers van KIS op pad. Het antwoord blijkt veel minder zwart-wit dan het gepolariseerde debat laat zien. ‘Extreme standpunten voor of tegen zijn we nauwelijks tegengekomen’, zegt senior onderzoeker Ron van Wonderen. ‘De meeste geïnterviewden denken behoorlijk genuanceerd. We hebben 137 ‘nuances’ in het denken van Nederlanders geïdentificeerd en beschreven.’

Artikel
Polarisatie en verbinding

Bezorgdheid en veerkracht is de veelzeggende titel van het rapport. De onderzoekers spraken hiervoor met zeventig mensen over de etnisch-cultureel diverse samenleving. De geïnterviewden beschikken over zeer uiteenlopende achtergronden en verschillen sterk van politieke kleur. Onder hen zijn zowel jongeren als ouderen, inwoners uit steden en dorpen.  

Voor of tegen de diverse samenleving is niet de manier waarop mensen denken

‘Het debat in Nederland over integratie is erg gepolariseerd, als je de (sociale) media, de politiek of opiniemakers moet geloven, lijkt het alsof je alleen voor of tegen kunt en moet zijn. Maar dat blijkt in de werkelijkheid veel genuanceerder te liggen’, stelt Van Wonderen. ‘Voor of tegen, dat is niet de manier waarop mensen denken. Mensen hebben tegelijkertijd zowel positieve en negatieve beelden en ideeën.’  

Schadelijk

Van Wonderen: ‘Een vraag in een opiniepeiling als ‘Ben je voor of tegen de komst van vluchtelingen?’ is niet eenduidig te beantwoorden. Mensen zeggen misschien ‘tegen’, maar bedoelen ‘als het maar niet ten koste gaat van de ouderenzorg’. Of ’voor’, mits er niet te veel vluchtelingen op één locatie worden gevestigd. Het antwoord is dus heel voorwaardelijk. Daarom is het huidige gepolariseerde debat, waarin al die nuance wegvalt, ook zo schadelijk en doet het geen recht aan hoe er daadwerkelijk in de samenleving wordt gedacht. We hopen met dit rapport een tegengeluid te laten horen.’

Dat neemt niet weg, benadrukt de onderzoeker, dat er in de samenleving wel degelijk zorgen leven over immigratie, over normen en waarden, over religie. ‘Wat sterk naar boven komt, is bijvoorbeeld het ongemak tussen mensen met verschillende etnisch-culturele achtergronden in de dagelijkse omgang. Hoe ga je op een plezierige manier met elkaar om, wat is wel of niet bespreekbaar in andere culturen, en hoe spreek je elkaar aan op bijvoorbeeld overlast of ander gedrag waaraan je je stoort?  Mensen zijn erg onzeker over de reacties ze kunnen verwachten.’

Volgens veel geïnterviewden leven bevolkingsgroepen langs elkaar heen

Ook zorgen over de groeiende tweedeling in de samenleving, kwamen de onderzoekers vaak tegen. Volgens veel geïnterviewden is er sprake van ‘gescheiden werelden’, waarbij bevolkingsgroepen niet mét elkaar maar langs elkaar heen leven. Opvallend is, stelt Van Wonderen, dat deze zorgen door alle segmenten van de samenleving lopen, ongeacht achtergrond of opleiding. ‘Dus niet alleen bij de zogeheten ‘boze’ burgers leven.’

Jongeren positief

‘De media spelen zeker een rol in het gepolariseerde debat’, stelt Van Wonderen. ‘Tegenstellingen worden vaak uitvergroot, er wordt soms gedaan alsof er een soort strijd gaande is tussen bevolkingsgroepen. Flauwekul natuurlijk, maar mensen worden daardoor wel beïnvloed. We zien bijvoorbeeld dat ouderen en mensen in de provincie, die zelf weinig in aanraking komen met andere culturen en hun informatie hierover vooral uit de media halen, zich meer zorgen maken over de multiculturele samenleving.

Stedelijke jongeren die opgroeien met andere culturen zijn positiever. Zij groeien op te midden van andere culturen en hebben daardoor eigen ervaringen om uit te putten. Natuurlijk is het niet altijd allemaal koek en ei, maar juist omdat stedelijke jongeren meer mensen van diverse achtergronden kennen, maken ze onderscheid tussen individuen en oordelen zij niet over een totale bevolkingsgroep.’

Contact

Naast alle zorgen is er ook optimisme. Veel geïnterviewden zijn positief over de veerkracht van de samenleving over het omgaan met verschillen en wijzen erop dat steeds meer mensen met een migratieachtergrond hun plek in Nederland weten te vinden. ‘Contact met mensen met een andere culturele achtergrond speelt daarbij een belangrijke rol’, concluderen de onderzoekers.

Van Wonderen hoopt dat meer inzicht in de beelden, ideeën en gevoelens die leven rondom de multiculturele samenleving professionals kan helpen. ‘Het is belangrijk voor professionals, media en politiek om het denken van burgers over diversiteit te begrijpen, en daarbij te beseffen dat er veel nuances leven en dat ze in beleid of berichtgeving juist niet moeten focussen op de extremen. Maar ze moeten de zorgen die er zijn ook zeker niet bagatelliseren. Het is juist zaak om mensen op de juiste manier en met de juiste toon aan te spreken.’

Polarisatie wortelt meestal niet in grote thema’s zoals religieuze verschillen

Ook is het goed, stellen de onderzoekers, dat professionals zich ervan bewust zijn dat de polarisatie meestal niet ‘wortelt in grote thema’s als religieuze verschillen maar in ‘kleine oorzaken’, zoals het samenleven in de wijk of flat.’

Volgend jaar gaan de onderzoekers met de conclusies het land in om in gesprek te gaan met onder meer gemeenten, onderwijs en jongerenwerkers.  ‘Juist om de inzichten van dit brede onderzoek naar de praktijk te vertalen tot aanpakken die echt werken.’

Meer informatie?Neem contact op met:

Ron van Wonderen

icon_chevron Stuur een e-mail
Afbeelding