Hoe dragen lessen over de Holocaust bij aan preventie van antisemitisme?
De Holocaust mag natuurlijk niet ontbreken in geschiedenislessen. Als docent hoop je ook dat deze lessen bijdragen aan het voorkomen van antisemitisme onder leerlingen. Want antisemitisme speelt helaas nog steeds in Nederland. Zo lopen leden van de Joodse gemeenschap in Nederland het risico om aangevallen te worden bij Joods-culturele en religieuze festiviteiten of bij het op straat lopen met een keppeltje. ‘Jood’ wordt soms ook nog gebruikt als scheldwoord. Dit moet natuurlijk voorkomen worden. Maar hoe zorg je dat je lessen over de Holocaust daar aan bijdragen? KIS-onderzoekers doken in de literatuur en vonden een aantal concrete tips.
Effect van de lessen
Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar het lesgeven over de Holocaust en de effecten daarvan op de houdingen van leerlingen. De correcte naam voor de Holocaust is de Shoah, wat ramp of catastrofe betekent. Het gaat onder meer om een enquête onder 8000 Britse leerlingen, een studie waarin mensen uit de Verenigde Staten die wel les hebben gehad over de Shoah vergeleken werden met mensen die geen les hebben gehad over de Shoah. Resultaten zijn onder meer dat de leerlingen die les hebben gehad over de Shoah positiever zijn over mensen met een andere afkomst dan zijzelf. Maar het leidt lang niet altijd tot minder antisemitisme of minder racisme. En het kan soms averechts werken, bijvoorbeeld als er niet wordt ingezet op meer empathie ten aanzien van Joodse mensen.
Concentratiekampen bezoeken?
Wat mogelijk kan helpen is het bezoeken van voormalige concentratiekampen. Dit vergroot kennis, heeft vaak een emotionele impact en kan ook zorgen voor een verandering van houding en bewustwording. Maar ook hier zijn de resultaten wisselend; sommige studies vinden weinig positieve effecten.
Op zoek naar lesmateriaal over de Shoah?
Kijk dan bij de Anne Frank Stichting. Zij hebben bijvoorbeeld een reizende tentoonstelling dat het verhaal vertelt over Anne Frank en de Tweede Wereldoorlog. De Anne Frank Stichting heeft ook een training voor docenten over lesgeven over de Shoah.
Concrete tips
Op basis van de wetenschappelijke literatuur geven we de volgende tips:
- Besteed ook aandacht aan het vooroorlogse Joodse leven, Joods verzet en het naoorlogse Joodse leven.
- Geef kritisch les over de nazi-ideologie en de specifieke rol van antisemitisme binnen die ideologie.
- Geef ook les over hedendaags antisemitisme.
- Besteed aandacht aan de lange historie van antisemitisme. Een valkuil is om antisemitisme alleen te laten zien als iets wat bij nazi’s hoort terwijl het helaas een groter en breder probleem is.
- Laat geen dehumaniserende foto’s zien. Bijvoorbeeld van naakte slachtoffers van de Shoah. Kies zorgvuldig welke foto’s wel en niet worden getoond. Het is raadzaam om foto’s die schokkend kunnen zijn, vooraf te laten gaan aan verhalen van slachtoffers en gepaard te laten gaan met waarschuwingen.
- Vergroot het inlevingsvermogen in Joodse mensen en de empathie ten aanzien van Joodse mensen.
- Herhaal en verspreid geen antisemitische complottheorieën maar leg wel uit hoe je complottheorieën kan herkennen (dus de kenmerken van een complottheorie). Dit heet ook wel ‘prebunking’: het gaat om het geven van counterinformatie over complottheorieën nog vóór mensen blootgesteld worden aan die complottheorieën.
Meer weten over de aanpak van antisemitisme als gemeente? Check dan deze handreiking voor gemeenten.
Bronnen
- Allwork, L. (2019). ‘Holocaust education and contemporary antisemitism’. London: History and Policy.
- Bilewicz, M., Witkowska, M., Stubig, S., Beneda, M., & Imhoff, R. (2017). How to teach about the Holocaust? Psychological obstacles in historical education in Poland and Germany. History Education and Conflict Transformation, 169.
- Carrington, B., & Short, G. (1997). Holocaust education, anti‐racism and citizenship. Educational Review, 49(3), 271-282
- Cowan, P. (2008). Seeing, hearing and feeling—How can a visit to Auschwitz encourage young people to practise citizenship. Reflecting on identities: Research, practice and innovation, 511-520.
- Cowan, P., & Maitles, H. (2011). ‘We saw inhumanity close up’. What is gained by school students from Scotland visiting Auschwitz?. Journal of Curriculum Studies, 43(2), 163-184.
- Foster, S., Pearce, A., & Pettigrew, A. (2020). In: Foster, S., Pearce, A., & Pettigrew, A. (2020) Holocaust Education: Contemporary challenges and controversies. Londen: UCL Press.
- Lenga, R. A. (2020). Seeing Things Differently: The use of Atrocity Images in Teaching about the Holocaust. In: Foster, S., Pearce, A., & Pettigrew, A. (2020) Holocaust Education: Contemporary challenges and controversies. Londen: UCL Press.
- Österberg, O. (2017) Visits and Study Trips to Holocaust-Related Memorial Sites and Museums
- In: Eckermann, M., Stevick, D., & Ambrosewicz-Jacobs, J. (2017). Research in teaching and learning about the Holocaust: A dialogue beyond borders. Metropol: International Holocaust remeberence allianace
- Romi, S., & Lev, M. (2007). Experiential learning of history through youth journeys to Poland: Israeli Jewish youth and the Holocaust. Research in Education, 78(1), 88-102.
- Starratt, G. K., Fredotovic, I., Goodletty, S., & Starratt, C. (2017). Holocaust knowledge and Holocaust education experiences predict citizenship values among US adults. Journal of Moral Education, 46(2), 177-194.
- Vlug, J. & Felten, H. (2022) Antisemitische en antimoslimracistische complottheorieeen herkennen en verminderen: een verkennend onderzoek. Utrecht: KIS
Meer informatie?Neem contact op met:
