Horen, zien maar niet meer zwijgen
‘Een taboe doorbreken, gaat niet van de ene op de andere dag. Voorlichters uit eigen kring planten de zaadjes die langzaamaan verandering in hun gemeenschap teweeg kunnen brengen.’ Aan het woord is Hilde Bakker (Movisie), pleitbezorger van peer-educatie. We spreken haar over het project Ik ben van mij en de succesfactoren van de peer-methode.
Taboes doorbreken was niet het doel van het afgeronde project Ik ben van mij. In een jaar is dat immers niet haalbaar. Hilde Bakker: ‘Het doel was dat Somalische, traditioneel-christelijke en Chinese jongeren over taboeonderwerpen discussiëren. Het is vaak al revolutionair dat ze informatie krijgen over gevoelige onderwerpen en dat jongeren worden uitgedaagd zelf een mening te vormen.’ De taboeonderwerpen verschilden per groep. Bij Chinezen onder andere de hoge prestatiedruk van ouders op hun kinderen vanwege eer en status, bij traditioneel christelijke jongeren o.a. seksueel misbruik. Somalische jongeren legden de focus op de taboes eergerelateerd geweld, huwelijksdwang en achterlating. Alle drie de jongerengroepen stelden ook het taboe op homoseksualiteit in hun gemeenschap aan de orde.
Het project Ik ben van mij was onderdeel van een landelijk door het ministerie van SZW gefinancierd project Taboes doorbreken, waarin migranten- en religieuze organisaties de taboes in hun gemeenschappen aan de orde stelden en het recht op zelfbeschikking bepleitten. Movisie werkte samen met drie organisaties: SONPPCAN, CJO en WiS. Zij zochten elk een aantal jongeren uit hun gemeenschap die als peer educator konden en wilden fungeren. Dertien jongeren gingen na een gezamenlijke training aan de slag. Zij stelden taboes aan de kaak op een manier waarbij ze zichzelf prettig voelden en die aansloot bij hun gesprekspartners. Zo organiseerden Somalische peer educators veel dialoogbijeenkomsten, Chinezen zetten geregeld deskundigen in en stonden de christelijke peer educators op de EO-Jongerendag. Deze groep was ook heel actief op hun Facebook-pagina, de andere twee vonden Facebook te weinig anoniem.
En, is het gelukt om de taboeonderwerpen aan te kaarten?
Bakker: ‘Ja, peer educators wisten de onderwerpen op een manier bespreekbaar te maken die paste bij de gedragscodes binnen hun groep. Het taboe op homoseksualiteit bleek voor alle peer educators het moeilijkst omdat dit het meest beladen is van alle taboes waarmee ze aan de slag gingen. Hierin speelde mee dat het verder van hun persoonlijk leven afstond, ze er minder over wisten en het dus lastiger vonden om er discussie over aan te gaan. Het grote voordeel van peer educators uit eigen kring is dat zij de taal en gevoeligheden van ‘hun’ mensen kennen. Veel peers starten door gesprekken aan te knopen met bijvoorbeeld vrienden, de sportclub, de eigen studiegroep, zussen en broers. Ik zie hen als voorlopers. Het proces dat we hopen te bereiken binnen de brede gemeenschap, gebeurt ook bij de peer educator zelf: eerst afwachtend, dan met zelfvertrouwen en begeestering tot nieuwe inzichten komen.’
Intercultureel
De interculturele insteek van het project Ik ben van mij was volgens Bakker zeer effectief. ‘De peer educators van de drie verschillende groepen kwamen een paar keer samen om ervaringen uit te wisselen. De voorlichters herkenden dezelfde taboes en mechanismen in elkaars gemeenschap; voor de jongeren een grote verrassing. Uitspraken als ‘ik dacht dat dit alleen bij Afrikanen zo ging, niet bij Nederlanders’ vielen vaak tijdens de trainingen. Dit bood de jongeren perspectief, bijvoorbeeld dat groepsdruk en gebrek aan individuele keuzevrijheid vrij universeel is maar ook veranderbaar is. Een onderlinge herkenning die absoluut een meerwaarde is’, aldus Bakker.
De succesfactoren van peer-educatie:
- De peer educators maken zelf onderdeel uit van de doelgroep en staan dichtbij de deelnemers. De deelnemers kunnen zich herkennen, peer-educators zijn ‘symbolic models’ en laten door hun houding, competenties en eigen invloed zien hoe je om kunt gaan met een taboe.
- De impact van een activiteit lijkt groter wanneer met eigen vrienden en familie wordt gesproken; het maakt meer indruk en het doorbreekt eerder groepscodes.
- Als groep ervaren de peer educators een kracht om met elkaar een verandering in mentaliteit op gang te brengen.
- Doordat de peer educators zelf een proces doormaken van bewustwording, herkenning en erkenning van de invloed van de taboes op hun eigen leven, zijn zij van binnenuit gemotiveerd om anderen te activeren.
- Het realistisch stellen van de doelen. Verwacht niet dat je met een gesprek het taboe doorbreekt, maar dat je het taboe juist bespreekbaar maakt.
- De peer educators goed trainen en terugkomstbijeenkomsten organiseren, eventueel ook intercultureel (voorlichters uit meerdere culturele kringen).
- De peer educators zelf activiteiten laten bedenken en/of organiseren waardoor die activiteiten (beter) aansluiten op de doelgroep.
En nu?
Zo’n 160 voorlichters en peer educators gingen voor het project Taboes doorbreken op pad onder het motto van zelfbeschikkingsrecht. Voor hen ontwikkelde Kennisplatform Inclusief Samenleven een vervolgproject. Het Kennisplatform wil de methoden en de competenties van deze voorlichters in beeld brengen en hen naar behoefte verder professionaliseren. Deze professionaliseringsslag moet de kansen op betaalde voorlichtingsopdrachten vergroten. Het aanbod en de expertise van de peer educators met een niet-westerse migrantenachtergrond worden op deze website zichtbaar gemaakt. Zo kunnen gemeenten en instellingen hen inzetten bij het bereiken van burgers met een niet-westerse migrantenachtergrond in de aanpak van huwelijksdwang, eergerelateerd geweld of ‘huwelijkse gevangenschap’.
Peer education is een beproefde manier waarbij jongeren die iets ouder zijn dan de doelgroep, andere jongeren voorlichten en dienen als rolmodel, zogenaamde ‘peer educators’. ‘Peer education’ betekent ‘leren van gelijken’. Dit houdt in dat de voorlichter één of meerdere punten van overeenkomst heeft met de doelgroep; een ‘peer’ hoort tot dezelfde sociale groep, ze delen in ieder geval één belangrijk en bindend sociaal of demografisch kenmerk. De peer education-methode is geschikt om moeilijk bereikbare groepen te bereiken én om gedrag en houding te beïnvloeden.
Meer informatie?Neem contact op met:
