Houd rekening met de leefwereld van de ouders

Bij het opvoeden van kinderen komen bij ouders veel vragen naar boven. Voor ouders met een migratieachtergrond die met andere normen en waarden zijn opgegroeid kunnen er nog extra uitdagingen spelen. Zoals hoeveel vrijheid je je kind kunt geven en hoe je omgaat met uitsluiting of discriminatie. Jamila Achahchah en Marjolijn Distelbrink zijn projectleiders bij het KIS-programma Jeugd en Opvoeding. Op 4 november aanstaande geven ze samen een presentatie op de online bijeenkomst van het Platform Eer en Vrijheid, over Zelfbeschikking en het weerbaar opvoeden van dochters en zoons.

Geschreven door: Susanne Conradi
Artikel
Zelfbeschikking

Achahchah en Distelbrink hebben allebei jarenlange ervaring met het thema weerbaar opvoeden. Achahchah begeleidt professionals in het ondersteunen van ouders met diverse culturele en religieuze achtergronden bij het weerbaar opvoeden van hun kinderen. Distelbrink ontwikkelt voornamelijk kennis en producten die professionals kunnen helpen. Kennis over religie of cultuur is volgens hen niet het belangrijkste in de gespreksvoering tussen professional en ouder. ‘Maar als je kennis over religie en cultuur hebt kun je wel geïnformeerd vragen en ouders het gevoel geven dat je begrijpt wat er speelt,’ begint Distelbrink. ‘Het gaat vooral om je houding, dat je daadwerkelijk iemand open tegemoet treedt en niet bepaalde verwachtingen hebt van tevoren.’ Ze hebben voor allerlei onderzoeken gesprekken gevoerd met zowel ouders als opvoedondersteuners, (semi)professionals en vrijwilligers. Mede op basis daarvan hebben Achahchah en Distelbrink interventies en methodes ontwikkeld en geïmplementeerd voor de begeleiding van ouders bij het weerbaar opvoeden van hun kinderen.

Vrijheid en religie

‘Veel ouders worstelen met dezelfde opvoedvragen’, vertelt Distelbrink. ‘Hoe ga je om met zindelijkheid, slaapproblemen, de puberteit, hoe leer je je kinderen luisteren, hoe ga je om met social media, wat sta je ze toe en wat niet. Dit geldt helemaal voor ouders die nog niet zo lang in Nederland zijn en ouders die vooral op hun eigen gemeenschap gericht zijn. Zij worstelen met de vraag hoeveel vrijheid ze hun kinderen hier kunnen geven.’ Achahchah vult aan: ‘Specifieke vraagstukken die vaker spelen onder ouders met een migratieachtergrond zijn bijvoorbeeld de rolpatronen en taakverdeling tussen jongens en meisjes en taboeonderwerpen zoals seksualiteit en shame sexting. Ook gaat het vaker over hoe je je kinderen kunt opvoeden als je eigen normen erg verschillen van de normen in de maatschappij, hoe je daar een balans in zoekt.’ En daarnaast hebben ze vragen die met hun minderheidspositie te maken hebben, zoals negatieve beeldvorming. Hoe je je kind goed kunt opvangen en begeleiden als deze negatieve, discriminerende ervaringen opdoet vanwege huidskleur of achtergrond.

Gesprek aangaan

In het reguliere aanbod van opvoedondersteuning wordt er vaak nog te weinig aandacht besteed aan deze specifieke vraagstukken. Daarnaast heerst er bij sommige ouders wantrouwen naar voorzieningen door negatieve ervaringen. Distelbrink: ‘Religieuze kaders kunnen vaak heel steunend zijn voor ouders, maar bij de professionals is er niet altijd het gemak om hierover te praten. Soms ervaren zij handelingsverlegenheid, ongemak of te weinig kennis over wat er werkelijk kan spelen. Dat is ook lastig, als een begeleider zelf bijvoorbeeld geen religieuze achtergrond heeft. Als je wel het gesprek over religie durft en weet aan te gaan kom je alweer dichter bij ouders.’

Distelbrink heeft met collega's een teambijeenkomst voor professionals ontwikkeld waarin ze leren met wat voor bril ze zelf naar de wereld kijken en hoe dat invloed heeft op hun contact met ouders. Hier komt de leefwereld van ouders ook dichterbij door filmfragmenten te laten zien en hier vervolgens samen over te praten. Daarnaast hebben ze voor semiprofessionals een serie bijeenkomsten ontwikkeld rond weerbaar opvoeden, die de semi-professionals vervolgens met oudergroepen kunnen uitvoeren.

Ga niet adviseren maar stel oprechte vragen, zo creëer je bewustwording

Wijsheid bij de ouders

Wat volgens beide vrouwen niet vergeten moet worden is dat als het gaat om weerbaar opvoeden, de wijsheid altijd bij de ouders ligt. Achahchah: ‘We zien prachtige gesprekken tussen ouders onderling door hen alleen een gespreksleidraad te bieden. Doordat ze elkaar kritische vragen stellen, worden ze zich bewust van waarom ze iets op bepaalde manier doen en raken ze geïnspireerd hoe het anders zou kunnen. De ouders zijn de eigenaar van de opvoeding: het is belangrijk dat de professionals of vrijwilligers geen uitspraken doen over “hoe het zou moeten”.’ Distelbrink voegt toe: ‘Houd rekening met de leefwereld van de ouders. Ga niet adviseren maar stel oprechte vragen als: waarom doe je dit zo? Wat zijn de effecten daarvan? Hoe ging dat in jouw eigen jeugd? Zo creëer je bewustwording bij de ouders waarom ze bepaalde dingen doen. Je ziet dit gedaan worden door professionals die de ouders goed weten te ondersteunen. Als je te snel gaat zitten op een adviserende of sturende rol, dan ben je de ouders kwijt. Als je een kader stelt van “dit mag niet”, en er zijn ouders die dit wel doen, dan klappen ze dicht. Het gaat erom dat je respectvol luistert en al pratend komen de ouders zelf op een idee hoe ze het anders willen gaan doen.’

Een voorbeeld is het bespreekbaar maken van sekseongelijkheid. ‘Vraag aan ouders waarom ze verschillen tussen jongens en meisjes belangrijk vinden en wat ze hopen voor hun kinderen in de toekomst. Kijk niet teveel vanuit je eigen referentiekader. Maar als je iets ziet wat schadelijk lijkt voor kinderen, kun je dit bespreekbaar maken door de ouders in de schoenen van hun kinderen te laten gaan staan. En te bedenken hoe het voor de kinderen zou kunnen voelen. Vervolgens kun je kijken of er ruimte is voor een gesprek tussen kind en ouders,’ zegt Distelbrink.

Als jij goed met je kind kunt praten, kun je al heel veel bieden

Veilige sfeer

Vaak zorgen gesprekken met andere ouders voor inzicht, bijvoorbeeld dat als je niet over bepaalde onderwerpen praat, je kinderen op een andere manier informatie gaan zoeken. Dat kan ervoor zorgen dat ze eerder onwenselijk gedrag vertonen omdat ze dingen stiekem gaan doen. Achahchah: ‘De ouders reflecteren in de gesprekken met andere ouders op hun houding en vaardigheden en opvoedingsstijl. Ik hoor vaak van ouders dat ze zich realiseren dat ze eigenlijk politieagent waren, maar dat ze ook preventief aan de slag kunnen gaan. De politie komt achteraf, bij wijze van spreken, maar je moet vooraf al aan het werk gaan.’ Achahchah benadrukt dat als er thuis geen veilige, open sfeer is, je ook moeilijker kunt praten over zwaardere onderwerpen: ‘Luister naar je kind, geef complimenten en liefde, durf het gesprek open aan te gaan zonder oordeel.’ Dit geldt voor alle ouders die lastige onderwerpen willen bespreken met hun kinderen, geeft Distelbrink aan. ‘Als jij goed met je kind kunt praten, kun je al heel veel bieden.’

Aansluiten is het probleem

Distelbrink en Achahchah zien ontwikkelingen in de manier van informatie zoeken en in de vraagstukken waar de huidige generatie ouders met een migratieachtergrond mee worstelt. Al is er veel variatie en diversiteit in het type ouder, want ‘de “ouders met migratieachtergrond” vormen geen homogene groep’, benadrukt Achahchah. Een verschil is het gebruik van internet, sommige ouders vinden meer informatie door bijvoorbeeld online colleges of gesprekken te volgen over religie en opvoeding. Daarnaast zie je tegenwoordig dat er minder seksestereotiepe beelden heersen bij jongere generaties, ook ouders die in Nederland zijn opgegroeid. Autonomie en voor jezelf opkomen wordt belangrijker.

Kracht van ouders

Wat Achahchah en Distelbrink willen meegeven aan de professionals en vrijwilligers die werken met ouders met een migratieachtergrond is het volgende: ‘Ga uit van de kracht van ouders, ze weten heel veel. Activeer die kracht vanuit een nieuwsgierige houding en werk aan verbinding met andere ouders,’ aldus Achahchah. En Distelbrink: ‘Stel je eerder niet-wetend op dan wetend. Denk na over wanneer je je adviesrol inzet en wanneer je die ook even opzij legt en eerst gaat luisteren.’ Op 4 november 2021 zullen ze ingaan op opvoeding in gezinnen met een migratieachtergrond en hoe daarbij aan te sluiten als professional.

Nieuwsbrief

Wil je op de hoogte gehouden worden van de activiteiten rondom het Platform Eer en Vrijheid? Een aantal keer per jaar ontvang je een nieuwsbrief of uitnodiging voor de jaarlijkse bijeenkomst van het Platform Eer en Vrijheid.

Schrijf je in voor de nieuwsbrief van het Platform Eer en Vrijheid

Meer informatie?Neem contact op met:

Marjolijn Distelbrink

icon_chevron Stuur een e-mail
Afbeelding