Inclusiviteit is hard werken

‘Inclusief, wat is dat eigenlijk?’, valt presentator Redouane Amine met de deur in huis. Het thema komt voort het project Inclusieve democratische vernieuwing van Kennisplatform Inclusief Samenleven. Drie initiatieven staan deze avond in de schijnwerpers: het Bankjescollectief, de Buurtapp en Boost Ringdijk. Zo’n 120 mensen zijn op het thema afgekomen.

Meedoen

‘Inclusie betekent dat iedereen mee mag doen. Maar dat is niet genoeg’, betoogt Mellouki Cadat. ‘Inclusivity is not only to be invited but also to dance. Je moet er niet alleen mogen zijn als homo of als andere minderheid, je moet ook gewoon mee kunnen praten. Anders ben je alleen een Ali Alibi of een Excuus Truus.’ Een mevrouw uit de Jordaan betoogt hierop dat bepaalde groepen ook voor de nodige overlast kunnen zorgen, zoals psychiatrisch patiënten. ‘Zulke groepen kunnen heel lastig zijn. Daarom zitten er ook grenzen aan wat een buurt aan inclusiviteit te bieden heeft.’

‘Inclusie betekent dat iedereen mee mag doen. Maar dat is niet genoeg’

Een meer open benadering heeft Mischa Woutersen, van het Bankjescollectief in Amsterdam. Dit is een sociale onderneming die via een online platform de gezelligheid op straat stimuleert. Mischa heeft voor de gelegenheid een bankje meegenomen, om te laten zien hoe het werkt: je zet gewoon een bankje neer en nodigt buren uit voor een praatje, een barbecue of zelfs een dansavondje. Via mond-tot-mond reclame, flyers en posters maak je dat eerst in je buurt bekend. ‘Ons doel is juist om zoveel mogelijk mensen naar buiten te krijgen om elkaar beter te leren kennen. Dat gebeurt gewoon bij je op de stoep.’ In de drie jaar dat het Bankjescollectief bestaat, hebben zich inmiddels zo’n 900 initiatiefnemers aangemeld. Veel deelnemers komen uit Amsterdam, maar ook buurtbewoners uit steden als Utrecht, Amersfoort en Haarlem doen mee. En zelfs in Rio de Janeiro, Istanboel en Taipeh organiseren buurtbewoners zich rond bankjes, nadat ze in lokale media over het idee hebben gehoord.

Laagdrempelig

En wat leveren die ontmoetingen rond de bankjes dan op? Mensen krijgen meer contact met elkaar, leren meer gezichten kennen, voelen zich veiliger en meer thuis , vertelt Mischa. ‘70 procent van de deelnemers meldt dat ze hun buren beter hebben leren kennen en zo’n 64 procent geeft aan dat ze meer duurzaam contact hebben.  De bankjes maken dus laagdrempelige activiteiten op straat mogelijk, iedereen kan er zijn eigen invulling aan geven. Bankjes zijn op zichzelf al heel inclusief.’

Norbert Scholl van de Buurtapp legt vervolgens uit hoe zijn applicatie ook kan helpen een buurt veiliger te maken. Met de app kunnen mensen zien wie er in hun buurt woont en contact maken. ‘Om een handje te helpen, te geven, delen, ruilen, lenen en om samen de buurt veiliger te maken.’ Volgens Scholl is de Buurtapp niet alleen geschikt voor mensen die fit zijn, maar juist ook voor mensen die ziek zijn. ‘Met de Buurtapp kun je heel makkelijk afspraken maken om voor de buurman die zijn been in het gips heeft, samen boodschappen te doen.’

‘Inclusie is extra gastvrij zijn voor buitengewone anderen’

Boost Ringdijk, gevestigd in een voormalige basisschool in Amsterdam-Oost, heeft expliciet tot doel om de inclusie te stimuleren. Sinds een week of drie fungeert het als een pop-up creatief centrum annex meeting point met de buurt, gerund door een groep vluchtelingen en ondersteund door een actieve steungroep. Buurtbewoners komen via Boost in contact met asielzoekers van het AZC in de voormalige Bijlmerbajes. Het initiatief is inmiddels spraakmakend in de lokale pers.

Vluchtelingen

Kina Mohammad en Peter-Paul de Jong van Boost Ringdijk laten in hun workshop zien hoe lastig het is om een paar woorden Arabisch te leren. Waarmee ze maar willen aangeven hoe het is om als Syrische vluchteling in Nederland je bestaan van de grond af aan op te moeten bouwen. ‘We vroegen: wat zouden jullie voor ons kunnen doen? Wij kregen het aanbod om met een groep bewoners van het AZC een dagje uit te organiseren naar Muiderberg. Blijkbaar waren de inwoners van Muiderberg de enigen in Nederland die om een AZC hebben gevraagd.’

Dat aanbod deed Amal Abbass-Saal, directeur van Inspiratie-Inc in Almere. Zij werkte eerder al mee aan de ‘Welkom in Muiderberg’-dagen voor asielzoekers vanuit het Asielzoekerscentrum Almere. In Muiderberg blijken actieve bewoners graag in contact te komen met deze nieuwkomers. Abbass-Saal betoogt dat haar organisatie met zo’n 40 projecten aan een van de meest ‘inclusieve communities’ van Nederland is. ‘We werken met zo’n 800 vrijwilligers aan die projecten, helemaal zonder gemeentesubsidie. Sinds de PVV in het college zit krijgen we van de gemeente alleen maar tegenwerking, juist omdat we zo inclusief zijn en veel voor vluchtelingen doen.‘

Makkelijker gaat het in het Noord-Hollandse Heemskerk. Een activist uit die plaats vertelt dat inwoners van zijn gemeente koppels hebben gemaakt met vluchtelingen. ‘Die koppels werden vervolgens geïnterviewd door een lokale krant, die er dubbel portretten van maakte. Die krant verscheen met 40.000 exemplaren.’

Buitengewoon

Doortje Kal, emeritus lector Participatie Zorg en Ondersteuning aan de Hogeschool Utrecht, betoogt dat inclusie ook gaat over mensen met een verstandelijk beperking of een psychiatrische achtergrond. ‘Het Bankjescollectief zou dat ook aan mensen mee moeten geven, dat ze het er ook op richten. Veel mensen voelen zich niet zo makkelijk een onderdeel van de samenleving, waardoor je extra gastvrij moet zijn. Dan moet je iets buitengewoons organiseren voor de buitengewone anderen. Inclusie gaat over het tegengaan van uitsluiting.’

Mischa Woutersen (Bankjescollectief) reageert enthousiast op het pleidooi van Doortje Kal. ‘Het is juist goed om rekening te houden met bepaalde eigenschappen, om echt inclusief te zijn. Dan kun je er voor zorgen dat je voor iedereen toegankelijk bent.’ Woutersen wijst ook op de grote groep bewoners die door beperkingen aangewezen is op hun buurt. ‘Iemand pleitte voor een Roze Bankje voor de LHTB-community in Amsterdam-West. Tegelijk moet het een bankje zijn waar iedereen elkaar kan ontmoeten. Het idee is dus: maak er geen Roze Bankje van, maar een verbindingsbankje.’

Inclusieve democratische vernieuwing

Hoe worden burgerinitiatieven toegankelijk voor iedereen? Aan die vraag werkt ook Shahrzad Nourozi (Movisie) binnen het project Inclusieve democratische vernieuwing van Kennisplatform Inclusief Samenleven.

‘Migrantengroepen participeren wel maar vooral in eigen kring. Burgerinitiatieven die het wel lukt om migranten en vluchtelingen betrekken, betrekken zelf vaak sleutelfiguren. Neem de initiatiefneemster van Oké Nu in Utrecht-Overvecht spreekt veel talen. Zij gaat gewoon de buurt in, belt aan de deur en maakt een praatje. Daardoor bereikt ze bijvoorbeeld Turkse vrouwen, die normaal minder buiten komen. Ze kijkt dan vanuit die vrouwen zelf en constateert: jullie doen al veel in de buurt. Die Turkse vrouwen koken vaak voor anderen en daardoor kwam de initiatiefneemster op het idee om samen kookavonden te organiseren. Door die Turkse vrouwen kwamen ook Marokkaanse vrouwen en groepen vluchtelingen op af.’

Burgerinitiatieven die het wel lukt om migranten en vluchtelingen betrekken, betrekken vaak sleutelfiguren

‘Stel nu dat de vrouw van Oké Nu wegvalt, wat heb je dan? Vandaar dat we ook de link maken met de lokale overheid’, zegt Shahrzad Nourozi. Volgens haar kan de gemeente optreden als facilitator en als regisseur kaders stellen. Ook kan de gemeente stimuleren dat professionals en wijkregisseurs contact hebben met de initiatieven. ‘De gemeente kan hier de voorwaarde stellen dat initiatieven inclusief moeten zijn, met name die initiatieven die de gemeente ondersteunt met geld of gebouwen. En als de overheid te veel eisen stelt, vervreemdt dat de burgerinitiatieven ook weer. Migranten weten vaak niet wat burgerinitiatieven bij voorbeeld aan zorg en ondersteuning bieden, terwijl de professionele zorg en ondersteuning wegvalt steeds minder vanuit de formele zorg/welzijnsinstanties aangeboden wordt dus mensen die daar afhankelijk van waren zijn juist kwetsbaar en zouden er juist baat bij hebben om evt. zorg en ondersteuning vanuit de buurtinitiatieven te krijgen bijv. Het moet wel elke keer maatwerk blijven.’