Inspiratiegids biedt zicht op interventies voor uitkeringsgerechtigden met een migratieachtergrond

Hoe begeleid je mensen vanuit de bijstand naar werk? De reguliere aanpak is niet altijd toereikend voor werklozen met een migratieachtergrond. In de Inspiratiegids ‘Uitkeringsgerechtigden met een migratieachtergrond en werk’ vinden professionals die zich op deze doelgroep richten een rijk overzicht aan mogelijke interventies. Onderzoeker Saskia Andriessen en werkcoach Laura Snoek geven commentaar.

Artikel
Integratie- en inburgeringsbeleid

‘De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar de arbeidstoeleiding van statushouders,’ vertelt onderzoeker en hoofdauteur van de inspiratiegids Saskia Andriessen: ‘Maar ook mensen die allang geen statushouder meer zijn, of al meerdere generaties in Nederland wonen, hebben te maken met werkloosheid. Het grootste obstakel waar deze groep tegenaan loopt is arbeidsmarktdiscriminatie.’ Laura Snoek, werkcoach bij Werkzaak Rivierenland, herkent dit beeld: ‘Het was vandaag nog op het nieuws: als jij Youssef Hossain heet, krijg jij moeilijker een stageplek dan wanneer je naam Piet Jansen is. Mensen worden redelijk snel afgewezen op naam, maar bijvoorbeeld ook op een vooropleiding die niet aansluit. Daarnaast spelen onbekendheid met de cultuur en taal vaak een rol.

‘Maar,’ benadrukt Snoek: ‘We moeten er als professionals voor uitkijken mensen in hokjes te plaatsen. Kijk naar de persoon en niet direct naar de doelgroep of iemands afkomst.’ Dat is ook een belangrijke boodschap uit de gids.

Andriessen: ‘Deze benadering heet intersectionaliteit: je kunt mensen niet op basis van één kenmerk beoordelen. In elke individuele situatie spelen allerlei factoren een rol. Juist daarom is maatwerk zo belangrijk. Ook uit studies naar diverse subgroepen uitkeringsgerechtigden komt eigenlijk altijd dat echte aandacht voor de mens die voor je zit en een open houding het meeste effect hebben.’ De inspiratiegids staat vol tips over hoe je je als professional verder kunt ontwikkelen op dit vlak.

Inspiratiegids

Daarnaast biedt de inspiratiegids een rijk overzicht aan mogelijke tools en interventies die je bij deze doelgroep kunt inzetten. De afgelopen jaren ontwikkelden verschillende gemeenten en instanties namelijk allerlei benaderingen. Snoek: ‘Ik me voorstellen dat als je in Kerkrade werkt, je niet weet wat er in Groningen gebeurt. De gids zorgt ervoor dat je het wiel niet opnieuw hoeft uit te vinden en gebruik kunt maken van best practices uit het hele land.’

Uit studies naar diverse subgroepen uitkeringsgerechtigden komt eigenlijk altijd dat echte aandacht voor de mens die voor je zit en een open houding het meeste effect hebben  - Saskia Andriessen

‘De gids is vooral nuttig voor professionals die nieuw zijn in dit veld,’ denkt de werkcoach: ‘Het biedt hen ook een theoretisch kader.’ Andriessen vult aan: ‘De gids is bedoeld om je op ideeën te brengen. Je kunt er doorheen hoppen en kijken wat je aanspreekt, wat nieuw voor je is, of waar je meer over wilt weten.’

Inspirerende interventies

Zelf is Andriessen bijvoorbeeld gecharmeerd van de aanpak van gemeente Zaanstad, waar zij ook als onderzoeker bij betrokken was: ‘Het bijzondere van deze benadering is het uitgangspunt dat iedereen motivatie heeft om te werken: je moet soms alleen heel goed zoeken om die te vinden. In deze gemeente gaan ze er niet zomaar vanuit dat iemand niet wil, maar kijken ze goed waar de weerstand vandaan komt. Participatie wordt gestimuleerd en beloond, maar als iemand duidelijk tegenwerkt of fraudeert zijn ze streng. Dit sluit aan bij onderzoek naar ziekteverzuim dat ik eerder deed: ook daaruit bleek dat een combinatie tussen positieve en negatieve aandacht het beste werkt.’

Ook Snoek is enthousiast over het project in Zaanstad, net als over interventies die bijvoorbeeld taalmaatjes of sleutelpersonen inzetten. Snoek: ‘Over het algemeen ben ik fan van projecten waarin verschillende aspecten worden gecombineerd: taal, begeleiding op de werkvloer en echte belangstelling voor de persoon die voor je zit.’

Cultuurproof

Binnen Werkzaak Rivierenland ontwikkelt Snoek zelf een aanpak gericht op vrouwelijke nareizigers, waarmee ze onder meer aansluit bij het in de gids genoemde K!X Works. Snoek: ‘Die aanpak gericht op vrouwen vind ik goed, omdat de taakverdeling in gezinnen met een migratieachtergrond vaak nog traditioneel is: mannen gaan werken, vrouwen niet. Terwijl in de vrouwen ook veel potentieel zit.’

Ook geeft Snoek de interventie Cultuurproof aan werkgevers die statushouders of migranten in dienst hebben: ‘De training gaat vooral over waarden en normen. We leren de werkgevers zich te richten op overeenkomsten in plaats van verschillen. En geven hen advies hoe je iemand op de werkvloer goed begeleidt.‘ Integratie is namelijk niet alleen de taak van de migrant, benadrukt Snoek: ‘Als maatschappij hebben wij ook de verantwoordelijkheid om hen uit te leggen hoe het hier allemaal werkt.’

Arbeidsmarktdiscriminatie

In de gids is een apart hoofdstuk opgenomen over de rol van werkgevers: hoe vind je als klantmanager werkgevers die inclusief werkgeverschap nastreven? En als dat niet het geval is: hoe kun je arbeidsmarktdiscriminatie tegengaan?

Gebaseerd op haar praktijkervaringen denkt Snoek dat niet in alle gevallen direct sprake is van discriminatie: ‘Soms is het ook gewoon onbekendheid of een verkeerde ervaring, waardoor werkgevers terughoudend zijn. In zo’n geval is het voor ons de kunst om die ervaring weg te nemen. Daar hebben we allerlei mogelijkheden voor, we kunnen bijvoorbeeld beginnen met een proefplaatsing of stage. Ook open hiring is een inclusieve manier om personeel te werven. Verder is begeleiding op de werkvloer belangrijk, want de Nederlandse bedrijfscultuur is vaak anders deze migranten in hun eigen land gewend waren.’

Het is niet altijd discriminatie, soms is het ook gewoon onbekendheid of een verkeerde ervaring, waardoor werkgevers terughoudend zijn  -  Laura Snoek

‘Desalniettemin komt arbeidsmarktdiscriminatie bij werving en selectie veel voor,’ weet Andriessen: ‘En het is niet eenvoudig om daar iets aan te doen. Dit moet niet alleen op het bord van de klantmanager liggen, maar vereist een structurele aanpak vanuit de gemeente,’ vindt de onderzoeker: ‘De gemeente kan bijvoorbeeld al veel doen door zelf het goede voorbeeld te geven wat betreft diversiteitsbeleid en zo een sociale norm stellen.’

Creatief met geld

Iets anders wat klantmanagers en werkcoaches niet alleen kunnen oplossen is het capaciteitsprobleem. ‘Uit alle onderzoeken blijkt dat intensieve begeleiding het beste werkt, maar klantmanagers hebben - als gevolg van bezuinigingen bij invoering van de Participatiewet in 2015 - vaak een te hoge caseload en ervaren een chronisch gebrek aan tijd,’ observeert Andriessen.

‘Daarom is het essentieel dat elke gemeente de lokale situatie goed in kaart brengt en een weloverwogen keuze maakt wie ze gaat begeleiden,’ adviseert Andriessen. Een beetje creativiteit kan ook helpen. Andriessen: ‘Soms kun je andere gemeentelijke potjes voor deze doelgroep inzetten. Of op zoek gaan naar cofinanciering. Denk bijvoorbeeld aan verzekeraars, woningcorporaties of grote werkgevers die moeilijk aan personeel kunnen komen. Zij hebben ook belang bij meer participatie en willen misschien wel investeren in bepaalde interventies.‘

Geen problemen maar mogelijkheden

Ook op het vlak van persoonlijke begeleiding is creativiteit wenselijk. Snoek: ‘Als werkcoach probeer ik niet te veel te denken in termen van “problemen”. Ik kijk liever naar wat wel kan: naar wat iemand zelf al onderneemt en waar hij of zij blij van wordt. Soms is werken niet realistisch, maar kan iemand wel op een andere manier aan de maatschappij bijdragen.'

Auteur: Judith Sudholter

Meer informatie?Neem contact op met:

Monique Stavenuiter

icon_chevron Stuur een e-mail
Afbeelding