Interventies tegen online haat en discriminatie

1. Hoe meer empathie, hoe minder discriminatie

Uit onderzoek blijkt dat mensen met meer empathie vaak een positievere houding hebben tegenover anderen. Empathie helpt iemand beter het perspectief van een ander te begrijpen, bijvoorbeeld als het gaat om normen, waarden, opvattingen en gebruiken. Ook zorgt empathie ervoor dat iemand meer betrokken is bij het leed van de ander, zoals ervaringen met discriminatie. Dit leidt tot een positievere houding en meer begrip voor de ander (zie bijvoorbeeld dit onderzoek van Batson en Ahmad uit 2009). Online geldt hetzelfde: hoe meer empathie een volwassene heeft, hoe minder vaak die discriminerende content plaatst online. Dit blijkt uit een experimentele studie van Wachs en anderen (2022).

Uit de praktijk: Deel ervaringen

Empathie vergroten kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door ervaringen te delen. The Digital Us biedt hier ruimte voor. De deelnemers kunnen (persoonlijke) ervaringen met online haat en discriminatie delen en de impact hiervan bespreken. De workshop Online Haat focust ook op ervaringen delen. In groepjes bespreken de deelnemers verschillende scenario’s van online haat. Vervolgens reflecteren ze hierop. Ze kunnen aangeven of ze de situaties herkennen en wat voor een invloed dit heeft op hen. Ervaringen met (online) haat en discriminatie delen, kan empathie vergroten. Als mensen horen wat de impact is, kunnen ze zich inleven in deze negatieve ervaringen. Deze video van KIS legt dit proces uit en deelt tips en valkuilen.

Als mensen merken dat hun omgeving discriminatie afkeurt, zullen ze eerder geneigd zijn om zelf niet te discrimineren. Mensen passen zich graag aan de sociale norm aan. 

2. Versterk de sociale norm

Sociale normen gaan over wat mensen denken dat gepast gedrag is binnen een bepaalde omgeving. Deze normen beïnvloeden het gedrag dat mensen vertonen, blijkt uit dit onderzoek van Tankard en Paluck uit 2016. Als mensen merken dat hun omgeving discriminatie afkeurt, zullen ze eerder geneigd zijn om zelf niet te discrimineren. Mensen passen zich graag aan de sociale norm aan. Uit verschillende (semi-)experimentele onderzoeken blijkt dat dit mechanisme ook online werkt. Zo toonde de studie van Hsueh en anderen (2015) aan dat mensen eerder vooroordelen in online berichten uiten als ze zien dat anderen dat ook doen. Omgekeerd geldt hetzelfde: als mensen zien dat anderen online berichten plaatsen zonder vooroordelen, zullen zij dit gedrag ook overnemen. Het onderzoek van Munger (2017) toont aan dat duidelijke afkeuring van bepaalde online content leidt tot een afname van die content. Deze KIS-video legt de werking van sociale normen verder uit en deelt tips over hoe je dit inzet in de praktijk. 

Uit de praktijk: Counterspeech

Sharing Perspectives Foundation traint met hun project jongeren om zich uit te spreken tegen online haat en discriminatie. Dit wordt ook wel counterspeech genoemd: een directe reactie op een online haatbericht. Door hun stem te laten horen, dragen ze bij aan het neerzetten van een sociale norm. Eerder publiceerde Movisie een artikel met tips over hoe je kunt ingrijpen bij online discriminatie. Daarnaast leren jongeren tijdens The Digital Us online haat en discriminatie te herkennen en hoe ze deze kunnen rapporteren. Zodat het duidelijk wordt welk gedrag wel en niet wordt geaccepteerd.

TMI werkt op een andere manier aan de sociale norm. Tijdens de workshop ontwikkelen deelnemers een anti-haatcampagne, zoals een video, poster of sociale media-actie. Daarmee verspreiden ze de boodschap dat online haat en discriminatie onacceptabel is. Het doel van de workshop is ook om het verantwoordelijkheidsgevoel van de deelnemers aan te wakkeren. Zodat ze inzien dat ze een actievere rol kunnen spelen in de aanpak van online haat en discriminatie.

Ondersteun slachtoffers, maar leg de focus vooral op dat online haat voorkomen wordt.

3. Ondersteun de deelnemers

Haat en discriminatie, zowel online als offline, kunnen ernstige negatieve gevolgen hebben. Onderzoek laat zien dat dit schadelijk is voor de gezondheid en het (sociale) welzijn. Het kan leiden tot depressieve klachten en angst, een negatief zelfbeeld en een verminderd gevoel van verbondenheid. Ook heeft KIS eerder onderzoek gedaan naar de impact van online haat op jongeren. Daaruit blijkt dat hoe meer discriminatie jongeren online zien, hoe meer negatieve emoties en depressieve klachten zij hebben. Daarom is het cruciaal dat deelnemers tijdens de interventies goed worden begeleid en ondersteund, zodat deze negatieve gevolgen zoveel mogelijk worden voorkomen. Een belangrijk uitgangspunt is dat online haat en discriminatie aanpakken niet de verantwoordelijkheid is van de slachtoffers. Ondersteun slachtoffers en leer hoe ze hiermee om kunnen gaan, maar leg de focus vooral op dat online haat voorkomen wordt.

Uit de praktijk: Weerbaarheid

Sharing Perspectives Foundation traint de deelnemers om weerbaar te zijn tegen de negatieve impact van online haat en discriminatie. Ze leren hoe ze voor zichzelf en anderen kunnen opkomen. Zij creëren onder andere een bondgenootschap voor sociale steun. Sociale steun kan de negatieve effecten van (online) discriminatie verminderen. Doordat iemand bijvoorbeeld emotionele ondersteuning krijgt en daardoor een gevoel van acceptatie en waardering heeft. Daarnaast biedt een bondgenootschap ook praktische steun. Iemand kan bijvoorbeeld doorverwijzen naar instanties die helpen bij online haat en discriminatie.

Tijdens de workshop van TMI oefenen de deelnemers in een rollenspel hoe zij kunnen reageren op online haat. Zo ontwikkelen ze concrete vaardigheden en meer zelfvertrouwen om om te gaan met negatieve situaties online. Lees ook het KIS-onderzoek naar stagediscriminatie waarin verschillende strategieën staan die de negatieve effecten van discriminatie verminderen.