Investeer in sleutelpersonen

Echte banen

Sleutelpersonen opereren als intermediair tussen mensen van elders en de vele professionals die ons land rijk is. Zij werken preventief, domeinoverstijgend en dragen integraal bij aan gezondheid, zorg, huisvesting, welzijn, sociale cohesie en veiligheid in wijken, dorpen en steden. Ze geven hulp, informatie en advies, vaak op onmogelijke tijden. De impact van hun werk is onderzocht en bewezen effectief. Ze worden gewaardeerd en ontvangen met regelmaat bloemetjes, lintjes en stadsspelden. En toch gaat hier iets mis. Betaalde professionals die zelf niet in staat zijn om wijkbewoners en gemeenschappen te bereiken, schakelen sleutelpersonen graag in. Hoewel deze professionals wel de meerwaarde van sleutelpersonen zien, raken ze bij betaalde inzet van sleutelpersonen verstrikt in de complexe regels en financieringsstromen van hun eigen organisaties. Obstakels zijn onder andere erkenning van diploma’s, angst voor precedentwerking en theoretische kennis tegenover praktische kennis.

Filmmanifest

In het filmmanifest Sleutelpersonen Werken zijn sleutelpersonen zelf aan het woord. Lubna, Sakina en Shadi delen hun verhalen: ‘Ik wil iets doen, ik houd van mensen helpen op straat, kinderen in de buurt en ouderen. Ik weet hoe moeilijk het hier is en hoe eenzaam ik was.’ Nieuwe burgers begrijpen gewoonten en gebruiken hier niet automatisch. Sleutelpersonen helpen hen op weg in de wirwar van de Nederlandse bureaucratie en leggen relaties met professionals. Stichting De Stadscoalitie produceerde het filmmanifest in nauwe samenwerking met diverse sleutelpersonen en met Pharos, Stichting Wikistad en Stadsdeel West Gemeente Amsterdam. 31 organisaties uit het hele land onderschrijven het filmmanifest. Dit toont de urgentie én het draagvlak voor verandering. Onze oproep is: erken sleutelpersonen en investeer duurzaam in deze verbinders in alle gemeenten.

Gevangen in vrijwilligheid

Sleutelpersonen raken gevangen in de dynamiek van vrijwilligheid. Ze kunnen zelf moeilijk ‘nee’ zeggen, maar ook vraagt de Participatiewet nieuwe Nederlanders een ‘leer-werktraject’ te volgen om iets terug te doen voor de maatschappij. Dat is mooi als opstap, maar op langere termijn werkt dit alleen naast een andere baan waarmee je in je levensonderhoud kan voorzien. Vanuit vrijwilligerswerk doorgroeien naar een vaste baan blijkt in de praktijk lastig. Opgedane werkervaring wordt niet voor vol aangezien. Logischerwijs geldt dat als de verantwoordelijkheid toeneemt dat het vrijwilligerswerk zou moeten overgaan in een betaalde functie. Perspectief op een betaalde baan ontstaat niet vanzelf. ‘Processen van uitsluiting hebben te maken met de macht van de vanzelfsprekendheid’, aldus hoogleraar Diversiteit en Integratie Halleh Ghorashi. Verbeter de positie van bewoners door mensen vooral toegang tot het systeem te gunnen. Alleen hoe beklim je een ladder waarvan de onderste sporten structureel ontbreken? De ‘armoedeval’ houdt mensen in de bijstand. De meesten ervaren dit als een last, willen bijdragen in de gemeenschap en geld verdienen. Een loon motiveert, maakt dat je rekeningen kan betalen en voor jezelf kan zorgen.

Sleutelpersonen vormen een brug, de informatie werkt twee kanten uit en zorgt voor een win-winsituatie. Uitwisseling van kennis voorkomt veel misverstanden, leed en onnodige kosten

Win-win

Wat gebeurt er als we mensen toegang geven om betaald onderdeel uit te maken van het systeem voor hun urgente bijdrage en hiermee zeggenschap te verankeren? Zo ontsluiten we talent én sociaal economisch kapitaal en zorgen we dat iedereen een leven kan opbouwen in overeenstemming met menselijke waardigheid. Nieuwe burgers maar ook arbeidsmigranten voelen zich geïsoleerd en weten niet waar ze moeten aankloppen met hun vragen rond zorg, welzijn, gezondheid, werk en huisvesting. Sleutelpersonen staan dichtbij bewoners en bij hun gemeenschap. Hierdoor krijgen ze vertrouwen. Voor effectief beleid is het belangrijk dat de overheid alle burgers goed kent, weet wat hun behoeften zijn en wat hen drijft. Sleutelpersonen vormen een brug, de informatie werkt twee kanten uit en zorgt voor een win-winsituatie. Uitwisseling van kennis voorkomt veel misverstanden, leed en onnodige kosten.

Betaal voor expertise

Wat gebeurt er als we voor sleutelpersonen echte banen creëren die domeinen met elkaar verbinden? In 2018 startte het project Buurtbaan in Amsterdam West. Sleutelpersonen werken in een betaalde functie met begeleiding en perspectief op doorstroming naar een vaste baan. Sakina legt uit: ‘Toen ik de bestempeling kreeg voor werk dat ik al deed in de buurt met een betaalde baan kreeg ik weer energie’. Betaald werk leidt ertoe dat je erbij hoort en meer zeggenschap krijgt. De projectleiders van BuurtBaan: ‘De buurt reageert positief op de inzet van sleutelpersonen. Informatie gaat naar binnen en naar buiten. Het is een expertise die sleutelpersonen hebben, daar moet je voor betalen, dat is een erkenning.’ Sleutelpersonen motiveren mensen ook om stappen te zetten naar betaald werk. Ze zijn een voorbeeld: ‘Als ik het kan, kan jij het ook.’ De gemeente Amsterdam rolt het project Buurtbaan nu stadsbreed uit vanuit beleid zodat over een jaar tenminste vijfentwintig sleutelpersonen betaald werken. De positie vormt een basis voor uitstroom naar vast werk en voor instroom van nieuwe sleutelpersonen. Zo vinden steeds meer mensen uit de wijken betaald werk.

Bescherming

Niemand kan twintig jaar als sleutelpersonen werken, er zijn geen kaders en er is geen bescherming. Sleutelpersonen worden óf overvraagd óf nauwelijks gevonden en ondervraagd en krijgen vaak te maken met heftige casuïstiek over (geestelijke) gezondheid, armoede en huiselijk geweld. De overbelasting leidt maar al te vaak tot burn-out of uitval. Overigens is een mentaliteitsverandering van twee kanten nodig. Getrainde sleutelpersonen zouden ervoor kunnen kiezen om hun urgente werk alleen betaald uit te voeren. Alleen vraagt dit ook om kennis van zelfstandig ondernemerschap. Een belangenvereniging voor sleutelpersonen bestaat nog niet maar zou hierin kunnen helpen.

Adviezen voor gemeenten

Kansen voor professionals én sleutelpersonen liggen bij bewustwording. Dat vraagt om het doorbreken van oude denkwijzen en het vinden van moed om dingen op een andere manier te doen en te laten. Een gedeelde verantwoordelijkheid is nodig maar ook is professionalisering belangrijk voor een inclusiever beleid. Sleutelpersonen en professionals in het filmmanifest adviseren: ‘Kijk in je gemeente, in de buurt, in het ziekenhuis, vind de actieve mensen en laat ze trainen. Deze persoon heeft kennis en overwint taalbarrières, dat is heel belangrijk voor onze samenleving. Je draagt bij aan een inclusieve maatschappij, daarmee komen we dichter bij elkaar, dat maakt de samenleving leuker.’ Dit proces gaat niet vanzelf. Een duurzame visie op diversiteit, inclusiviteit en zelfredzaamheid helpt. Iedereen wil zich thuis voelen.