Jazz-artieste en schrijfster Samira Dainan brengt kleur in ‘witte werelden’
Aanvankelijk ging ze na het gymnasium rechten studeren. Maar met roots in Marokko’s befaamde kunstenaarsstadje Asilah koos Samira Dainan toch voor een leven als artiest. Als zangeres treedt ze al jaren op, zowel in het buitenland als op Lowlands. En sinds januari is er ook een boek, ‘Veertig dagen - mijn zoektocht naar troost’. Een gesprek over opgroeien met twee culturen en drempels en kansen in Nederland.
Baba
Als er iemand overlijdt, dan wordt er in Marokko 40 dagen gerouwd. In die periode lees je de Koran. ‘Door de Koran te lezen begeleid je de ziel naar de hemel. Je helpt hem een beetje door de heilige teksten te reciteren. Dit doe je veertig dagen en op de veertigste dag komt de ziel aan in de hemel. Als het goed is.’ Vrij plotseling moest Samira afscheid nemen van haar vader. Na de begrafenis in Asilah begonnen de veertig dagen van rouw. Samira, die een optreden in Jeruzalem had staan, besloot ondanks haar verdriet te gaan en te rouwen in Jeruzalem. Heilige stad maar ook heftige stad. Veertig dagen lang schreef Samira haar vader. Over wat ze voelde, maar ook wat ze meemaakte: ‘ik heb de Al-Aqsamoskee bezocht’. Die teksten werden een blog. Die blog een boek. En het boek is uiteindelijk Samira’s nalatenschap aan haar baba, haar vader.
‘Toen ik opgroeide in de jaren 80 golden die stereotypen over Marokkanen al. Maar mijn vader speelde met mij, hij tekende met mij. Dus ik snapte niks van die stereotypes.’ Chef-kok in Nederland, maar van origine kunstenaar net als zijn dochter. ‘Mijn vader schilderde. Hij is nog een tijd in contact geweest met Corneille. Ze hadden elkaar ontmoet in Marokko, tijdens een expositie van mijn vader.’ Van jongs af aan liet Samira’s vader haar al kennis maken met de Arabische cultuur. ‘Muziek van Um Khaltoum en Fairouz, daar groeide ik wel mee op. En met de taal en met de feesten.’ Door de invloed van haar vader werd het Arabische, het Marokkaanse, onderdeel van de identiteit en leven van Samira, die als tiener verder in een vrijwel ‘witte wereld’ leefde.
Hoe eisen jongeren hun plek op in Nederland zonder te moeten kiezen tussen hun verschillende culturen? Kennisplatform Inclusief Samenleven nodigt jongeren tussen de 18 en 30 jaar uit om hun verhaal te delen via de This is me! essaywedstrijd. Doe mee en win € 1.000!
Umi
Na de basisschool ging ze naar het gymnasium. ‘Ik was daar de enige Marokkaanse. En dan nog een halve!’ De moeder van Samira werd geboren in een Indisch-Nederlands gezin in Indonesië. ‘Mijn moeder was al behoorlijk vernederlandst. Toch heb ik wel iets meekregen van haar Indische achtergrond. Indische mensen zijn erg gesteld op hun privacy. Je hangt niet de vuile was buiten. En je gedraagt je voorbeeldig. Maar bijvoorbeeld ook mooie lessen uit het boeddhisme.’ Haar ouders scheidden toen ze jong was, wat de verschillende werelden waarin Samira zich begaf letterlijk nog meer uiteendreef. ‘Op school hoorde ik er wel bij, want ik kon goed leren. Maar ik miste wel mensen zoals ik. Die kwam ik eigenlijk niet tegen. Alleen op bezoek bij mijn vader. Dan was er ineens de Marokkaanse cultuur.’
Nederland
‘Maar ik voel me wel thuis in Nederland. Je hebt hier kansen. En ik hou van de vrijheid die hier is. En de kunst natuurlijk. De bekende schilders, maar ook de Amsterdamse dichter Simon Vinkenoog is een inspiratiebron voor mij: dwars, vrij, het toonbeeld van Nederland is hij voor mij.’ Ze verwijst naar het contact tussen haar vader en Corneille. ‘Toch een heel invloedrijke kunstenaar, maar wel heel toegankelijk. Ook dat vind ik typerend voor Nederland.’ Wat soms wel lastig is, is de pioniersrol die Samira al aannam op het gymnasium en bleef houden in de westerse jazzwereld waar ze terecht kwam. ‘Het heeft voordelen om ‘anders’ te zijn. Ik bracht iets nieuws door Arabische jazz te zingen en ik raakte mensen daar mee. Zelfs als ze de taal niet verstonden. Maar het heeft ook nadelen. Ik heb wel eens te horen gekregen: ‘Nee we hebben onlangs al een Marokkaanse zangeres gehad.’
'Ik had op school ook graag Arabische of islamitische denkers behandeld. Die kijken toch vanuit een ander perspectief.'
Lessen
‘Ik snap ook wel dat sommige jonge mensen boos zijn, omdat ze zich hier niet thuis voelen of omdat ze gediscrimineerd worden. Maar geweld is nooit een oplossing.’ Ze blijft erbij. Je krijgt kansen in Nederland. Je kan in principe alles bereiken. Maar, geeft ze toe, je moet er vaak wel een schepje bovenop doen in vergelijking met anderen. En soms wil men gewoon niet. Zoals de damesbladen. ‘Mijn boek heeft prima recensies gekregen, ook door een krant als de NRC. Mijn uitgever heeft contact gezocht met damesbladen, zoals de Happinez. Omdat mijn boek een spirituele reis beschrijft, zou het daar goed passen. Maar we hebben geen reactie gehad.’ Niet alleen Samira loopt hier tegen aan. Ook iemand als schrijver Abdelkader Benali ervaart dit. ‘Dat vind ik een gemiste kans’. Die bladen zijn er toch niet alleen voor blonde vrouwen?’
Ze vindt het oprecht jammer. Net als dat er op de middelbare school geen aandacht besteed wordt aan grote Arabische filosofen. ‘Ik vond Grieks en Latijn heel erg interessant. Maar ik had ook graag Arabische of islamitische denkers behandeld. Die kijken toch vanuit een ander perspectief. Een perspectief dat voor mij heel herkenbaar was. Daarom kwam het ook meteen binnen. Ik denk dat het de jongeren van deze generatie met mijn achtergrond ook zou helpen, in plaats van dat ze zelf op zoek gaan naar extreme rolmodellen wat niet altijd goed uitpakt.’ Een filosoof die jongeren zeker zouden moeten leren kennen is volgens Samira de Noord-Afrikaanse denker Ibn Khaldun. ‘Zijn lessen uit de tiende eeuw, gelden nu nog.’
(Blindly) following ancient customs
does not mean that the
dead are alive but that
the living are dead
(Ibn Khaldun)
Foto's: Andreas Terlaak