Artikel
Welke strategieën zetten jongeren met een migratieachtergrond in om hun plek in de Nederlandse samenleving te creëren? 24 jongeren schreven hun verhaal op voor de This is me ! essaywedstrijd en daarvan zijn inmiddels de twee winnaars bekend. In dit artikel delen we de belangrijkste conclusies uit de essays waarin jongeren de vraag beantwoorden: het opeisen van je plek in de samenleving, zonder te moeten kiezen tussen je verschillende culturen.
De jongeren gebruiken in de essays niet de woorden ‘opeisen’ of ‘invechten’, zoals minister Asscher dat destijds zei na aanleiding van een onderzoek waaruit bleek dat deze jongeren zich niet altijd geaccepteerd voelen. Zo geeft iemand aan dat het ‘vinden van een plek in de samenleving' een betere uitspraak is.
In de essays komen drie strategieën aan bod waarmee de jongeren hun plek in de samenleving hebben gecreëerd:
In alle drie de strategieën lijkt het zoeken naar verbinding centraal te staan. Sommige jongeren neigen in eerste instantie naar vermijden of conformeren, maar buigen dit later om naar verbinden. Polarisatie lijkt bij hen niet voor te komen. Een deelnemer legt uit:
‘Als ik heel eerlijk moet zijn, probeer ik me in elke situatie zodanig aan te passen dat ik niet opval. Vooral in situaties waar het soms voelt alsof ik een indringer ben en er niet hoor te zijn, zoals op werk of school wel eens voorkomt. Soms lijkt het dan alsof er een schakel om gaat en ik dan heel even een andere versie van mezelf ben, een maatschappelijk geaccepteerd alter ego.’
De jongeren die meededen aan de essaywedstrijd zien de belemmeringen als een feit, als een omgeving waar zij geen invloed op hebben. Ze doen wat ze zelf kunnen, ze investeren in de eigen ik en in verbinding. Ze beschrijven daarbij dat het je juist kleurrijker maakt als jij je plek opeist omdat je door allerlei ervaringen en fases heen moet:
‘Wij zijn bookwise geworden door onze studie, maar door het pad zijn we streetwise geworden. En dat is precies wat wij terug willen geven aan de samenleving.’
In het beschrijven van het opeisen van een plek in de samenleving, blijken de jongeren ook een duidelijke mening te hebben over wat zij met hun identiteit willen. Zij willen grotendeels hun meerdere identiteiten behouden. Ze geven aan dat je niet hoeft te kiezen, omdat je beide mag zijn. Het gaat erom dat je mag zijn wie je bent en wie je wilt zijn. De wereld plakt misschien een of meerdere identiteiten op je, maar daar heb je zelf niet voor gekozen, vertellen de jongeren. En dat beeld past vooral niet meer in het hedendaagse Nederland. De jongeren stellen dat hun identiteit niet in óf alleen het hokje Marokkaan óf alleen het hokje Nederlander thuishoort.
Jongeren en professionals met elkaar in gesprek tijdens het evenement 'Kansen zien, kansen grijpen'. © Mladen Pukilic
Wel is het volgens de jongeren een worsteling om vanuit die hokjes, die oude identiteiten, iets nieuws te maken:
'In een samenleving waar onbegrip en ongefundeerde haat de boventoon kunnen voeren, is het soms lastig om mezelf te vinden en de identiteit te omarmen waar ik me goed bij voel.'
Deelnemers aan de wedstrijd lijken eerst zelf te worstelen met de vraag over hun identiteit, maar daarna aan anderen duidelijk te willen maken dat kiezen niet nodig is. Een deelnemer noemt zichzelf een ‘Nederlander 2.0’: Nederlands noch Turks. Een nieuwe ik, een nieuwe identiteit die staat voor hard werken en kansen creëren:
‘Er is eerst een innerlijke strijd, dan is er een innerlijke acceptatie en daarna kun je dat ook uiten aan de wereld, aan de wereld die maar een kant ziet.'
Dit proces is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. In de essays is te lezen dat bij de jongeren gedurende het proces veel emotie los kwamen. Bijvoorbeeld boosheid, verdriet of angst als ze werden geconfronteerd met discriminatie of onrecht.
‘Racisme heeft mij gekwetst en beschadigd maar ik heb het nooit de kracht gegeven om mijn groei en succes te beperken.’
‘Karim.. wie had dat gedacht', zei de docent. Ik wel, dacht ik in mijzelf.
In het onderwijs of bij een start op de arbeidsmarkt zijn de verwachtingen laag en daar worden de jongeren mee geconfronteerd. Ze moeten zichzelf meer bewijzen en harder werken dan de autochtone leeftijdgenoten. Dit speelt voornamelijk bij jongeren waarbij een migratieachtergrond of geloofsovertuiging duidelijk zichtbaar is, zoals in het geval van een donkere huidskleur of hoofddoek:
‘De docent zei: "Zij gaan de debatwedstrijd dus zeker niet winnen." Wij moesten hem helaas teleurstellen, want wij werden als enige “zwarte” klas winnaar van de debatwedstrijd.’
De deelnemers lopen tegen onbewuste maar wel kwetsende zaken aan. Onbewuste verwachtingen maken dat zij harder moeten werken, geloof moeten houden en moeten doorzetten:
‘Vol trots stond ik tijdens mijn diploma-uitreiking op het podium te luisteren naar [..] mijn docente: "Karim.. wie had dat gedacht", zei ze. Ik wel, dacht ik in mijzelf.’
Juryprijswinnaar Zina Monteiro leest een deel van haar essay voor. © Mladen Pukilic
Uit de essays blijkt duidelijk dat er nog veel werk te verrichten is. Onder andere sociale professionals en het onderwijs spelen een belangrijke rol van agenderen, stimuleren, bewustmaken, discussiëren en investeren. We delen enkele tips:
