Kunst en cultuur als middel bij de integratie van volwassen statushouders
Wat zijn de werkzame elementen van culturele interventies* - kunst- en cultuurprojecten- voor, door en met vluchtelingen? Die vraag stond aan de basis van een verkenning die is uitgevoerd in opdracht van KIS. ‘Kunst leent zich bij uitstek voor het vertellen van verhalen, het uiten en overbrengen van emoties en het vergroten van empathie.’
De afgelopen jaren zijn er meer vluchtelingen naar Nederland gekomen. Dat leidde ook tot een toename van het aantal kunst- en cultuurprojecten met vluchtelingen. Deze projecten beogen vaak een bijdrage te leveren het vergroten van het sociale netwerk en de integratie van vluchtelingen.
In opdracht van KIS verrichtten Movisie en LKCA (Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie Amateurkunst) een verkennend onderzoek. De basis van die verkenning bestaat uit een literatuuronderzoek en een inventarisatie van 26 culturele interventies. Daarbij stond de vraag centraal: wat is er bekend over de werkzame elementen van deze interventies op het vergroten van sociale netwerken ten behoeve van de integratie en participatie van statushouders?
De expertise van beide organisaties vormde voor de verkenning een mooie optelsom: in 2017 hield LKCA al een inventarisatie voor kunstprofessionals over het werken met vluchtelingen & cultuur. Daaruit bleek dat er nog weinig bekend was over de werking ervan. LKCA en Movisie hebben beiden kennis over werkzame elementen bij culturele interventies. Daarnaast doet Movisie al jaren kennis op over werkzame elementen op veel andere gebieden zoals bestrijden van eenzaamheid, bevorderen van eigen regie, schuldhulpverlening.
Wat zijn de belangrijkste conclusies?
Uit de literatuurstudie blijkt onder meer dat culturele interventies kunnen leiden tot betekenisvolle contacten en uitbreiding van het sociale netwerk. ‘Uit de praktijkverkenning blijkt dat er veel verschillende werkzame elementen zijn die kunnen bijdragen aan sociale contacten en een succesvol project’, schrijven de onderzoekers. ‘Deze kunnen we onderverdelen in kenmerken van de interventie, de kunstenaar/uitvoerder, de doelgroep en de organisatie. Enkele werkzame elementen lijken specifiek toepasbaar bij culturele interventies gericht op statushouders, zoals taaloverbrugging en de inzet van rolmodellen.’
Uit de verkenning blijken opvallende overeenkomsten tussen werkzame elementen bij culturele interventies gericht op statushouders en andere doelgroepen zoals ouderen, stellen de onderzoekers. ‘Zoals de focus op de mens en de kracht en niet op de hulpbehoevendheid.’
‘Maar misschien is de belangrijkste wel de kunst zelf, die zich bij uitstek leent voor het vertellen van verhalen, het uiten en overbrengen van emoties en het vergroten van empathie en waarin mensen, elkaar en hun eigen talenten beter leren kennen door toe te werken naar een succesvol en zichtbaar artistiek resultaat.’
Wat kunnen gebruikers met de verkenning?
Onze verkenning geeft cultureel ondernemers en kunstenaars een handvat
Saskia van Grinsven, projectleider en werkzaam bij Movisie: ‘Met het rapport hopen wij gemeenten, organisaties gericht op integratie en participatie van vluchtelingen, initiatiefnemers en artistiek leiders uit de kunst- en cultuursector te voorzien van inhoudelijke en handzame kennis en nieuwe inzichten.’ Van Grinsven stelt dat die kennis van pas komt bij het ontwikkelen, organiseren, uitvoeren en (financieel) ondersteunen van kunst- en cultuurprojecten. Angela van Dijk, werkzaam bij LKCA vult aan: ’Onze verkenning geeft cultureel ondernemers en kunstenaars een handvat om de werkzame elementen en de kwaliteit van hun projecten voor nieuwkomers te verster-ken.’ . Ook voor anderen zijn de resultaten van de verkenning zinvol: beleidsmakers. Voor hen geldt dat ze van de kennis gebruik kunnen maken bij het beoordelen van effectieve aanpak-ken, nieuwe interventies en bij de financiering ervan.
Aanbevelingen
Een greep uit de aanbevelingen die de onderzoekers doen: ‘Cocreëer: maak kunst met de statushouders, betrek hen zo vroeg mogelijk; al bij de ontwikkeling van het kunstproject.’‘Bied ruimte en gelegenheid voor overbruggende sociale contacten binnen culturele interventies: bijvoorbeeld door maatjes in te zetten.’ ‘Denk integraal en domein overstijgend bij de aanpak van een maatschappelijk vraagstuk als integratie en inburgering. Geef kunst en cultuur hierin een rol. ‘Ondersteun ook verder onderzoek naar culturele interventies: zowel effectonderzoek als onderzoek naar werkzame elementen’
*We hanteren in dit artikel de term interventies omdat beleidsmakers die gebruiken. Voor veel anderen zal de term kunst- en cultuurprojecten bekender zijn.
Meer informatie?Neem contact op met:
