Meer aandacht voor racisme, discriminatie en diversiteit in het onderwijs

Het leergebied Mens en Maatschappij richt zich op mensen en groepen in relatie tot elkaar en hun omgeving. Het behandelt wat mensen doen om samenleven mogelijk te maken, zowel in Nederland als op andere plekken, vroeger, nu en in de toekomst. Het is gebaseerd op de vakken geschiedenis, aardrijkskunde en economie.

Kerndoelen

Welke thema’s er precies in deze vakken aan bod moeten komen, is opnieuw bekeken in 2023. Onder leiding van het landelijk expertisecentrum voor het curriculum, SLO, hebben diverse experts en een advieskring nieuwe kerndoelen voor Mens en Maatschappij ontwikkeld. KIS maakte deel uit van de advieskring. De nieuwe kerndoelen worden opgenomen in het landelijk curriculum. De conceptkerndoelen staan op de SLO-website. 

Het is belangrijk om te benadrukken dat racisme ook in het heden doorwerkt

Wat heeft KIS bijgedragen?

‘KIS heeft kennis uit onderzoek naar effectieve manieren om racisme en discriminatie tegen te gaan. Daarnaast hebben we onderzocht hoe onderwijs over het koloniaal- en slavernijverleden het beste kan worden gegeven’, vertelt Felten. ‘Uit ons literatuuronderzoek blijkt dat het belangrijk is om te benadrukken dat racisme niet alleen iets van het verleden is, maar ook in het heden doorwerkt. Deze doorwerking wordt nu expliciet genoemd in de kerndoelen.’

Kennis over discriminatie

Ook staat in de kerndoelen dat kennis over racisme en discriminatie noodzakelijk is. Evenals aandacht voor diversiteit en migratie als onderdeel van de Nederlandse geschiedenis. KIS-onderzoekers zien dit als een positieve ontwikkeling. Soeterik: ‘Door deze thema’s expliciet op te nemen in de kerndoelen, krijgen onderwijsprofessionals richting en houvast. Dit helpt de professionals die moeite hebben om met deze thema’s te werken. En degenen die deze thema’s al integreren in hun onderwijs kunnen door de nieuwe kerndoelen makkelijker andere collega’s hierin meenemen.’  

Wat is de impact van deze kerndoelen?

Kerndoelen gelden als de wettelijke opdracht voor elke school. Dat betekent dat iedere school ervoor moet zorgen dat de inhoud opgenomen wordt in het curriculum. Felten is hier erg blij mee. ‘Racisme is voor sommige docenten een lastig thema om te bespreken. Daarom is het belangrijk dat dit verplicht wordt. Anders bestaat er de kans dat zij dit thema overslaan.’

Meer aandacht nodig in de lerarenopleidingen

Felten en Soeterik denken echter dat er nog meer nodig is om onderwerpen als racisme en discriminatie een plek te geven in het onderwijs. Dat blijkt ook uit een evaluatieonderzoek van Movisie naar een leergang voor docenten over racisme van Fawaka Wereldburgerschap. Felten was betrokken bij dit onderzoek: ‘Veel docenten waren geschokt door wat ze leerden en gaven aan hiervoor weinig van het onderwerp af te weten. Daarom is het essentieel dat pabo’s en lerarenopleidingen meer aandacht besteden aan racisme.’

We hopen bij te dragen aan het vormgeven van onderwijs waarin alle leerlingen zich gezien en gehoord voelen

Actieonderzoek pabo’s

Een verkennend onderzoek van KIS toont aan dat pabo’s steeds meer aandacht proberen te besteden aan thema’s als racisme en discriminatie in hun curriculum. Maar ze zijn nog zoekende naar hoe ze deze thema’s beter kunnen integreren in de gehele opleiding, het beleid en management. KIS speelt in op deze behoefte met een actieonderzoek dat dit jaar op verschillende pabo’s wordt uitgevoerd. Soeterik: ‘Door kennisdeling en onderzoek hopen we bij te dragen aan het vormgeven aan onderwijs waarin alle leerlingen zich gezien en gehoord voelen en zich optimaal kunnen ontwikkelen.’

Meer weten over racisme?

In de Database antidiscriminatie-interventies van KIS vind je allerlei lespakketten voor het primair en voortgezet onderwijs. Daarnaast bevat het docentenbijscholingen en specifieke lespakketten over het slavernijverleden. Deze database bevat door KIS-onderzoekers goedgekeurde antidiscriminatie-interventies. Interventies worden goedgekeurd wanneer de aanpak van de interventie in lijn is met wetenschappelijke kennis. Via filters kunnen docenten specifiek zoeken naar onderwijsinterventies. ‘Docenten hoeven dus niet zelf het wiel uit te vinden,’ zegt Felten. ‘Een andere optie is om een gastdocent uit te nodigen, zodat je als docent zelf ook meer leert over het thema.’