'Mensen moeten je leren kennen'

Bij binnenkomst in zijn flat in Utrecht staan de hapjes, een soort gefrituurde loempia’s, mij verleidelijk aan te kijken. ‘Zelf gemaakt!’, zegt hij. Aan het eind van het gesprek – zo’n vier uur later – zal hij me vertellen dat koken een van zijn grootste passies is. Hij heeft zelfs tv-kok Herman den Blijker een keer in zijn keuken ontvangen. ‘Ik heb geleerd in Nederland: je moet het altijd proberen, dan krijg je ja of nee’, verklaart hij het bezoek van Den Blijker.

Op straat

Ahmed Saleh woont sinds begin 2014 in de kleine flat in Utrecht, een paar maanden nadat hij zijn verblijfsvergunning kreeg. Hij was nog in de twintig toen hij in Nederland aankwam. Hij vluchtte uit Darfur, een regio in het westen van Sudan. Anderhalf jaar zat hij daar gevangen en werd hij gemarteld. ‘Ik was directeur van een basis- en middelbare school en ik had kritiek geuit op de regering omdat wij niet genoeg lesmaterialen hadden’, geeft Saleh als verklaring. Uiteindelijk wist zijn familie hem vrij te kopen, met zijn eigen nier. Saleh trekt zijn shirt omhoog en laat het litteken zien dat nog steeds duidelijk zichtbaar is. ‘Zonder verdoving hebben ze hem eruit gehaald. Voor het geld, zeiden ze.’

'Het is zó belangrijk om in de maatschappij mee te doen, gewoon de taal te leren en vrijwilligerswerk te doen. Mensen zien jouw talent, jouw karakter, jouw persoonlijkheid.'

Na vrijlating belandt de nog gewonde Saleh met het vliegtuig in Nederland, zonder paspoort. Een vluchtelingenstatus krijgt hij niet. Maar terug kan hij ook niet. Vijftien jaar lang leeft hij van asielzoekerscentrum, naar uitzetcentrum, bij gezinnen thuis en op straat. Hij vertelt uitgebreid over zijn ervaringen destijds: de zelfmoordpogingen, zijn belijdenis tot het christendom (‘Ik ben tussen twee geloven opgevoed: ik had een moslimvader en christenmoeder.’) en het vrijwilligerswerk dat hij al die tijd heeft gedaan. Saleh: ‘Ik zeg ook altijd tegen de jongeren bij K!X Works: het is zó belangrijk om in de maatschappij wel mee te doen, gewoon de taal te leren en vrijwilligerswerk te doen. Mensen zien jouw talent, jouw karakter, jouw persoonlijkheid. Zo kom je echt verder.’

Zelfredzaam

De dag dat alles voor Saleh veranderde, was 7 januari 2013 in Den Bosch. De IND startte die dag zijn procedure weer op. In augustus van datzelfde jaar kreeg hij dan uiteindelijk zijn verblijfsvergunning. ‘Ik verwachtte eerlijk gezegd niet dat ik het zou krijgen. Ik heb echt gevochten om mijn doel te bereiken maar het lukte me niet. Opeens… ik weet niet waarom. Die man van de IND zei tegen mij: ik wil jouw zaak behandelen.’ Een paar maanden later kreeg hij van dezelfde man het nieuws dat hij een verblijfspasje kreeg. ‘Echt, alle deuren gingen voor me open’, zegt hij. Momenteel zit Saleh in zijn tweede jaar van de opleiding sociaal maatschappelijk werk. ‘Ik kreeg een brief van de gemeente dat ze mijn opleiding gingen betalen, mijn boeken, reiskosten, alles. Ik vind dat heel erg bijzonder. Ik ben al die tijd niet altijd serieus genomen. En nu zit ik hier met jou een praatje te maken over een Movisie-project waaraan ik meewerk’, glundert Saleh.

Voordat hij bij Movisie kwam, werkte Saleh als vrijwilliger bij welzijnsorganisatie U Centraal. Hij deed daar onder andere administratief werk. Sinds kort werkt hij dus voor Movisie bij K!X Works. ‘Omdat ik leservaring heb en de Arabische, Nederlandse en Engelse taal spreek, was ik de ideale man voor K!X Works.’ Hij legt uit dat hij inziet dat hij veel voor deze jongeren kan betekenen: ‘Deze jonge vluchtelingen, vooral de Syriërs, hebben veel meegemaakt tijdens de oorlog en de reis hier naartoe. En dan kom je hier en krijg je een verblijfsvergunning. En dan? Ik wil de jongeren helpen om zelfredzaam te zijn. Een jongen vroeg aan mij: waarom moest je zo lang wachten op je verblijfsvergunning? Ik legde mijn verhaal uit maar benadrukte dat ik altijd gevochten heb. Misschien ben ik in het verleden op slechte plaatsen geweest en sliep ik op straat, maar alsnog deed ik vrijwilligerswerk. Ik had geen dak boven mijn hoofd, maar ik ging naar de McDonald’s om mijn gezicht te wassen om vervolgens aan de slag te gaan in een verzorgingshuis. Ik zeg altijd: haal eruit wat erin zit.’ Echt een Hollandse uitdrukking, merkt hij op.

Foto: Ahmed Saleh (oranje trui) en een K!X Works-team

Dromen en drempels

'Ik heb er moeite mee als mensen mij vreemd aankijken, nog steeds. Maar ik ben blij dat ik veilig ben in Nederland.’

K!X Works geeft onder andere trainingen aan jonge nieuwkomers zodat ze hun talenten ontdekken en leren te benutten in Nederland. Saleh: ‘Wat is jouw droom?, vraag ik tijdens een training aan de jongeren. Soms weten ze dat niet. Ik wil hen helpen om te ontwikkelen, hun doel te bereiken. Geen snelle sprint maar rustig stapje voor stapje. Dat geeft mij ook hoop.’

De drempels die nieuwkomers maar vaak ook nazaten van migranten ervaren, herkent hij ook. ‘Discriminatie heb ik vaak meegemaakt. Toen ik in een azc in Zuid-Limburg woonde, liep ik naar een supermarkt. De eigenaar van de snackbar zat op een stoel en riep zijn vrouw: kijk er loopt weer een zwarte! Ik reageerde direct: hoe bedoelt u? Oh hij praat Nederlands, zei hij tegen zijn vrouw. Hij richtte zich weer tot mij en vertelde dat twee uur eerder een donkere vrouw vroeg of zij daar naar de wc mocht en al het wc-papier heeft gestolen.’ Saleh wordt daar niet rancuneus van. Veel mensen kijken eenmaal zo, ze moeten jou leren kennen.

Op de vraag of hij zich thuis voelt in Nederland is hij even stil. ‘Niet altijd. Ik heb er moeite mee als mensen mij vreemd aankijken, nog steeds. Maar ik ben blij dat ik veilig ben in Nederland.’ Ahmed Saleh, die nog uren door kan praten, denkt weer even na en zegt: ‘Ik ben heel sociaal. Alleen als ik goede sociale contacten heb, voel ik me thuis. Mijn netwerk wordt gelukkig steeds groter in Nederland. Ja, als ik contact heb, dan voel ik me veilig. Dat geeft me familiegevoel.’

Meer weten over K!X Works? Ga naar de website.