E-learning intercultureel vakmanschap

De nieuwe e-learningmodule komt voort uit het project ‘Wijkteams en de burger met een migratieachtergrond’, licht Achahchah toe. ‘We hebben gekeken hoe toegankelijk en hoe inclusief wijkteams zijn. Veel professionals bleken met allerlei vragen te zitten. Ook uit andere projecten kregen we soortgelijke signalen. Heb ik een handboek nodig voor elke cultuur? Moet ik al die religies, tradities en gewoontes kennen? Veel vragen die bij KIS binnenkomen zijn ook gericht op de aanpak, op het hoe. Hoe bereik ik specifieke doelgroepen zoals ouderen of vluchtelingen? Hoe kan ik samenwerken met migrantenorganisaties?’

Intercultureel vakmanschap is een belangrijke voorwaarde voor het vergroten van inclusie en toegankelijkheid van burgers met migratieachtergrond. ‘Sociale vraagstukken, zoals huiselijk geweld, eenzaamheid en sociaal isolement, en armoede en schulden, moeten in samenwerking met de doelgroep worden aangepakt. Alleen op die manier is de aanpak duurzaam. Dit betekent dat effectiever handelen van professionals nodig is. Een belangrijke voorwaarde daarvoor is intercultureel vakmanschap.’

Kruispuntdenken

Hoewel er tal van trainingen, handreikingen en methodieken bestaan rondom cultuursensitief werken, is het aanbod onvoldoende toereikend ‘Het aanbod is enorm versnipperd en sluit niet altijd aan op de vraag van de professional. Het verschil in visie en insteek is bovendien groot. Vaak zien we dat er ingezoomd wordt op de etniciteit van de client als de belangrijkste factor. Maar daarbinnen is er natuurlijk ook enorme diversiteit. Ik ben zelf van Marokkaanse afkomst, maar ik voel me niet dé Marokkaan.’

Etniciteit is maar één facet van een persoon, stelt Achahchah. ‘Mensen zijn veel meer dan dat. Gender, religie, werk, opvoeding, sociaaleconomische klasse, misschien een fysieke beperking. Al die facetten samen maken een individu. Elk persoon is uniek in die samenstelling. Door alleen maar in te zoomen op de etniciteit kun je als hulpverlener de plank volledig misslaan. Het is een open deur, maar er is echt maatwerk nodig. In elke casus kan een ander aspect dominant zijn.’ 

'Het eerste dat je moet vergeten is dat je cliënt zwart is, tegelijkertijd moet je nooit vergeten je cliënt zwart is' 

De handelingsverlegenheid onder professionals – zeker bij cliënten met een migratieachtergrond – is groot. ‘Deels is er sprake van onzekerheid, maar er zijn ook professionals die zeggen “ik ben er voor iedereen en behandel iedereen gelijk”. Dat klinkt heel mooi, maar daarmee ontken je juist de diversiteit. Ik zeg altijd: het eerste dat je moet vergeten is dat je cliënt zwart is, tegelijkertijd moet je nooit vergeten je cliënt zwart is. Met andere woorden; je moet iemand niet reduceren tot één aspect van diens identiteit – zoals huidskleur – maar er wel oog voor blijven hebben. Dat is de paradox.’

De e-learning gaat uit van dit zogenoemde kruispuntdenken: hoe allerlei verschillende aspecten van iemands identiteit in elkaar grijpen en die persoon maken tot wie die is in de context van onze samenleving.

Je kunt het leren

Achahchah benadrukt dat er ook niet te ingewikkeld over intercultureel vakmanschap moet worden gedaan. ‘Dit valt zeker te leren. Het is combinatie van houding, vaardigheden en kennis. Het is een bril die je op- en afzet. Professionals missen soms bepaalde communicatieve vaardigheden of kennis over bepaalde onderwerpen, neem bijvoorbeeld sexting. Bij dit soort thema’s is het wel van belang om kennis over bepaalde culturele opvattingen te hebben.’

De nieuwe en toegankelijke e-learning, die een uur duurt, is volgens Achahchah een goed begin voor professionals die met het thema diversiteit worstelen en door de bomen het bos niet meer zien. ‘Er komen uiteenlopende casussen aan bod, die professionals inzicht verschaffen en zelfs laten reflecteren op hun eigen identiteit. Het onderliggende uitgangspunt blijft dat iedereen uniek is.’

Daarnaast bevat de e-learning tal van links naar specifieke thema’s. ‘Van sexting tot mantelzorg en opvoeding, zodat elke professional zich zo verder kan verdiepen in haar of zijn eigen veld.'

Grote vraag

Sociaal werker Mohamed Amessas in Veenendaal, die ook nauw betrokken was bij de ontwikkeling van de module, gelooft dat er nog veel terrein te winnen valt op het gebied van intercultureel vakmanschap. ‘Dat heeft veel te maken met de opleidingen, die vaak nog werken oude methodieken uit een tijd waarin de Nederlandse samenleving er anders uit zag dan nu.’

‘Ik heb wekelijks collega's aan m'n bureau staan die vragen hoe ze hiermee om moeten gaan’ 

Amessas, zelf werkzaam in een aandachtswijk waar veel nieuwkomers wonen, ziet bij collega’s regelmatig de worsteling in de omgang met migranten of nieuwkomers. ‘Ze gaan dan op huisbezoek bij een Syrisch gezin en komen er niet uit. Dat heeft deels met de taal te maken, maar ook met de angst om fouten te maken. Wie moet ik nu eerst aanspreken? De man of toch juist de kinderen, die vaak al beter Nederlands spreken? Ik heb wekelijks collega's aan m'n bureau staan die vragen hoe ze hiermee om moeten gaan.'

Hij benadrukt dat intercultureel vakmanschap niet alleen op het bordje van professionals met een migratieachtergrond thuishoort. ‘Dat helpt wel, maar ik heb ook collega's met een Nederlandse achtergrond die echt met iedereen kunnen praten. Ook met handen en voeten. Het heeft vooral te maken met houding. Verplaats je in elke client. Probeer bijvoorbeeld te begrijpen hoe complex de Nederlandse samenleving is voor nieuwkomers.’

‘Zet je eigen ik even aan de kant’, gaat hij verder. ‘Laat mensen hun verhaal vertellen, luister, en kom niet meteen met allerlei goedbedoelde oplossingen. Ik geef vaak het voorbeeld van een Syrische vrouw die geen handen wil schudden. Problematiseer dat niet direct, maar geef mensen de ruimte om zichzelf te zijn. En misschien is handen schudden nu nog een stap te verder, maar besluit ze over twee jaar anders.’