Nieuw: factsheet over rechten en plichten van vluchtelingen

Wat zijn de rechten en plichten van asielzoekers en erkende vluchtelingen in Nederland? Krijgen ze bijvoorbeeld voorrang op een woning? En op welke uitkeringen hebben vluchtelingen recht? KIS geeft de antwoorden in een nieuwe factsheet. We lichten er hier vijf uit.

Artikel
Vluchtelingen

Krijgen asielzoekers een uitkering?
Veel asielzoekers hebben hun land in grote haast moeten verlaten en niet de tijd gehad om hun spullen te verkopen. Ze hebben daardoor vaak geen of weinig eigen vermogen. Omdat ze beperkt toegang hebben tot de arbeidsmarkt en meestal geen baan hebben, ontvangen ze ook geen salaris. Asielzoekers die wel een eigen inkomen of vermogen hebben, dragen zelf financieel bij in de kosten van de opvang.

Asielzoekers krijgen geen reguliere uitkering. Wanneer ze in de Centrale Ontvangstlocatie (COL) of Procesopvanglocatie (POL) verblijven, zoals een sporthal of een omgebouwde daklozenopvang, krijgen ze alleen onderdak en drie maaltijden per dag. Bewoners van een asielzoekerscentrum hebben wel recht op een wekelijks bedrag voor eten en zakgeld. Naast het eet- en zakgeld kan een asielzoeker eenmalige vergoedingen ontvangen voor bijvoorbeeld de aanschaf van keukenspullen, de schoolkosten van leerplichtige kinderen en reiskosten voor de asielprocedure, bezoek aan medische zorg en onderwijs.

Hoeveel eet- en zakgeld krijgen asielzoekers?
Azc-bewoners hebben recht op een wekelijks bedrag voor eten (het ‘eetgeld’) en ontvangen zakgeld. De bedragen die asielzoekers ontvangen, zijn vastgelegd in de Regeling verstrekkingen asielzoekers en andere categorieën vreemdelingen (Rva). Volwassenen en kinderen krijgen € 12,95 zakgeld per week. Dit is bedoeld voor kleding, toiletartikelen en persoonlijke uitgaven. De hoogte van het eetgeld is afhankelijk van leeftijd, gezinssamenstelling en beschikbaarheid van een warme avondmaaltijd in de opvang.

Bij een één- of tweepersoonshuishouden dat op een locatie verblijft waar een avondmaaltijd wordt verzorgd, ontvangen volwassenen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen € 29,33. Een kind tot 18 jaar € 24,57. Wanneer er geen warme avondmaaltijd wordt verstrekt, bedraagt de toelage € 45,43 eetgeld per week voor volwassenen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen of € 37,10 voor een kind tot 18 jaar.

taalcursus vluchtelingen

Krijgen vluchtelingen met voorrang een woning?
Statushouders hebben recht op een woning. Dat kan een zelfstandige woning zijn of een huis dat gedeeld moet worden met meerdere mensen. Vluchtelingen mogen niet zelf bepalen waar ze gaan wonen. Het COA bepaalt in welke gemeente de vergunninghouder moet gaan wonen. Hierbij wordt waar mogelijk wel rekening gehouden met werk, studie, eerstegraads familie en medische omstandigheden van de vluchtelingen.

Tot 1 juli 2017 kregen statushouders met voorrang een sociale huurwoning

Om vluchtelingen onderdak te geven, wordt meestal gebruik gemaakt van het aanbod van sociale huurwoningen van corporaties. Tot 1 juli 2017 vormden statushouders, net als bijvoorbeeld mantelzorgers of slachtoffers van huiselijk geweld, een categorie die volgens de Huisvestingswet voorrang moet krijgen bij de toewijzing van sociale huurwoningen.

Vanaf 1 juli 2017 zijn vluchtelingen door het vorige kabinet geschrapt als urgentiecategorie. Gemeenten kunnen sindsdien zelf beslissen of ze in hun huisvestingsverordening vluchtelingen voorrang willen blijven geven of niet. Wanneer gemeenten niet voldoende sociale huurwoningen hebben, worden ze gestimuleerd extra woonruimte te creëren en vluchtelingen onder te brengen in tijdelijke woningen zoals bijvoorbeeld containerwoningen, kantoorpanden en rijksgebouwen.

Krijgen vluchtelingen een vergoeding om hun woning in te richten?
Omdat de meeste vluchtelingen op het moment dat ze een woning krijgen nog geen eigen inkomen of vermogen hebben, kunnen ze in verschillende gemeenten een inrichtingskrediet krijgen voor basale benodigdheden zoals een bed, bank, stoelen, tafel en koelkast. In sommige gemeenten is dit krediet een gift, in andere gemeenten een lening.

Heeft een vluchteling recht op een uitkering?
Wanneer statushouders een woning toegewezen hebben gekregen, kunnen ze een uitkering ontvangen op grond van de Participatiewet. Hiervoor is in sommige gemeenten een tegenprestatie verplicht.

De uitkering geldt als een tijdelijke financiële ondersteuning totdat er werk is gevonden of de vluchteling een opleiding is gestart. Statushouders moeten de eerste drie jaar een verplicht inburgeringstraject volgen, dat voor veel vluchtelingen vaak moeilijk te combineren is met (fulltime) werk. Daarnaast blijkt dat vluchtelingen met een intrekbare status vaak minder kans hebben op het vinden van een baan dan vluchtelingen met een permante status.

Het nieuwe kabinet Rutte III wil vluchtelingen de eerste twee jaar van hun verblijf geen recht meer geven op zorgtoeslag, huurtoeslag en bijstand. Gemeenten, die meer begeleiding bij de inburgering moeten gaan bieden, keren deze sociale voorzieningen in het vervolg in natura uit. Vluchtelingen hebben daarnaast alleen recht op enkele honderden euro’s ‘leefgeld’.