Polarisatie staat bij gemeenten hoog op de agenda. In een complexere samenleving neemt de culturele en etnische diversiteit toe. Ook de kloof tussen arm en rijk, laag- en hoogopgeleid en tussen kansarm en kansrijk wordt groter. De zorgen over polarisatie groeien, stelt Ron van Wonderen, die al meer dan tien jaar onderzoek doet naar maatschappelijke spanningen. ‘Ook het heftige debat in de politiek en in de media heeft z’n weerslag in de wijk. Maar gemeenten willen uiteraard geen samenleving die uit elkaar valt en zijn echt op zoek naar oplossingen.’

Nieuw stappenplan

Juist voor deze gemeenten biedt het nieuwe stappenplan uitkomst, zegt hij. Onderzoekers van KIS spraken hiervoor met professionals – beleidsmakers, maatschappelijke instellingen – over polarisatie. Waar lopen zij in de praktijk tegen aan? Wat zijn de ervaringen, de vragen? In de handreiking zijn vervolgens alle wetenschappelijke inzichten, bruikbare interventies en ervaringen uit de praktijk samengevoegd. ‘Professionals hoeven geen dik rapport door te spitten, maar kunnen online op alle onderdelen van de handreiking klikken.’ 

Maak het concreet

De aanpak begint met een goede analyse, zegt Van Wonderen. ‘Waar hebben we het precies over? Wat speelt erin bepaalde wijken? Maak het concreet. Pel het begrip polarisatie helemaal af. Bespreek precieze problematiek, wie zijn erbij betrokken? Polarisatie is toch een verzamelnaam voor verschillende processen, die gaan over een verscherping van tegenstellingen. Dat zie je in wijken met heel veel diversiteit, maar ook in wijken die geconfronteerd worden met een nieuwe groep bewoners.’

 ‘Kunst is om het midden te versterken’

Door het debat rondom migratie en integratie in de media, waar vooral de meest extreme polen aan het woord komen, lijkt het alsof de samenleving slechts bestaat voor- en tegenstanders. Voor of tegen een diverse samenleving. ‘Maar uit ons eerder onderzoek ‘Bezorgdheid en Veerkracht’ blijkt dat dit in de praktijk helemaal niet het geval is. Er zijn niet slechts twee polen, er zijn juist heel veel stemmen in het ‘stille midden’. Maar door het scherpe debat groeit de druk om een richting te kiezen wel.’

Artikel gaat verder onder de video.

Overeenkomsten 

Kunst is om het midden te versterken, verduidelijkt Van Wonderen. Het is daarbij, volgens de onderzoeker, erg belangrijk om in te zetten op de overeenkomsten, niet de verschillen. Wat bindt de bewoners van dezelfde flat? ‘Verenig mensen rond een gemeenschappelijk thema, zoals bijvoorbeeld de veiligheid van de kinderen of een schone buurt. Door samen te werken, door concreet aan de slag te gaan met dit soort thema’s ontstaan er één op één contacten. En dan stap je voorbij de vooroordelen of het groepsdenken.’

‘Leg de nadruk op overeenkomsten, niet op verschillen’

Van Wonderen waarschuwt voor al te grote plannen of eenmalige evenementen. ‘Maak het niet te groot, begin op microniveau. Op het niveau van een flat, een straat. We hebben het over het dagelijks leven. Het gaat soms over kinderen die laat buitenspelen, over rommelige tuintjes, hierdoor groeit het ongemak en kunnen de spanningen oplopen.’

Hotspots

Deze ‘acupuncturele aanpak’ straalt ook uit naar de rest van de wijk. Van Wonderen: ’In het stappenplan staan vervolgens ook oplossingen, voorbeelden van interventies, die gemeenten kunnen inzetten. ‘In de praktijk zijn het ook geen probleemwijken, maar er zijn bepaalde hotspots waar het niet goed gaat, waar het schuurt en waar de spanningen oplopen.’

Checklist

Bij de handreiking zit ook een checklist voor een buurtoverleg over polarisatie. ‘Bedoeld voor een overleg tussen professionals uit de verschillende domeinen. Zo kunnen je de complexiteit en dynamiek van polarisatie op een gestructureerde manier met elkaar bespreken. Door de checklist te gebruiken, spreekt ieder ook dezelfde taal.’ De regie zal in de meeste gevallen bij de gemeenten liggen.

Vervolgens moet er geïnventariseerd worden wat er al allemaal wordt gedaan. ‘Dit is geen nieuw terrein, er wordt vaak op allerlei manieren al gewerkt aan verbinding in de wijk. Er moet onder de noemer polarisatie niet ineens van alles worden opgetuigd. Nee, kijk eerst eens met een andere bril naar al die activiteiten, wat werkt, wat ontbreekt, wat gaat er niet goed? Begin met een hotspot, dat heeft het meest resultaat en dat straalt ook uit naar de rest van de wijk.’