Nieuwe wet tegen huwelijksdwang: 8 vragen

1. Wat houdt de Wet tegengaan huwelijksdwang in?

Om te kunnen trouwen moeten allebei de aanstaande echtgenoten voortaan meerderjarig zijn. De in het buitenland rechtsgeldig gesloten huwelijken van minderjarigen worden alleen in Nederland erkend als de echtgenoten, op het moment dat zij in Nederland erkenning van huwelijk vragen, intussen achttien jaar zijn. Het Openbaar Ministerie (OM) kan met de nieuwe wet een huwelijk tegengaan als er duidelijk sprake is van huwelijksdwang, ook zijn er meer mogelijkheden om een gedwongen huwelijk nietig te verklaren. Een echtgenoot kan dat zelf aanvragen, maar ook het OM. Huwelijken tussen bloedverwanten in derde en vierde graad (neven en nichten) zijn verboden, tenzij de aanstaande echtgenoten bij de ambtenaar van de burgerlijke stand een verklaring hebben afgelegd dat zij vrijwillig willen trouwen. Tenslotte wordt de erkenning van in het buitenland gesloten polygame huwelijken beperkt.

2. Wat verandert er voor in het buitenland gesloten polygame huwelijken?

Is er in het buitenland een polygaam huwelijk gesloten door een persoon die in Nederland woont? Of door een persoon die de Nederlandse nationaliteit heeft? Dan wordt het huwelijk niet meer erkend in Nederland. Ook vormt dat huwelijk geen grond voor toelating van de huwelijkspartner. Want is een nieuwkomer eenmaal gevestigd in Nederland, dan gelden de Nederlandse regels.

3. Is huwelijksdwang nu pas strafbaar?

Huwelijksdwang was al bij wet strafbaar, want iemand dwingen tot een huwelijkssluiting was en is een misdrijf. De voorwaarden zijn in de nieuwe wet veranderd. Nederland accepteerde voorheen buitenlandse huwelijken van minderjarigen vanaf vijftien jaar als ze legaal waren gesloten in het herkomstland. Nu moeten beide partners meerderjarig zijn als zij om erkenning van het huwelijk vragen.

Gedwongen huwelijken zijn ook in strijd met internationale mensenrechtenverdragen. Een van de belangrijkste mensenrechten is die van vrije partnerkeuze. Gedwongen worden om te trouwen is daarom een schending van de mensenrechten zoals benoemd in VN-verdragen waaronder het VN-Vrouwenverdrag (CEDAW) en het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM).

4. Zijn er wel eens mensen voor gestraft?

Tot op heden is niemand vervolgd wegens het afdwingen van een huwelijk. Reden hiervoor is dat slachtoffers niet snel aangifte doen tegen hun familie, vaak zijn het de ouders die hen dwingen. De loyaliteit naar hun ouders maar ook angst voor verergering van de situatie, zoals het verbreken van de relatie met de familie, spelen hierbij een rol. Iemand uit de sociale omgeving van de betrokkene kan nu echter ook aangifte doen bij de politie. En de straf is verhoogd van negen maanden naar twee jaar.

5. Waarom gaat deze wet juist nu in?

Door de toename van het aantal vluchtelingen in Nederland zouden er meer kindbruiden binnenkomen. Tientallen Syrische kindbruiden zijn op weg naar Nederland en in 2014 vroegen ten minste 35 Syrische kindbruiden asiel aan, zo schreef een journalist van RTV Noord, die een intern document van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) had bemachtigd. De politieke verontwaardiging die hierover ontstond, heeft ervoor gezorgd dat de wet versneld is afgehandeld door de Eerste Kamer. Het wetsvoorstel lag namelijk al voor behandeling bij de Eerste Kamer. Het huidige kabinet heeft als speerpunt om gedwongen huwelijken tegen te gaan.

6. Hoeveel kindbruiden kwamen dit jaar naar Nederland?

Uit het interne document van de IND dat de RTV Noord-journalist bemachtigde, bleek dat minimaal 34 Syrische kindbruiden in 2014 asiel hebben aangevraagd, van wie er negen inmiddels 18 jaar zijn. Ineke van Winden van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) schat dat het aantal kindbruiden dat Nederland dit jaar binnenkomt, is verdriedubbeld in vergelijking met vorig jaar. Ze benadrukt in een artikel op NU.nl dat het gaat om onbevestigde cijfers, omdat het aantal nog niet goed geregistreerd wordt. Maar volgens Van Winden is dit cijfer ‘niet irreëel’.

7. Hoe vaak komt huwelijksdwang voor in Nederland?

Precieze cijfers zijn er niet. Uit recent onderzoek van Verwey-Jonker Instituut blijkt dat er in 2011 en 2012 minimaal 181 gevallen van huwelijksdwang zijn geregistreerd bij diverse instellingen. De werkelijke cijfers liggen hoger, de onderzoekers schatten op basis van de registraties (cijfers) en interviews met hulpverleners en experts, tussen 674 en 1914. Volgens het onderzoek zijn de slachtoffers van huwelijksdwang vaker vrouwen dan mannen en zijn het jongeren (16-17 jaar) en jongvolwassenen (18-25 jaar). De slachtoffers zijn zowel hoog- als laagopgeleiden.

8. Wat is het verschil tussen huwelijksdwang en gearrangeerde huwelijken?

Huwelijksdwang is het dwingen van een meisje/vrouw of een jongen/man tot een huwelijk door ouders, familie of gemeenschap. Het kernbegrip is ‘dwang’. Het is een huwelijk waarbij één of beide huwelijkspartner(s) geen zeggenschap heeft (hebben) over de sluiting van de huwelijksverbintenissen en daarmee niet instemt (instemmen).

Gearrangeerde huwelijken worden ‘gearrangeerd’ door een derde partij. Bijvoorbeeld door ouders die actief op zoek gaan naar een partner voor hun zoon of dochter. Dat kan in overleg en met instemming van hun kind plaatsvinden. Het is echter een glijdende schaal. Soms stemt hij of zij in om de relatie met de ouders goed te houden. De grens is bereikt wanneer een zoon of dochter zich niet meer voldoende vrij voelt om te kiezen. In dat geval is er sprake van dwang en wordt een gearrangeerd huwelijk een gedwongen huwelijk.

Via Twitter kregen we de vraag hoe kindbruiden die volgens de Nederlandse wet niet getrouwd zijn, beschermd kunnen worden. Daarom is nog een extra vraag & antwoord toegevoegd. Dit antwoord is tot stand gekomen met medewerking van mr. Juul Polders-Reinders (Raad voor de Kinderbescherming), mr. Lisette Ipenburg (als jurist betrokken bij het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating) en Diny Flierman (kwartiermaker Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating).

9. Hoe beschermen we kindbruiden die volgens de Nederlandse wet niet getrouwd zijn?

Hier is geen eenduidig antwoord op te geven. Het maakt verschil of het om een meisje van 9 of van 17 jaar gaat. Of het ‘getrouwde’ meisje alleen in Nederland is of dat haar ouders hier ook zijn. Of zowel haar ouders als haar echtgenoot hier zijn, of dat haar man hier wel is maar haar ouders niet. Daarnaast is het heel belangrijk of zij vrijwillig is getrouwd of daartoe is gedwongen.

Door de wetswijziging van de Wet tegengaan huwelijksdwang worden in het buitenland gesloten huwelijken met minderjarigen niet meer erkend zo lang zij minderjarig zijn. Het uitgangspunt van de Nederlandse staat dat het gezag bij de ouders ligt. Voor minderjarige asielzoekers die hier zonder ouders kwamen, ook als ze getrouwd zijn, is Nidos de voogdijinstelling. Nidos voert als onafhankelijke (gezins)voogdij-instelling, op grond van de wet, de voogdijtaak uit voor Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen. Instanties zoals Raad voor de Kinderbescherming, politie, Veilig Thuis en Knooppunt Huwelijksdwang bekijken elke situatie op zich. In alle gevallen wordt namelijk maatwerk geboden.

Zijn er signalen dat het niet goed gaat met een kind of jongere dan gelden dezelfde regels als wanneer het om een Nederlands kind gaat. Wanneer in het vrijwillig kader geen veiligheid kan worden geboden of de ontwikkeling op een andere manier wordt bedreigd, dan wordt de Raad voor de Kinderbescherming of de politie ingeschakeld. Voor minderjarige jongens die getrouwd zijn, geldt natuurlijk hetzelfde.

Geraadpleegde bronnen: Factsheet huwelijksdwang, Platform Eer en Vrijheid, Huiselijkgeweld.nl, Rijksoverheid.nl