Ontmoeting stimuleren en discriminatie verminderen: vijf adviezen voor gemeenten

Advies 1: Ontmoeten hoeft lang niet altijd in de vorm van een dialoog

In de Gooise Meren kwam men met burgers met diverse achtergronden samen en in Den Bosch ging men samen sporten. Zorgen voor ontmoeting tussen mensen van verschillende achtergronden of religies kan dus op zeer verschillende manieren worden ingevuld. Het zoeken naar een gemeenschappelijke interesse van buurtbewoners, een gemeenschappelijke bezorgdheid (bijvoorbeeld het afval in de wijk) of gewoon samen iets leuks doen, kan mensen binden. Een mooi voorbeeld uit Weert: daar is een terugkerend evenement genaamd ‘Weert respecteert’. Een maand lang wordt de diversiteit in de samenleving gevierd met films, theaterstukken, tentoonstellingen, ontmoetingen en creatieve activiteiten. ‘Weert respecteert’ draait om elkaar ontmoeten en nieuwsgierig zijn naar het verhaal van de ander.

Door dit type leuke en interessante activiteiten worden er mogelijk ook mensen bereikt die uit zichzelf niet zo zeer geïnteresseerd zijn in het ontmoeten van iemand met een andere culturele of religieuze achtergrond dan zijzelf; zij komen gewoon af op de leuke activiteit. Maar door het ontmoeten en vooral samenwerken met iemand uit een groep waar je eerst vooroordelen over had, worden deze vooroordelen verminderd (zie de publicatie Waarom contact werkt).

Advies 2: Vier successen

Discriminatie is een thema waarvan mensen soms het gevoel kunnen hebben dat het nauwelijks aan te pakken is. Om als gemeente organisaties te enthousiasmeren om hiermee aan de slag te gaan kan daarom een flinke opgave zijn: uitvoeringsorganisaties kunnen het gevoel hebben dat het geen zin heeft. Het afgelopen jaar kwam naar voren dat het kan helpen om successen breed te delen in de gemeente en successen echt te vieren, zodat samenwerkingspartners zien wat er bereikt wordt met projecten gericht op het tegengaan van discriminatie en racisme. Discriminatie in zijn geheel wordt uiteraard niet opgelost met één project, maar wanneer bijvoorbeeld op een school of in een wijk te zien is dat leerlingen of bewoners van verschillende culturele en religieuze achtergronden vaker en positiever met elkaar omgaan, dan is dat toch winst.

Het project van Saïd en Lody laat zien dat er wel degelijk verandering kan worden bewerkstelligd

KIS-adviseur Mellouki Cadat-Lampe: ‘Graag vertelde ik gemeenten over het verhaal van een zeer succesvol project: het gaat om een duo bestaande uit jongerenwerker Saïd Bensellam en rabbijn Lody van de Kamp. Zij zorgen er al 10 jaar in tal van gemeenten voor dat jongeren uit verscheidene bevolkingsgroepen zich in elkaars leefwereld verdiepen. Dit leidt tot mooie momenten: bijvoorbeeld als jongeren met een Joodse en Marokkaanse achtergrond gezamenlijk de handen ineen slaan voor herstelactiviteiten bij de Joodse begraafplaats in Amsterdam Oost. Het project laat zien dat er wel degelijk verandering kan worden bewerkstelligd door dit type projecten.’ Lees meer over Saïd en Lody.

Advies 3: Intersectionele en specifieke aandacht

De projecten die de gemeenten hebben opgestart zijn zeer divers: aan de ene kant zijn er gemeenten die kiezen voor een heel specifiek thema of specifieke discriminatiegrond, aan de andere kant zijn er projecten die gaan over de verschillende vormen van discriminatie tegelijkertijd. In Amersfoort is er gekozen voor zo’n brede intersectionele aanpak: er is een I-Coach Traject opgezet. Dit houdt in dat vrijwilligers en sleutelfiguren in de wijk op diverse niveaus getraind zijn in de Kritische Reflectie Methode; een dialoogmethode om gesprekken over verschillende vormen van discriminatie en inclusie te kunnen begeleiden en onderling begrip en verbinding te vergroten tussen bewoners die op verschillende discriminatiegronden van elkaar verschillen (lees meer over de inclusiecoaches). Maar er zijn ook gemeenten die (daarnaast) inzoomen op een bepaalde vorm van discriminatie.

In Utrecht is ervoor gekozen om in te zetten op het verminderen van discriminatie op grond van religie: de gemeente subsidieert verschillende initiatieven uit de stad gericht op ontmoeting en dialoog tussen verschillende geloofsovertuigingen en levensbeschouwingen en werkt hierin samen met diverse religieuze instellingen. Daarnaast heeft Utrecht ook een brede antidiscriminatie-agenda. Zowel een brede insteek als een specifieke insteek zijn interessant en relevant. Welke insteek een gemeente ook kiest, het advies is om bij iedere insteek goed na te gaan of een goede analyse te maken van waarom je kiest voor een bepaalde doelgroep of een bepaald probleem, en om de doelgroep zo vroeg mogelijk in het project te betrekken. Intersectionaliteit is hierbij een hulpmiddel. In dit artikel wordt dit verder uitgelegd.

Advies 4: Gluren bij de buren

Gedurende het jaar kwamen er veel interessante voorbeelden voorbij. Zo werd er in Zeeland een waar deltaplan opgetuigd: een uitgebreid plan dat zich over allerlei domeinen strekt, zoals de arbeidsmarkt, het onderwijs en veiligheid. Het doel is om zowel gemeenten als andere partijen in de samenleving in beweging te krijgen om projecten op te zetten of financieren die discriminatie, waaronder die naar herkomst, kunnen voorkomen. Dit werk is mede mogelijk gemaakt door de decentralisatie-uitkering. Zo zijn er meer voorbeelden. Gemeenten hoeven dus niet zelf het wiel uit te vinden, maar kunnen ook bij andere gemeenten kijken hoe zij het hebben aangepakt om zich te laten inspireren en concrete ideeën te krijgen voor hun eigen aanpak.

Er lijkt een groter besef te zijn in de samenleving dat discriminatie een probleem is en dat je dit probleem kunt aanpakken

KIS-adviseur Mellouki Cadat-Lampe: ‘In adviesgesprekken en bijeenkomsten kwam deze behoefte aan kennisontwikkeling onder soortgelijke gemeenten, sterk naar voren. Zo was in één van onze webinars veel belangstelling voor het initiatief “Week van Respect” uit Venray. Venray, een regiogemeente van 43.000 inwoners, is ‘Respect gemeente’. De focus ligt op jeugd en jongeren, LHBTI, inclusie en brede acceptatie van groepen. Vanuit deze insteek wordt een samenwerkingsverband van organisaties van inwoners en maatschappelijke organisaties gestimuleerd en gefaciliteerd met startsubsidie en communicatiemateriaal. Zij zetten zich samen in voor diversiteit en inclusie. Als KIS-adviseur zie ik dit initiatief als een mooie poging tot intersectionele aanpak, met de meedenkende gemeente als drijvende kracht’ (lees ook Respect On Venray).  

Advies 5: Zorg voor borging

De KIS-adviseurs hopen dat de decentralisatie-uitkering er aan bijdraagt dat het thema discriminatie maar ook ontmoeting tussen verschillende burgers, langduriger op de agenda blijft. KIS-adviseur Hanneke Felten: ‘Gemeenten hebben een belangrijke verantwoordelijkheid in de aanpak van discriminatie. Steeds meer gemeenten pakken dit ook op; we krijgen steeds meer vragen van gemeenten, ook gemeenten die geen decentralisatie-uitkering hebben ontvangen. Er lijkt een groter besef te zijn in de samenleving dat discriminatie een probleem is en dat je dit probleem kunt aanpakken.’ Gemeenten die een lokaal antidiscriminatiebeleid willen ontwikkelen (of het bestaande verbeteren) kunnen gebruik maken van de handreiking lokaal antidiscriminatiebeleid. Binnenkort komt daar als aanvulling nog een handreiking bij waarin specifiek wordt ingegaan op de lokale aanpak van antisemitisme, antimoslimracisme, antizwartracisme, antiziganisme en LHBT-discriminatie.