Podcastgesprek met Cyriel Triesscheijn over zijn gevecht met het veelkoppig monster racisme

‘Mensen zijn cruciaal voor verandering.’ Het is een van de belangrijkste lessen die Cyriel Triesscheijn bij RADAR leerde, tijdens de samenwerking met externe partners. ‘Bij organisaties waar nog geen beleid, commitment en activiteiten tegen discriminatie zijn, begint het met een aantal verlichte geesten, mensen die voor de troepen uitlopen.’

Veranderingsprocessen

Triesscheijn noemt de politie en het Openbaar Ministerie, waarbij RADAR eind jaren tachtig veelvuldig aangifte deed van discriminatie. ‘We kwamen niet verder bij het OM. Ook bij de politie zag niet iedereen meteen het licht. Maar er waren een paar mensen die in de voorhoede van de verandering opereerden, tegen de heersende lijn in. Dan zie je hoe cruciaal mensen zijn in veranderingsprocessen, die uiteindelijk natuurlijk wel moeten resulteren in institutionele veranderingen. Het OM heeft nu in ieder arrondissement een coördinerende officier van justitie speciaal voor discriminatiezaken, en een landelijk expertisecentrum.’

De aanpak van discriminatie op de arbeidsmarkt is minder succesvol gebleken. Dat heeft volgens Triesscheijn te maken met economische tegenspoed. ‘Bij een crisis vliegen mensen met onzekere arbeidsomstandigheden er als eerste uit. Maar er is ook veel arbeidsmarktdiscriminatie aan de poort. Ik noem dat kaartenbakdiscriminatie: je hebt de beste papieren, maar krijgt te horen dat er mensen met betere papieren waren. Dat kun je niet controleren, en dus moeilijk aanpakken.’

De vrijblijvendheid ten aanzien van discriminatie, daar moeten we mee ophouden

Gevoel van uitsluiting

RADAR heeft recentelijk een boek uitgebracht dat is gebaseerd op interviews met hoogopgeleide mensen over hun ervaringen met discriminatie. ‘Daaruit komt naar voren dat de opeenstapeling van ervaringen leidt tot een massief gevoel van uitsluiting. Het maakt dat mensen vertrouwen in hun medemens en de samenleving verliezen’, vertelt Triesscheijn. ‘Ik denk dat het goed is dat de Black Lives Matter-beweging agenderend bezig is en over bepaalde onderwerpen gewoon afspraken wil maken. De vrijblijvendheid ten aanzien van discriminatie, daar moeten we mee ophouden.’

Het pleidooi voor een meldplicht, daar verwacht Triesscheijn veel van. ‘Dat banken en notarissen verdachte transacties moeten melden, is intussen gemeengoed. Waarom vinden we dat wel normaal als het gaat over geld en niet over mensenrechten? We zijn daar op het gebied van discriminatie ook meer dan aan toe! Een nieuwe generatie die dat aankaart en aangaat, die is er.’

Handelingsperspectief

‘Mensen moeten zelf ontdekken hoe ze verandering kunnen bewerkstelligen’, weet de voormalig directeur van RADAR uit ervaring. ‘Ik heb geleerd dat we niet een oplossing moeten willen verkopen als mensen zich er nog niet bewust van zijn dat ze een probleem hebben. De meeste mensen willen gewoon hun werk goed doen en zijn er niet op uit ongelijke behandeling in de praktijk te brengen, te bevorderen en in stand te houden. Een opgeheven vingertje werkt niet. Maar als je handelingsperspectief weet te bieden, komen mensen in beweging. Je moet ze het gevoel geven dat ze zelf iets kunnen doen aan een situatie waarvan ze zelf zien dat die verwerpelijk is.’

Auteur: Hester Heite