Mohammed Yaqini, jeugdprofessional in Roosendaal, vader van drie en moslim, werd tijdens bijeenkomsten het hemd van het lijf gevraagd. Over opvoeding, over normen en waarden, over religie. ‘Ouders zitten met heel veel vragen. Over dagelijkse zaken. Of mijn kinderen hun schoen zetten met Sinterklaas? Ik zeg altijd: geloof is iets persoonlijks. Het gaat erom dat we samen in vrede leven, dat onze kinderen volwaardig meedoen. Laat het oordelen maar aan God over.’

Naar het rapport

Roosendaal is een van de vijf gemeenten die in 2016-2018 deelnam aan de pilot Weerbaar Opvoeden, een initiatief van het ministerie van SZW. Ook de gemeenten Culemborg, Delft, Leiden en Maastricht ontwikkelden en experimenteerden samen met andere partijen manieren om met ouders met een migratie-achtergrond in gesprek te gaan over ‘heikele opvoedthema’s’. Onderwerpen die professionals vaak lastig vinden om te bespreken.

Ga de diepte in

‘Maar die handelingsverlegenheid zit vooral bij professionals, niet bij ouders’, stelt projectleider Kristel Logghe namens het ministerie van SZW. ‘Ouders willen juist graag over dilemma’s rondom religie en opvoeding in gesprek. We hebben de deelnemende gemeenten dat ook gezegd: ga de diepte in. Niet alleen hoe voed je op, maar waartoe? Wat zijn de waarden die je mee wilt geven? Bespreek ook religieuze of culturele dilemma’s. Nieuw terrein voor veel gemeenten.’

‘Handelingsverlegenheid zit vooral bij professionals, niet bij ouders’
Kristel Logghe, projectleider weerbaar opvoeden SZW

Polarisatie

Weerbaar opvoeden is een belangrijk onderwerp in een samenleving waar de polarisatie groeit, stelt Logghe. ‘Ouders met een migratieachtergrond die deze polarisatie en soms ook discriminatie ervaren, moeten zich verbonden met Nederland blijven voelen. Dat is in het belang van het kind, het gezin maar ook in het belang van de samenleving.’  

In Roosendaal voerde Wegwijs Roosendaal - met name jeugd en gezinswerkers daarbinnen - de pilot Weerbaar Opvoeden uit en werkte daarbij nauw samen met het onderwijs. Jeugdprofessional Yaqini: ‘We hadden toevallig net een hulpvraag van een basisschool binnengekregen. In een klas met veel leerlingen met diverse achtergronden, liepen de spanningen hoog op. Kinderen werden gepest, er was van alles aan de hand. En daar zijn we – met Weerbaar Opvoeden – gestart. Heel concreet, met een gesprek met ouders, leerlingen en de leerkrachten. Het was een bijzondere bijeenkomst, waar kinderen elkaar excuses aanboden, ouders loskwamen en ook leerkrachten veel meer over zichzelf vertelden.’

Koffie-ochtend

Op verzoek van de ouders worden nu maandelijks koffie-ochtenden op school georganiseerd. ‘Dat hadden we eerder geprobeerd, maar was niet van de grond gekomen. Nu kwam dit verzoek uit de ouders zelf en dat maakt het verschil.’

‘Heel specifieke kennis over de islam is niet nodig, maar een professional moet bijvoorbeeld wel weten wat de Ramadan is’
Mohammed Yaqini, jeugdprofessional Roosendaal

De bijeenkomst op de basisschool was voor Roosendaal het begin van verschillende activiteiten rondom ‘Weerbaar Opvoeden’. Van themabijeenkomsten voor ouders tot een workshop ‘islam en islamitische culturen voor professionals'. ‘De onwetendheid is groot. Heel specifieke kennis is niet nodig, maar een professional moet bijvoorbeeld wel weten wat de Ramadan is. Het gebrek aan kennis zorgt juist ook voor ongemak.’

Ongemak

De vijf gemeenten zijn – zo blijkt uit ons onderzoek – elk op totaal verschillende manieren met het thema aan de slag gegaan. Soms in samenwerking met onderwijs, moskee, welzijnswerk, met informele sleutelfiguren. In de ene gemeente werden experts met islamitische achtergrond en kennis ingezet om meer in te gaan op religieuze dilemma’s rondom opvoeding, in een andere gemeente ging een groep vaders in gesprek over opvoeding en hun rol daarin. 

‘Ouders moeten zich ook bewust zijn van hun eigen voorbeeldrol. Hoe reageren zij op discriminatie?’
Onderzoeker Ahmed Hamdi

KIS-onderzoeker Ahmed Hamdi, die de pilots de afgelopen twee jaar heeft gevolgd, stelt dat veel afhangt van een goede voorbereiding, werving en de juiste gespreksleider. ‘Gemeenten die hiermee aan de slag gaan, moeten zich eerst afvragen welke groep ze willen bereiken. De ene moslim is de ander niet. De samenstelling is belangrijk. Bij sommige ouders speelt misschien religie niet zo’n grote rol, maar veel meer de culturele achtergrond. Zij kunnen bijvoorbeeld ook opvattingen hebben over man-vrouwverhoudingen die weer dicht aanliggen tegen religieuze opvattingen.’

Religie is bespreekbaar

Uit alle pilots blijkt, stelt Hamdi, dat religie zeker bespreekbaar is. ‘De islam is zo vaak een taboeonderwerp, maar dat blijkt niet nodig. Professionals moeten dat gesprek ook zeker aangaan.’ Cruciaal hiervoor is wel dat de gesprekken op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid worden gevoerd. ‘Een open sfeer waarbij ervaringen worden uitgewisseld ontstaat niet wanneer een professional met een wijzend vingertje zegt hoe ‘wij dat hier doen.’

Belangrijk is ook dat ouders zich bewust worden van de eigen rol. Hamdi: ‘Hoe reageren ze bijvoorbeeld zelf op discriminatie of uitsluiting? Spreken ze thuis in wij-zij? Bij sommige groepen kregen de ouders ook echt huiswerk mee. Van samen spelen tot complimenten geven. Dat maakt het heel concreet. Er ontstonden in alle plaatsen echt hele mooie en open gesprekken.’

Live online training

Het programma Weerbaar Opvoeden is hiermee nog niet ten einde, stelt projectleider Logghe. Naast een online-magazine met de opbrengsten van de pilot, wordt er ook ingezet op vervolgonderzoek naar de werkbare elementen. ‘Dit moet uiteindelijk leiden tot een methodiek Weerbaar Opvoeden, we zijn nu ook aan het inventariseren wat er in het land al gedaan wordt rondom dit thema. Daarnaast is er een live online training Weerbaar Opvoeden ontwikkeld, bedoeld voor professionals die veel met ouders met een migratieachtergrond te maken hebben.’