Racisme ontkennen: drie bekende tactieken blootgelegd

Hanneke Felten van Movisie en Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) beschrijft op socialevraagstukken.nl drie tactieken om racisme onder het tapijt te vegen. Ze reageert hiermee op een artikel van Hans Siebers over institutioneel racisme.
Artikel
Discriminatie

Artikel van Sociale Vraagstukken

Dit artikel is geschreven voor de website van Sociale Vraagstukken. Op KIS.nl plaatsen we een verkorte versie van het oorspronkelijke artikel.

Lees het volledige artikel op SocialeVraagstukken.nl

In het artikel Rapporten over institutioneel racisme laten veel steken vallen wordt fel uitgehaald naar onder meer ons KIS-rapport over institutioneel racisme. In dit rapport baseerden wij ons op meer dan 150 recente wetenschappelijke studies over het thema. Het onderzoek werd weer gebruikt voor vele andere rapporten en onderzoeken, zoals het werk van het College van de Rechten van de Mens.

Het resultaat is dat institutioneel racisme inmiddels stevig op de politieke agenda staat in Nederland. Een politieke aardverschuiving concludeerde het Parool eind 2022, want eerder was het thema racisme nog taboe in de politieke arena. Dat lang niet iedereen in deze snelle verandering mee kan, wordt geïllustreerd door het bovengenoemde artikel. Sommige mensen blijven racisme kost wat kost ontkennen. Hieronder beschrijf ik drie tactieken die veel worden gebruikt om racisme onder het tapijt te vegen.

Tactiek 1: ervan uitgaan dat racisme door de eeuwen heen niet is veranderd

Racisme is in de negentiende eeuw bedacht en gaat ervan uit dat het ‘blanke ras’ superieur zou zijn aan anderen. Maar mensenrassen bestaan natuurlijk helemaal niet in de biologische zin, het is een sociaal construct.

Het blijven hanteren van de oude definitie racisme heeft het risico in zich dat dit onvoldoende duidelijk is. En daarnaast is racisme in de samenleving ook van vorm veranderd. Onder meer de term ‘modern racisme’ wordt gebruikt door sociale wetenschappers om dit aan te geven. Mensen die ‘ouderwets racistisch’ zijn, zijn mensen die niet geloven in gelijkheid, voorstander zijn van segregatie en openlijk discrimineren (zie bijvoorbeeld dit artikel van Gawronski, et al., 2012).

De huidige definitie van racisme is logischerwijs niet hetzelfde als eeuwen geleden

Mensen die ‘modern racistisch’ zijn, vinden dat er geen discriminatie is, maar hebben zelf wél een expliciet negatieve reactie ten aanzien van minderheidsgroepen. Ze stellen bijvoorbeeld dat er te veel mensen van een bepaalde groep zijn of dat minderheidsgroepen zouden worden voorgetrokken (zie bijvoorbeeld dit artikel Son Hing en anderen uit 2008).

De huidige definitie van racisme is logischerwijs niet hetzelfde als eeuwen geleden. Zoals de EUMC (European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia, voorloper van de FRA – het European Union Agency for Fundamental Rights) schrijft, gaat racisme nu niet alleen over gevoelens, denken en handelen vanuit ‘biologische’ superioriteit van de ene ten opzichte van de andere groep, maar ook vanuit het idee van culturele superioriteit (EUMC, 2005). De Verenigde Naties gebruikt een vergelijkbare definitie van racisme.

Kortom: het is inmiddels common knowledge dat racisme uiteraard niet alleen gaat over expliciet onderscheid maken en denken in rassen, maar over groepen minderwaardig achten en behandelen van mensen vanwege hun afkomst, cultuur en / of religie. En het gaat hierbij niet alleen om de gevoelens en denkbeelden, maar ook om het handelen, aldus de definitie van racisme van het American Psychological Association (APA), toonaangevend instituut wereldwijd waar het gaat om psychologie.

Racisme gaat dus juist ook over de uitkomst; over dat wat ertoe leidt (van ons eigen denken tot aan beleid) dat de ene groep mensen bevoordeeld wordt in onze samenleving en dat andere groepen benadeeld worden (zie ook Haeny et al. 2021).
Racisme alleen erkennen als racisme wanneer er expliciet de taal wordt gebruikt uit de negentiende eeuw, is eigenlijk dus een ontkenning van het bestaan van racisme in de huidige tijd. Op die manier kan zelfs het racisme worden ontkend bij de Belastingdienst, waar fraudelijsten op basis van afkomst werden samengesteld.

Dat is uiteraard een kwalijke zaak. Er wordt ook nauwelijks meer gesproken over vrouwen als ‘het zwakke geslacht’, maar seksisme is er nog altijd. Op die zelfde manier is ook racisme nog steeds in onze samenleving.

icon_alert KIS ontsluit als platform op deze site ook relevante kennis van andere (kennis)organisaties.

Meer informatie?Neem contact op met:

Hanneke Felten

icon_chevron Stuur een e-mail
icon_chevron 030-7892110
Afbeelding