Stilte betekent niet ‘het gaat goed’

Eropaf! Dat zou je een belangrijk motto kunnen noemen van het Steunpunt Arbeidsmigranten in Helmond en omgeving. Coördinator Krystyna Meijer, zelf met een Nederlandse vader en een Poolse moeder, vertelt in het KIS magazine 'Gezien!' hoe het steunpunt met haar activiteiten een goede voedingsbodem probeert te creëren voor participatie van met name Poolse nieuwkomers. Tegelijkertijd werkt het steunpunt om fundamentele problemen op te lossen die knagen aan de bestaanszekerheid van deze nieuwkomers.

Artikel
Europese arbeidsmigranten

Krystyna Meijer vertelt wat voor haar en haar collega’s de impuls was om te starten met een steunpunt arbeidsmigranten. ‘We zagen steeds meer auto’s met witte kentekenplaten (Pools, red.) rondrijden. Het was een groeiende groep in de gemeente, die we echter niet tegenkwamen binnen de muren van onze organisatie. We wilden weten: wat zijn hun wensen, behoeften?’

Huiselijke problemen

‘Onze organisatie’ is welzijnsorganisatie LEV-groep in Zuid-Oost Brabant waar Krystyna als sociaal werker werkt. Samen met collega’s startte ze een spreekuur in de avond met een sociaaljuridisch medewerker en een tweetalige vrijwilliger. Het spreekuur – dat ook via sociale media als Facebook werd gepromoot - bleek in een grote behoefte te voorzien. Met name Poolse nieuwkomers, arbeidsmigranten, kwamen langs met allerhande vragen over arbeidscontracten, huisvesting en financiële kwesties.

In de regio Helmond en omgeving wonen naar schatting vierduizend Poolse inwoners. Er zijn ook inwoners uit andere Oost-Europese landen maar die groep is een stuk kleiner. Niet iedereen van deze nieuwkomers is geregistreerd als ingezetene.

‘Langzamerhand kwamen we erachter dat achter hun vragen een grote sociale component schuilging’, zegt Meijer. Ze geeft het voorbeeld van een Poolse vrouw die met een vraag kwam over het ontslag van haar man. Bij nader inzien bleek dat terug te voeren op overmatig alcoholgebruik van hem, wat vervolgens weer leidde tot huiselijke problemen. ‘Goed doorvragen is heel belangrijk’, stelt Meijer.

Stil betekent niet: het gaat goed

Het Steunpunt arbeidsmigranten startte met een avondspreekuur. Tijdens de uitbraak van corona was er een goedbezochte online helpdesk. Nu de coronamaatregelen niet meer van kracht zijn worden er fysieke activiteiten ontplooit zoals ontmoetingsactiviteiten voor jongeren en volwassenen. Overigens, zo benadrukt Meijer, het steunpunt is niet alleen voor de nieuwkomers maar ook voor de professionals. ‘Een derde van de meldingen over huiselijk geweld in de regio Helmond komt uit de Poolse hoek.’ Daar worstelen professionals ook mee, en daarop wordt vervolgens actie ondernomen. ‘We zetten af en toe een vrijwilliger in die helpt met vertalen en meedenken met professionals – we hebben inmiddels een groot netwerk opgebouwd van professionals en vrijwilligers die deze groep kunnen helpen. Ook met de GGD en Stiching MEE is contact want er gaan ook vaak gezondheidsproblemen schuil achter veel problemen waarmee arbeidsmigranten kampen, zegt ze. ‘We hebben veel expertise opgedaan en dit geven we door aan anderen.’

Arbeidsmigranten komen nauwelijks terecht bij het reguliere aanbod 

Op de vraag of er beleid is ontwikkeld rond het steunpunt is Meijer voorzichtig. De problemen zijn acuut en het steunpunt ondersteunt de professionals bij het oplossen ervan. Maar het is roeien met de riemen die het steunpunt heeft. Meijer is coördinator en werkt met vrijwilligers, waarvan de meeste tweetalig zijn. ‘Onze middelen en onze mankracht zijn beperkt. Veel gemeentes willen niet extra inzetten op deze groep mensen. Het uitgangspunt van gemeenten is: Arbeidsmigranten moeten gebruik maken van het reguliere hulpaanbod. Maar wij zien dat ze daar niet of nauwelijks terechtkomen. Het is een stille groep die hard werkt en nauwelijks van zich laten horen.’ Maar dat “stil” moeten we vooral niet interpreteren als: het gaat goed, zegt Meijer. ‘Wij zien veel zware problemen die voorkomen hadden kunnen worden als er eerder informatie en ondersteuning was gegeven.’

Voor interactie is taal nodig

In hoeverre is er interactie tussen de Poolse nieuwkomers – er wonen overigens ook Roemenen in de regio maar die groep is kleiner – en de andere bewoners van Helmond? Kortom, hoe staat het met de participatie en wat betekent het steunpunt daarin? Meijer: ‘Voor interactie is taal nodig. En we investeren daar behoorlijk in. We organiseerden een avond over taallessen en taalaanbod en daarbij zat de hele zaal vol.’ Maar legt Meijer uit, het taalaanbod sluit niet altijd aan op de behoefte. ‘Prijzen zijn te hoog of de lessen zijn op momenten dat mensen werken. En werken aan participatie valt niet altijd mee als je vijftig tot zestig uur per week moet werken om rond te komen’, voegt ze toe.

Mensen met eigen verhalen

Een van de recente activiteiten is de foto-expositie ‘Kennen we Elkaar?’ die Krystyna met de medewerkers en het steunpunt organiseerde. De expositie omvat grote portretten en persoonlijke verhalen van de nieuwkomers. Door letterlijk mensen en hun verhalen in beeld te brengen, krijgen ze een gezicht. Meijer en haar collega’s hopen zo meer begrip te kweken voor deze groep en hen meer zichtbaar te maken voor andere bewoners in de regio. Voor de opening van de expositie, begin oktober, was veel belangstelling, ook van de regionale pers. Emile Roemer, voorzitter van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten was één van de sprekers. Meijer is trots en tevreden over wat de expositie teweegbrengt. Ze bemerkte een kanteling bij reacties op sociale media. Waar voorheen nogal eens werd geklaagd over wangedrag, stond nu de bewondering op de voorgrond. ‘Ik hoorde en las reacties als “Poolse mensen werken heel hard”, “ze zijn niet allemaal hetzelfde”.’ Heel belangrijke reacties, vindt ze. ‘Polen voelen zich zo in een hoekje gedrukt. Nu, met deze expositie en hun verhalen laten we ze als mensen zien met hun eigen verhalen.’

Verdiep je in de groep en werk met sleutelfiguren die de gemeenschap kennen 

Een andere recente participatie-activiteit wordt binnenkort ondernomen in de bibliotheek in Helmond. Speciaal voor ouders en kinderen van 0-4 jaar worden tweetalige activiteiten georganiseerd. Veel ouders brengen hun kind naar een Poolstalige nanny, vertelt Meijer, waardoor de kleintjes in de eerste jaren weinig Nederlands leren. Met de speelse activiteit in de bibliotheek wordt geprobeerd daar verandering in te brengen en de participatie van de ouders te vergroten.

Dit interview verscheen in het magazine 'Gezien!', waarin KIS inspirerende verhalen van gemeenten en organisaties rond inburgering verzamelde. Lees het hier!

Meijer zou heel graag meer activiteiten willen ontplooien, ook rond participatie. ‘We hebben honderd ideeën’, zegt ze lachend. ‘Maar niet altijd de mankracht om ze uit te voeren. ’ Ze somt de activiteiten op die al vorm hebben gekregen: taalmaatjes, K!x Works, een samenwerking met het Stadsleerbedrijf Helmond waar mensen kunnen strijken en tegelijkertijd de taal kunnen leren. Ook merkt ze dat niet alle arbeidsmigranten staan te springen om mee te doen: ‘inburgeren is niet verplicht’ (immers EU-burgers).

Blog met tips 

Krystyna is, behalve op de expositie ook trots op de blog die op de site van het steunpunt staat. Alle geportretteerde deelnemers aan de expositie zijn geïnterviewd. Hun verhalen staan op de site, ook in het Pools. Een ervan, Kasia, geeft daarin bijvoorbeeld tips aan haar landgenoten. ‘Ze geeft hen mee om goed voor zichzelf te zorgen’, vertelt Meijer: ‘Blijf niet hangen in een baan die je niet leuk vindt en pak regie.’ Over de selectie van mensen die met een blog op de site staan, heeft Meijer goed nagedacht. ‘Het zijn allemaal mensen die goed liggen in de gemeenschap of die iets hebben georganiseerd. Ze zijn voorbeeldfiguren.’

Welke tips geeft ze andere organisaties, professionals en vrijwilligers die ook aan de slag willen met de participatie van EU-arbeidsmigranten? Meijer: ‘Verdiep je in de groep, ga aan de slag met sleutelfiguren die de gemeenschap goed kennen. Als je eenmaal bekend raakt als steunpunt dan groeit het vanzelf.’ Ze wijst ook op de te vermijden valkuilen voor professionals en welzijnsorganisaties. ‘Er wordt vaak door professionals aangestuurd op eigen regie en eigen kracht. Maar ga er niet te gemakkelijk vanuit dat mensen dit ook oppakken. Win het vertrouwen, investeer in de mensen. Dan laten ze meer van zichzelf zien en vertellen ze ook waar ze werkelijk tegenaan lopen.’

Meer informatie?Neem contact op met:

Marjan de Gruijter

icon_chevron Stuur een e-mail
Afbeelding