‘Sympathie voor jihadisten door social media’
‘Het is allemaal niet waar’ en ‘jihad is echt vet’. Na “Charlie Hebdo” lieten op verschillende scholen jongeren zich positief uit over de terreurdaad. Waar kwam die verheerlijking bij deze tieners ineens vandaan? Onderzoeker en journalist Annemarie van de Weert toonde in 2014 aan dat niet-geradicaliseerde jongeren door social media ontvankelijk worden voor de gewelddadige jihad. Ze komt nu met een plan van aanpak voor gemeenten.
In 2014 schreef de AIVD dat jihadisme cult-achtige karakteristieken vertoont waarbij tieners versneld radicaliseren onder invloed van social media. Het criminologisch onderzoek van Annemarie van de Weert vormt de empirische onderbouwing van deze AIVD-rapportage. In mei 2014 interviewde ze een viertal 17-jarigen uit Huizen, een gemeente waarvandaan meerdere jongeren naar Syrië vertrokken. ‘De jongens die ik interviewde, waren niet geradicaliseerd. Ze lieten zich ook niet extreem uit op social media en ze waren relatief hoogopgeleid. Doodnormale jongens die tijdens het interview echter heel stellig jihadi’s als ‘top-moslims’ bestempelden. Dit verbaasde me zeer. Na doorvragen bleek hun stelligheid geen context te hebben. Historisch of theologische kennis over de betekenis van jihad ontbrak volledig. Het gevaar van deze onwetendheid en jihad-verheerlijking is dat de drempel erg laag is wanneer een ronselaar langs zou komen.’
Foto: Flickr, me and the sysop
Opkomen voor onderdrukte broeders of zusters
Verheven lifestyle van jihadisten oefent een grote aantrekkingskracht uit
De verheven lifestyle van jihadi’s, gecommuniceerd op social media via de propagandamachine van IS, oefent een grote aantrekkingskracht op deze jongeren uit. Van de Weert: ‘Belangrijk aspect van social media is dat zonder dat je erom vraagt of ernaar zoekt met dezelfde soort informatie wordt bestookt omdat je een post één keer aanklikt. Bewust of onbewust ontwikkelden deze jongeren daardoor een sympathie voor jihadisten die opkomen voor de onderdrukte broeders of zusters.’ De snelheid van deze ontwikkeling is opvallend: de jongeren zeiden vier weken voor het interview pas een filmpje te hebben gezien waarin rebellen zich profileren als bestrijders van het kwaad en onrecht. Binnen die tijd vormden ze de mening dat het goed is dat moslims meevechten om “de medemens te helpen”. Volgens Van de Weert heeft deze snelle ontwikkeling en ontvankelijkheid ermee te maken dat met name puberende jongeren neigen naar het over-benadrukken van identiteit, hetzij religieus, politiek of etnisch. Deze nadruk kan leiden tot polarisatie en verminderde participatie aan de maatschappij.
Preventie onbekend terrein
Het aantal jongeren dat daadwerkelijk is geradicaliseerd, het is op deze site al vaker genoemd, is relatief laag. Zeker 190 Nederlandse jongeren vertrokken naar Irak of Syrië om deel te nemen aan de gewapende strijd van IS. Tientallen zijn gestorven en tientallen zijn teruggekeerd. Van de Weert stelt dat het absolute aantal de ernst van de situatie bagatelliseert en dat de procentuele stijging schokkend is. ‘Preventie is echter nog steeds onbekend terrein. Maatschappij en overheid zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen en toch echt kritisch moeten kijken naar de invloed van beeldvorming op het jihadistisch gedachtegoed om het mogelijk wegglijden van deze jongeren aan te pakken.’
In haar projectplan voor gemeenten roept ze op dat instanties meer met jongeren zelf in contact moeten komen: ‘Om versnelde radicalisering beter te begrijpen is het van belang contact te hebben met de moslimjeugd. Kennis over hun perceptie van de jihad, islam-gedachtegoed en algeheel wereldbeeld, is de sleutel om potentiele radicalisering in te dammen.’ De onderzoeker pleit voor ‘peace education’ met als doel om vijandige stellingname te devalueren en positieve ideeën en verdraagzaamheid te promoten. Daarbij moet ook de onwetendheid van de islam volgens Van de Weert worden aangepakt – ‘bij moslims maar ook bij niet-moslims!’ – en de werkelijke betekenis van ‘jihad’ te leren, een term die is gekaapt door radicalen, extremisten en terroristen.