Tegengaan van polarisatie onder jongeren in niet-stedelijke gebieden

Van Wonderen en Reches enquêteerden bijna 1.000 jongeren, en namen diepte-interviews af met 16 jongeren en 19 jongerenwerkers uit de regio’s Groningen, De Betuwe en Brabant. Hoe gaan zij om met polarisatie en extreme denkbeelden? En welke behoeftes en vragen hebben jongerenwerkers om dit effectief aan te pakken? De resultaten zijn te lezen in het rapport Polarisatie onder jongeren in niet-stedelijke gebieden. 

Uit het onderzoek blijkt dat in niet-stedelijke gebieden waar de diversiteit van bevolkingsgroepen beperkt is, soms sprake is van méér polarisatie dan in stedelijke gebieden. 

Ga naar het rapport

Reches: ‘Bij KIS kwamen er signalen binnen dat er behoefte was aan een aanpak van polarisatie specifiek gericht op niet-stedelijke gebieden. Tools voor het aanpakken van polarisatie zijn meestal gericht op de Randstad. De centrale vraag in dit onderzoek is of deze aanpakken ook in niet-stedelijke gebieden toe te passen zijn. Jongerenwerkers in deze gebieden hebben met andere problematiek te maken ten opzichte van collega’s in de Randstad. De huidige kennis en aanpakken gaan er daarnaast vanuit dat bevolkingsgroepen met elkaar in contact komen. Dat geldt veel minder voor niet-stedelijke gebieden.’

Dossier polarisatie

Van Wonderen: ‘In het grotere KIS-dossier rondom polarisatie proberen we zoveel mogelijk vragen rondom polarisatie in kaart te brengen en daar oplossingen voor te bedenken. Denk aan kaders en modellen, voor iedere doelgroep.’

Jongeren in vooral de kleinere dorpen halen hun informatie over de multiculturele samenleving voornamelijk uit (sociale) media

En die behoefte naar oplossingen groeit nog altijd. Want polarisatie is here tot stay, vervolgt van Wonderen. ‘Door de toenemende complexiteit van de samenleving blijft dit een thema. Het wordt steeds complexer en de samenleving steeds meer divers, niet iedereen gaat daar makkelijk in mee.’ Dat versterkt het effect van polarisatie, aldus van Wonderen. ‘Je houdt je vast aan wat je kent, vooral als het gaat om culturele veranderingen. Dat vormt een voedingsbodem voor polarisatie.’

Complex

Daarmee benadrukt de onderzoeker de complexiteit van dit onderwerp. Polarisatie kent vele oorzaken, fases en vormen en komt voor in alle lagen van de bevolking. Dat maakt het moeilijker voor professionals om het effectief aan te pakken en om een aanpak duurzaam te verankeren. Daarnaast is polarisatie niet altijd zichtbaar en voor de hand liggend, ook onderhuids zijn er veel spanningen.

Door persoonlijk contact krijgen de jongeren meer inzicht in de achtergronden en de personen achter het nieuws

Van Wonderen: ‘Jongeren in vooral de kleinere dorpen halen hun informatie over de multiculturele samenleving voornamelijk uit (sociale) media. Deze berichtgeving is echter vaak negatief gekleurd. Als ze vervolgens ook in het dagelijks leven nauwelijks in contact komen met andere bevolkingsgroepen, dan vormt die negatieve berichtgeving de enige basis van hun kennis.’

Persoonlijk contact

In tegenstelling tot jongeren in stedelijke gebieden die, door de diversere samenstelling van hun omgeving, meer persoonlijk contact hebben met jongeren met een migratieachtergrond. Uit onderzoek blijkt dat deze jongeren meer naar individuen binnen groepen kijken en minder naar de groep als een geheel. Daardoor hebben zij een positiever beeld. ‘Persoonlijk contact is positief voor de beeldvorming’, licht van Wonderen toe. Jongeren in steden zijn meer gewend aan diversiteit en staan daardoor positiever tegenover andere bevolkingsgroepen.’ Wat kan je doen aan negatieve of intolerante houdingen naar vluchtelingen of migranten, als jongeren weinig in contact komen met deze bevolkingsgroepen? 

Van Wonderen: ‘Ontmoetingen tot stand brengen is een belangrijk onderdeel. Denk aan storytelling of iemand met een vluchtachtergrond die les komt geven. Zo krijgen jongeren meer inzicht in de achtergronden en de personen achter het nieuws waar ze hun informatie normaliter vandaan halen.’

Sociale media

Het belang van ontmoeting benadrukt ook jongerenwerker Ralf Reinders, werkzaam in een gemeente in de Betuwe. ‘Polarisatie staat hoog op de agenda van de gemeente waar ik werk, er zijn ook een aantal initiatieven opgezet om dit effectief aan te pakken. Daaruit blijkt vaak dat de mening van de gemiddelde persoon genuanceerder is dan die van de jongeren waar ik mee werk. Op sociale media zie ik dat bijvoorbeeld niet terug. Daar zijn de hardste schreeuwers aanwezig, die vaak extreme standpunten hebben.’

‘Dat herken ik ook op dagelijkse basis bij de jongeren die ik spreek. De tendens is negatief. Hun kennis is beperkter in vergelijking tot een jongere uit de Randstad, omdat er het weinig tot geen contact is.’

Je moet het contact op een andere, vooral laagdrempelige manier, aanzwengelen. Denk aan gastlessen op school

Methodes die gericht zijn op het starten van een dialoog tussen verschillende bevolkingsgroepen, zoals een etentje in een azc, werken niet voor deze doelgroep, stelt Reinders. ‘Daarmee bereik je niet de jongeren die de meest extreme denkbeelden hebben.’

Gastlessen

‘Je moet het contact op een andere, vooral laagdrempelige manier, aanzwengelen. Denk aan gastlessen op school. In een veilige omgeving waarin vooroordelen ook echt op tafel kunnen komen.’ Jongerenwerkers kunnen daar een grote rol in spelen, vervolgt Reinders.

Deze jongeren halen hun informatie uit de media of krijgen dit bijvoorbeeld mee van familieleden. Ze hebben het niet van een vreemde.’ Hij illustreert dit met een voorbeeld: ‘ Ik sprak laatst met een jongere. Hij zei: ‘Ik weet heus wel dat er ook goede Marokkanen zijn. Maar, daar kan ik bij mijn vader niet mee aankomen.’

Ga het gesprek aan 

‘Als jongerenwerker heb je de taak om informatie en advies te geven over de meest uiteenlopende onderwerpen. Ik ga geen enkel onderwerp uit de weg, dus vertel ik jongeren ook hoe ik daar in sta. Zo zorg ik dat ze bij de feiten blijven, niet meegaan in nepnieuws en ook een genuanceerder en ander beeld meekrijgen.’ De gouden sleutel? ‘Blijf signaleren, blijf alert, maar ga bovenal het gesprek aan.’