Tien vragen aan voormalig PVV'er en moslim Joram van Klaveren

De voltallige vaderlandse pers viel begin dit jaar over voormalig PVV’er Joram van Klaveren (40) heen, toen hij bekend maakte dat hij moslim was geworden. Tijdens het schrijven van zijn boek ‘Afvallige, van christendom naar islam in tijden van secularisatie en terreur’, moest Joram zijn vooringenomen oordeel herzien. En kwam zelfs tot de – ook voor hem onverwachte – conclusie dat hij zich wilde bekeren.

Artikel
Polarisatie en verbinding

1. Hoe groot is de kans dat u over tien jaar nog moslim bent? Zou het ook kunnen dat u nog eens een diametraal andere identiteit kiest omdat u een man van uitersten bent? 

'Ik ben en blijf moslim. Het is de meest weloverwogen keuze geweest die ik heb gemaakt in mijn leven. Ik ben overigens geen persoon van tegenstellingen. Ik ben vrij saai en zelfs alledaags in mijn persoonlijk leven. Heb al bijna 12 jaar dezelfde vrouw, ga naar dezelfde sportclub, woon in hetzelfde huis en heb al meer dan 25 jaar dezelfde vriendengroep. In religieus opzicht heb ik inderdaad een grote stap gezet, maar het is feitelijk een verfijning.

PVV-stemmers zijn, net als moslims of welke groep ook, niet homogeen

Ik geloof nog steeds in dezelfde God. De islam is in theologisch opzicht mijns inziens echter completer dan het christendom en het gaf mij de antwoorden die ik, met terugwerkende kracht vanaf mijn 16e of 17e jaar, zocht. Het is een zeer langdurig proces geweest maar het gevoel van religieuze onrust is verdwenen. Na een lange en hobbelige reis, ben ik nu thuis en heb de religieuze antwoorden gevonden die ik zocht.'

2. Wat zijn de stereotyperingen van PVV- stemmers of -sympathisanten over de islam en moslims? En vice versa?

'Deze vraag gaat ironisch genoeg zelf al uit van een stereotypering. PVV-stemmers zijn, net als moslims of welke groep ook, niet homogeen. Er bestaan diverse ideeën over moslims en de islam. De PVV als partij, met een specifiek program, gaat echter wel uit van een zeer negatief uitgesproken beeld van de islam. En indirect dus ook van moslims. De islam is in hun ogen een kwaadaardige ideologie, die openlijk en heimelijk streeft naar werelddominantie. By all means necessary.

Moslims hebben net zo goed individueel verschillende ideeën over de PVV, PVV-stemmers of over welk onderwerp dan ook. Wel krijg ik relatief vaak de vraag of ze bij de PVV echt vinden wat ze zeggen of dat het voor de bühne is.'

Mijn visie op de persoonlijkheid en het karakter van profeet Mohammed is diametraal gewijzigd

 3. In welke van deze stereotyperingen heeft u zelf lang geloofd en heeft u als PVV-er zelf actief verkondigd? En waarop bent u teruggekomen, nu u zelf moslim bent? En waarop blijft u kritisch?

'Dat de islam in essentie haaks staat op de hedendaagse westerse vrijheid en daarmee het grootste gevaar vormt voor open samenlevingen. En het idee dat profeet Mohammed een booswicht en een bedrieger was. Mijn visie op de persoonlijkheid en het karakter van profeet Mohammed is diametraal gewijzigd. En daarmee ook mijn kijk op de essentie van zijn boodschap. De historische islam en het voorbeeld van Mohammed zijn positief, constructief en zelfs zeer motiverend. Het gaat uit van liefde voor de Schepper en daarmee voor Diens schepping, en dus ook de medemens.

Kritiek op bestaande misstanden in bepaalde islamitische landen of gemeenschappen ken ik nog steeds. Het gebrek aan rechtvaardigheid en vrijheid bijvoorbeeld. Dit kent echter mijns inziens geen religieuze oorzaak maar is cultureel en vaak ook politiek van aard. Denk aan dictaturen, patriarchale structuren of niet functionerende rechtsstaten. Bepaalde groepen zoeken daar religieuze legitimatie voor. Maar dit is historisch gezien onjuist en staat zelfs vaak haaks op het voorbeeld dat werd gegeven door de persoon die Mohammed was.'

4. U bent van PVV’er en christen, moslim geworden. Begrijpt u dat er ook moslims zijn die op de PVV stemmen?

'Die heb ik in het verleden als Kamerlid diverse malen ontmoet en gesproken. Dit hing echter nooit samen met de anti-islamretoriek maar met veiligheid. De mensen die ik destijds sprak, hadden last van jeugdbendes in de buurt, verloedering en criminaliteit. Daar had de PVV een stevig antwoord op. Bepaalde groepen migranten kennen eveneens een sterke reservering ten aanzien van de islam [in Den Haag was de PVV enkele jaren geleden de grootste partij onder Hindoestanen en onder verschillende Oost-Europese groepen is kritiek op de islam niet uitzonderlijk, red.].

De ‘Minder Marokkanen’-uitspraak van Wilders in maart 2014 ging mij te ver en mede daarom ben ik uit de PVV gestapt. Daarna ben ik nog politiek actief geweest in de Groep Bontes/Van Klaveren en VoorNederland. In 2017 ben ik helemaal uit de politiek gestapt. Ik sluit niet uit dat ik ooit nog eens terugkom, maar dan wel meer op de achtergrond.'

5. Waarom zijn veel mensen zo bang voor de islam? 

'Ten eerste komt veel angst uiteraard voort uit feitelijk terrorisme in Nederland, Europa en de wereld (de moord op Van Gogh, aanslagen op trein, bus, metro, theaters, stranden, musea, etc). Dit zorgt logischerwijs voor vrees. Deze zorg (over terroristisch geweld) bestaat uiteraard echter ook in de islamitische gemeenschap. Ten tweede: de historische bias. De islamitische en christelijke wereld hebben door de eeuwen heen diverse grote conflicten gekend en lang in een permanente staat van koude en warme oorlog verkeerd. Dit heeft impact gehad op de wijze waarop wij in Europa de islam zijn gaan beschouwen, en andersom.

Ten derde, en dat hangt samen met het voorgaande punt, bestaat er een enorm gebrek aan gedegen kennis over de traditionele islam. Er doet helaas veel gekleurde info de ronde - afkomstig van virulente critici, oude oriëntalistische bronnen maar ook uit jihadistische hoek - die zeer bepalend is voor de visie die veel niet-moslims hebben op de islam. Ten vierde, en dat is in essentie niet iets dat gerelateerd is aan de islam, maar door veel niet-moslims er wel mee geassocieerd wordt: criminaliteit en overlast door jongeren met een islamitische achtergrond: berichten over straatroof, Mocromafia, opsporing verzocht en onlangs het nieuws omtrent ernstige overlast in zwembaden. Ten vijfde speelt ook de wijze waarop mensen tegenwoordig nieuws tot zich nemen een rol. Er vindt veel actieve propaganda plaats door bijvoorbeeld IS (video’s en berichten uit hun maandblad die het reguliere nieuws halen). Ook anti-islam-auteurs als Robert Spencer (The Truth About Muhammad: Founder of the World's Most Intolerant Religion) en Bat Ye’or (Eurabia), die bepaalde ideeën pushen die politiek weer worden uitgedragen door onder meer partijen als de PVV en het Vlaams’ Belang, spelen een rol.'

6. Tegelijkertijd zijn er ook veel Nederlandse moslims bang voor Wilders, Baudet en gelijkgestemden.

'Als een partij [de PVV, red.] aangeeft dat een bepaald fundament (dat voor veel moslims vormgeeft wie hij/zij is als persoon, in dit geval de islam) uitgebannen moet worden, dan is de zorg zeer begrijpelijk. Te meer daar die politieke wens ook gekoppeld wordt aan specifieke maatregelen [lees: bijv. een verbod op de Koran of het sluiten van alle moskeeën, red.]. 

De islamitische en christelijke wereld hebben door de eeuwen heen diverse grote conflicten gekend en lang in een permanente staat van koude en warme oorlog verkeerd. Dit heeft impact gehad op de wijze waarop wij in Europa de islam zijn gaan beschouwen.

Verder geeft gemiddeld 15 à 20 procent van de mensen aan te gaan stemmen op partijen die de bestaande vrijheid van moslims wil inperken. Dat kan leiden tot gevoelens van zorg of zelfs angst. Zeer legitieme gevoelens. Verder spelen uiteraard haat jegens en het pesten en discrimineren van moslims ook een rol.'

7. Hoe zou u – u kent beide ‘kampen’ – die angst weg kunnen nemen?

'Onderwijs, voorlichting, het belichten van de grote middengroepen aan beide kanten van het spectrum en het laten zien dat de meeste mensen, moslims en niet-moslims, vooral bezig zijn met werk, school, de kinderen, boodschappen doen en alle andere alledaagse zaken. Je bent primair mens. In het kader van voorlichting en onderwijs heb ik onlangs de Anthony Janszoon Association opgericht. Vanuit deze organisatie probeer ik het, mede door mij gecreëerde angstbeeld, waar mogelijk te herstellen en te wijzen op de lange gedeelde historie.'

8. Hoe kunnen die twee stereotypen nader tot elkaar komen, zodat de grote middengroep beter gehoord wordt?

'Elkaar ontmoeten en proberen op grote schaal te ‘ontvreemden’. Met betrekking tot de Nederlandse jeugd, de volgende generaties dus, zou in dat kader ook out-of-the-box gedacht moeten worden. Een voorbeeld zou de herinvoering van de actieve dienstplicht kunnen zijn. Het creëert perspectief en binding. Een samenleving in het klein dus. De meerwaarde van elkaar, los van geloof, wordt zo zichtbaar. En ook gedegen religieus onderwijs - idealiter algemene lessen godsdienst en levensbeschouwing op alle basis- en middelbare scholen, kan veel misverstanden wegnemen en stimuleren om met elkaar in gesprek te gaan.'

9. Wat vindt u van de uitspraak van het OM over de ‘Minder Marokkanen’-oproep van Wilders? En heeft u nog weleens contact met hem?

'In een rechtsstaat is het de rechter die juridisch het laatste woord heeft. Er loopt inmiddels echter ook een hoger beroep. We zullen zien wat daar uit komt. Wat mij betreft was de uitspraak van Wilders niet kies. Het was zelfs mede een reden om te vertrekken bij de PVV, maar als hij niet vervolgd was, had ik er echt niet minder om geslapen.

De wet omtrent de uitingsvrijheid is volgens mij überhaupt beter gediend wanneer de grens gelegd wordt bij aanzetten tot geweld, opruiing, smaad, laster, feitelijke discriminatie en enkelvoudige belediging. Met Geert heb ik geen contact meer. Figuren uit de lokale en provinciale politiek kom ik echter nog wel eens tegen in de supermarkt of op het stadhuis.'

De islam is, in tegenstelling tot wat ik namens de PVV jaren heb gesteld, ook niet wezensvreemd aan het Westen

10. Zou er volgens u sprake moeten zijn van een Europese of westerse islam? 

'De islam is altijd als een waaier geweest. Er zijn vier grote rechtsscholen die mondiaal vorm hebben gekregen en floreerden. De kracht van de islam is de ingebakken diversiteit en het adaptief vermogen van de godsdienst. De kern, de geloofsleer, is hetzelfde maar de invulling van praktische zaken verschilt van land tot land en van tijd tot tijd. Vergelijk maar eens een land als Maleisië met Tunesië, of Turkije met Jordanië. 

De islam is, in tegenstelling tot wat ik namens de PVV jaren heb gesteld, ook niet wezensvreemd aan het Westen. Zonder de steun van het islamitische Ottomaanse Rijk, het huidige Turkije, zouden we ons nooit hebben kunnen bevrijden van de Spaanse overheersing. Slogans als ‘Liever Turks dan Paaps’, een schip als de ‘Halve Maen’ en met Ottomaanse en Nederlandse vlaggen versierde oorlogsschepen in de 16e en 17e eeuw, herinneren ons aan de islamitische link met ons verleden. Maar ook de Nederlandse ontwikkeling en opbouw van Nieuw-Amsterdam, het latere New York, kent een islamitische component. Anthony Janszoon van Salé, een half Nederlandse, half Marokkaanse man, ontwikkelde grotendeels het gebied dat we nu kennen als Brooklyn. Het was tevens verantwoordelijk voor de eerste Koran in Amerika, zelfs nog voordat de VS onafhankelijk werden van de Britten.

En wat de islam in Europa betreft: in Zuid-Spanje heeft de godsdienst bijna 800 jaar de cultuur vormgegeven. Na verloop van tijd ontstond er zo’n welvarende situatie aldaar, dat het door zowel de islamitische als niet-islamitische omgeving werd aangeduid als ‘het paradijs’. Dat was natuurlijk niet omdat het er zo vreselijk was. De geest van die samenleving, niet de letter van de toenmalige wet, zou een mooie inspiratiebron kunnen zijn waaruit blijkt dat de islam en het Westen prima samen kunnen gaan.'