'Vaders zijn net zo goed in staat om liefde, zorg en emotionele steun te bieden'
16 juni is het Vaderdag, de dag waarop we de vaders in ons leven extra in het zonnetje zetten. Bij KIS willen we dit moment aangrijpen om stil te staan bij de onmisbare rol die vaders spelen in onze samenleving, maar ook de vooroordelen waarmee zij te maken krijgen. We kijken vaak met een kritische blik naar vaders als het om opvoeding gaat en leggen de nadruk op hun tekortkomingen.
Onderzoekers van KIS werken sinds 2022 aan het op de maatschappelijke agenda krijgen van vaderschap, met speciale aandacht voor vaders met een migratieachtergrond. Sinds 2023 hebben we een netwerk van koplopers met wie we kijken waar de grootste verbeterpunten rondom het ondersteunen van vaders liggen. Dit doen we door de kennis uit onderzoek en uit hun ervaringen te delen en opvoedprofessionals bewust te maken van wat er nodig is. In dit artikel stellen we Kenneth Valks en Raymond Pinas 5 vragen over hun kijk op het vaderschap. Zij werken samen met onze koplopers en zijn veel met vaderschap bezig.
Kenneth (links op de foto) werkt in Den Haag, waar hij de Caribische gemeenschap ondersteunt en zich richt op het aanpakken van problemen als eenzaamheid, armoede en opvoedproblemen. In zijn rol komt hij veel gezinnen tegen. Hij werkt veel met vaders en ondersteunt hen bij het invullen van hun vaderrol. Daarnaast bracht hij het boek 'Opvoedkwesties: De vaders doen ook mee’ uit en binnenkort verschijnt zijn nieuwe boek ‘Vaderschap Verdiept: De impact van actieve betrokkenheid.’ Raymond (rechts op de foto), vader van 3 kinderen, is werkzaam als kwartiermaker in de jeugdhulp. Hij is opgegroeid in een eenoudergezin met zijn moeder en broer. De invulling/ondersteuning van een vaderrol in zijn leven vond hij vooral bij zijn ooms, docenten op school en in de sport. In 2023 gaf hij een lezing waarbij vertelde over de mannelijke 'beschermjassen' in zijn jeugd. Na de lezing raakte hij betrokken bij het initiatief Mannen aan Zet in Amsterdam Zuidoost. Als vader en mens en vindt hij het een eer om zijn ervaring met de thema’s vaderbetrokkenheid, vaderlijke rolmodellen en mannenemancipatie te mogen delen bij Mannen aan Zet.
1. Het is vandaag Vaderdag, waarom is het juist vandaag belangrijk om het licht te schijnen op de rol van vaders?
Raymond: ‘Het is een mooi moment om aandacht te geven aan vaderschap en aan de relatie en verbondenheid tussen vaders en hun kind(eren). Een moment van waardering en erkenning voor de rol van de vaders bij de ontwikkeling en opvoeding van kinderen.’ Kenneth vult aan: ‘Door vandaag de rol van vaders te belichten, moedigen we hen aan om nog actiever deel te nemen aan het leven van hun kinderen en versterken we de boodschap dat hun bijdrage onmisbaar is voor een gezonde gezinsdynamiek.’
2. Wat zijn onderwerpen rondom vaderschap die voor jullie en de vaders met wie jullie veel te maken hebben belangrijk zijn?
Kenneth en Raymond benoemen onder andere actieve betrokkenheid, emotionele steun, opvoedvaardigheden, balans werk en gezin en gezondheid en welzijn als belangrijke onderwerpen rondom het vaderschap. Maar ook onderwerpen als de manier waarop mannen hun vaderrol ervaren/beleven, de interactie tussen vader en kind en de vaderrol die mannen kunnen spelen ten behoeve van kinderen zonder een eigen vader in hun leven zijn enorm van belang. Raymond vertelt hierover: ‘We moeten duidelijk maken dat vaderschap een vak is waar vaders zich voortdurend in moeten bekwamen. De traditionele rol van de vader als kostwinner en fysieke beschermer is veranderd.’
In werkelijkheid zijn vaders net zo goed in staat om liefde, zorg en emotionele steun te bieden.
KIS-onderzoek laat vaders aan het woord over hun rol in de opvoeding
3. Wat zijn clichés rondom de rol van vaders, die jullie graag de wereld uithelpen?
Kenneth: ‘Een hardnekkig cliché is dat vaders voornamelijk de kostwinner zijn en weinig betrokken zijn bij de dagelijkse opvoeding van hun kinderen. Dit beeld doet geen recht aan de vele vaders die dagelijks actief en liefdevol betrokken zijn. Een ander stereotype is dat vaders minder emotioneel en zorgzaam zouden zijn dan moeders. In werkelijkheid zijn vaders net zo goed in staat om liefde, zorg en emotionele steun te bieden. Deze clichés beperken de perceptie van vaderschap en onderschatten de veelzijdige rol die vaders kunnen en willen spelen. Raymond vult aan: ‘We horen vaak dezelfde clichés als: vaders hebben geen aandacht voor hun kind, ze praten niet graag over hun gevoelens, bemoeien zich niet met de opvoeding van hun kind en vaders zijn geen geschikt rolmodel.’
4. Wat moet er veranderen om vaders met een migratieachtergrond beter te ondersteunen volgens jullie?
‘Om vaders met een migratieachtergrond beter te ondersteunen, moeten we bewustwording creëren, toegang aanbieden tot educatie, hulpbronnen en community support en dit aanbieden op flexibele tijden’, vertelt Kenneth. ‘We moeten vaders leren om te gaan met de verschillende ontwikkelfases van hun kind en de daarbij behorende betrokkenheid. Ook moeten we hen leren om hun eigen gevoelens met hun kind te bespreken’, vult Raymond aan. ‘Vaders moeten een goed beeld hebben van de leefwereld van de kinderen en van de normen en waarden van de hedendaagse maatschappij en ze dienen kinderen te faciliteren hun eigen talenten te ontdekken en interesses te ontwikkelen.’
Verkenning onder jonge vaders met een Caribisch- en Afrikaans-Nederlandse achtergrond
In een nieuwe KIS-verkenning, die binnenkort verschijnt, onderzoeken we de ervaringen van jonge (vooral Caribische) vaders. We onderzochten wat deze vaders tegenkomen rond de invulling van het vaderschap en wat er nodig is om hun vaderschap te versterken. Uit het onderzoek komt naar voren dat er vele manieren zijn om vaderschap in te vullen. Ook als vaders niet bij hun kinderen wonen of geen relatie meer met de moeder hebben, kunnen zij heel betrokken zijn. Alleenstaand moederschap is zeker geen synoniem voor vaderafwezigheid. Vaderschap kan onder andere worden versterkt door met vaders het gesprek onderling te voeren, op hun manier, tijd, plaats én door hen al vanaf voor de geboorte goed te informeren en betrekken. Zij dienen meer actief in het vizier te komen van professionals, die nog steeds vaak vooral op de moeders zijn gericht. De KIS-publicatie verschijnt binnenkort op kis.nl, social media en in de nieuwsbrief.
5. Uit de KIS-verkenning blijkt dat het belangrijk is om aankomende vaders meer van informatie te voorzien. Wat moet er volgens jullie vooral gebeuren?
‘Het is belangrijk dat we aanstaande jonge vaders al vroeg voorbereiden op wat het betekent om vandaag de dag in de hedendaagse maatschappij een kind op te voeden, wat er van hen hierbij wordt verwacht en wat hierbij wenselijk is in iedere levensfase van het kind. Bij verloskundigenpraktijken en consultatiebureaus kunnen we al in beeld krijgen wat jonge vaders aan ondersteuning nodig hebben’, legt Raymond uit. Kenneth vertelt hoe we deze vaders kunnen voorbereiden: ‘We kunnen aanstaande vaders voorlichtingsprogramma’s en trainingen aanbieden, hun actief betrekken bij prenatale zorg en opvoedingscursussen en ervaren vaders inzetten als mentoren. Ook kunnen we netwerken en steungroepen opzetten en diverse media gebruiken om informatie en inspiratie te bieden, zoals video’s, podcasts en blogs.’ Een mooi voorbeeld van een initiatief dat vaders begeleidt in hun vaderrol is Mannen aan Zet. ‘Met het platform willen we vaderbetrokkenheid, vaderlijke rolmodellen en mannenemancipatie in het stadsdeel Zuidoost duurzaam versterken’, vertelt Raymond ten slotte.