Veel nieuwkomers worstelen met financiën

Gemeenten in Nederland zijn druk met de integratie van statushouders en andere nieuwkomers. Het besef dat deze groepen ondersteuning nodig hebben om hun weg in Nederland te vinden is overal doorgedrongen, stelt Bora Avrić, themacoördinator Nieuwe Migratie bij KIS. ‘Er gebeurt ontzettend veel. Opvallend is de aandacht voor werk.’

Veel statushouders kampen met schulden

Minder aandacht gaat naar financiële en sociale redzaamheid. Avrić: ‘We hoorden signalen uit het veld over veel statushouders die met schulden kampen of die hun financiële zaken niet op orde hebben. Daarnaast zijn er ook signalen over de beperkte sociale netwerken van de nieuwkomers. Deze signalen lagen ten grondslag aan dit onderzoek naar de financiële en sociale zelfredzaamheid van nieuwkomers in gemeenten.’

Complexe regelgeving

In de nieuwe publicatie, waarbij is ingezoomd op drie gemeenten en met maatschappelijke organisaties en statushouders is gesproken, wordt gekeken naar de financiële en sociale zelfredzaamheid van niet alleen vluchtelingen, maar ook EU-arbeidsmigranten en gezinsvormers.

Met betrekking tot de financiële zelfredzaamheid concludeert KIS  dat het voor alle nieuwkomers lastig is om een goed inzicht te hebben in eigen inkomsten en uitgaven. Financiële zelfredzaamheid in Nederland is allesbehalve eenvoudig. Avrić: ‘De wet- en regelgeving rondom toeslagen, naheffingen, eigen risico bij de zorgverzekering is erg complex. Laat staan wanneer je de taal niet machtig bent.’ Daar komt bij dat veel regelingen digitaal moeten worden afgehandeld. Ook dat is voor zowel statushouders, arbeidsmigranten als gezinsvormers een extra obstakel.’
 

Ook is het bestedingspatroon bij nieuwkomers vaak anders.  Ze geven de toeslagen meteen uit en besteden bijvoorbeeld eerder geld uit aan een grote tv of een elektrische fiets in plaats van aan een goed bed.’ Bij EU-arbeidsmigranten is het bestedingspatroon niet het meest dominante probleem. Zij komen vaak juist naar Nederland om geld te sparen. ‘Ze willen vooral snel veel geld verdienen, sparen en weer terug. Waar zij vooral mee te maken hebben, is uitbuiting.’

EU-arbeidsmigranten hebben vooral te maken met uitbuiting

Het verschil tussen de groepen, ook tussen de vluchtelingen onderling, maakt van integratie een complex verhaal. ‘Dit vraagt om maatwerk en flexibiliteit. Daarom zeggen we ook tegen de gemeenten: neem de tijd. De tijd voor goede voorlichting, ook in eigen taal. Niet alleen voorlichting over Digi-d en toeslagen, maar ook over het omgaan met geld, over de Nederlandse cultuur van spaarzaamheid.’ Een ander advies het inzetten van sleutelfiguren uit de gemeenschappen. ‘En investeer in een goede regionale samenwerking tussen de maatschappelijke organisaties.’
 

Sociale zelfredzaamheid

Voor de drie doelgroepen, concluderen de onderzoekers, is het lastig om goed contact te krijgen met Nederlanders. Avrić: ‘EU-arbeidsmigranten werken vooral, gaan ervanuit dat ze hier tijdelijk zijn en zoeken vooral contact binnen de eigen kring. Vluchtelingen hebben vaak vooral contact met professionals. De sociale zelfredzaamheid is ook erg persoonsafhankelijk. De ene persoon stapt nu eenmaal sneller op iemand af dan de ander, stellen de onderzoekers. Ook de gezinssituatie speelt een rol. Ouders met kinderen op de basisschool leggen bijvoorbeeld sneller contact.

Bij professionals bestaan er ook zorgen over de gezinsvormers, veelal vrouwen. Zij zijn meestal afhankelijk van hun man, veel thuis en gericht op de opvoeding van de kinderen en kunnen in een isolement terechtkomen. Avrić: ‘Het advies is om te proberen deze vrouwen vooral het huis uit te krijgen. Door bijvoorbeeld kook- of wandelactiviteiten te organiseren.’

Organiseer kook- of wandelactiviteiten voor vrouwelijke gezinsvormers

De onderzoekers stellen dat financiële en sociale zelfredzaamheid nauw met elkaar samenhangen. Schaamte over financiële problemen zorgt er bijvoorbeeld ook voor dat mensen minder sociale contacten zoeken. Ook trauma’s uit het verleden vormen een obstakel. Twee van de drie onderzochte gemeenten stellen expliciet dat traumazorg ontbreekt als ‘natuurlijke samenwerkingspartner’. Stress kan er vervolgens ook weer voor zorgen dat de financiële redzaamheid afneemt.
 

Pools voetbalelftal

Avrić benadrukt nogmaals dat er enorm veel gebeurt, zowel landelijk als binnen regio’s en gemeenten. In de publicatie staan verschillende innovatieve voorbeelden, van het Digitale programma van de Belastingdienst en Bibliotheken, de Eurowijzer van Vluchtelingenwerk tot aan het maatjesprogramma’s, taalcafé, het Limburgs welkom voor arbeidsmigranten en het Poolse voetbalelftal van SV Grashoek in de gemeente Peel en Maas. Een initiatief van de gemeente om de integratie van de Poolse mannen in het dorp te bevorderen. Avrić: ‘We zien dat veel gemeenten zoekende zijn. Wat past bij ons en wat werkt nu echt.’