Verbindend contact in jouw wijk: Waarom het werkt en hoe jij vandaag nog aan de slag kan!

In veel wijken leven mensen met verschillende achtergronden, religies en culturen bij elkaar, die ook onderling verschillen in bijvoorbeeld leeftijd, inkomen en opleiding. Deze diversiteit kan het samenleven met elkaar ingewikkelder maken. Sociaal contact draagt bij aan respectvol samenleven, mits het contact op een effectieve manier is georganiseerd. De Wijkverbinder helpt om activiteiten te organiseren die bijdragen aan de doelen die je als professional of vrijwilliger in de wijk wil realiseren.

Werken aan de gewenste situatie

Projectleider Annemarie van Hinsberg over De Wijkverbinder: ‘De huidige situatie in de wijk is een belangrijk uitgangspunt om te bepalen welke activiteit je gaat of wilt laten organiseren. Het vraagt namelijk om een andere aanpak als wijkbewoners met verschillende achtergronden weinig contact met elkaar hebben of als er sprake is van overlast.’

Vier fasen

In de online tool zijn daarom de activiteiten en kennis over wat daarbij werkt, geordend in vier verschillende situaties. Deze zijn gebaseerd op de fasen van polarisatie: verbinden in rust (groen), verbinden bij ongemak (geel), verbinden bij spanning (roze) en verbinden bij incidenten (rood). Leven de mensen in de wijk bijvoorbeeld langs elkaar heen? Is er sprake van een ongemakkelijke sfeer of worden mensen gediscrimineerd? Of zijn er zelfs incidenten zoals vernielingen? Om vast te stellen in welke fase een wijk zit, kun je een analyse-instrument van KIS raadplegen. Dit instrument en uitgebreide achtergrondinformatie voor de tool vind je in de ‘bibliotheek’.

Activiteiten kiezen

Van Hinsberg: ‘Met de tool ontdek je via welk type activiteiten je werkt aan de gewenste situatie. Sommige activiteiten zijn geschikt voor meerdere situaties. Bijvoorbeeld: in tijden van rust kun je een dialoog organiseren over de buurt zodat mensen elkaar leren kennen, en makkelijker op elkaar afstappen als er wél iets aan de hand is. In tijden van ongemak of bij spanningen is het een ander verhaal. Dan kun je een dialoog inzetten als gestructureerde gespreksvorm over verschillen en polariserende onderwerpen. Het doel is dan dat mensen zo vanuit verschillende perspectieven naar elkaar of naar het onderwerp leren kijken, zich inleven en mogelijk hun beeld bijstellen. Dit kan ook bijdragen aan het verminderen van vooroordelen.’

Denk na over je doelgroep

Van Hinsberg: ‘Het is natuurlijk ook van belang om na te denken over wie je doelgroep is, en hoe je deze mensen bereikt. Wat is er aan de hand en wie zijn daarbij betrokken? Daar kun je je activiteit op aanpassen. Voor het bevorderen van contact tussen groepen jongeren zul je een andere activiteit inzetten dan tussen nieuwkomers in de wijk en de gevestigde buurtbewoners. Zorg ook dat je rekening houdt met verschillende wensen en gewoonten, bijvoorbeeld halal vlees op de (buurt)barbecue.

Als er sprake is van ongemak of spanningen in de wijk zijn de verschillen misschien te groot voor een persoonlijke ontmoeting. Dan kun je gebruik maken van denkbeeldig contact of indirect contact. Bijvoorbeeld door verhalen te delen in de buurtkrant, via film of theater.’  

Hoe duurzamer en intensiever het contact, hoe groter de kans dat het contact beklijft

Bindingsladder

Van Hinsberg: ‘Hoe duurzamer en intensiever het contact, hoe groter de kans dat het contact beklijft, volgens de “bindingsladder”. Initiatieven die contact tot stand brengen op basis van wat mensen bindt en niet op basis van wat hen scheidt, hebben de meeste kans op resultaat. Bijvoorbeeld door mensen aan te spreken op hun rol als ouder, buurtbewoner of sporter.

Duurzaam contact ontstaat als mensen met elkaar samenkomen of samenwerken aan een gemeenschappelijk doel of interesse. Denk aan samen sporten of samen de buitenruimte schoner en leefbaarder maken. Maak dan wel concrete afspraken met bewoners, bijvoorbeeld over wat het gemeenschappelijk doel is en hoe dit gerealiseerd wordt. Gemeenschappelijke interesses van buurtbewoners kun je ontdekken door met hen in gesprek te gaan of via bijvoorbeeld een enquête. Belangrijk is om onbewuste competitie tussen bevolkingsgroepen te vermijden, bijvoorbeeld tijdens het gezamenlijk sporten.’

Elkaar helpen

Ook activiteiten die gericht zijn op wederzijdse hulprelaties tussen mensen die van elkaar verschillen, kunnen de verbinding tussen groepen buurtbewoners vergroten en tegenstellingen, vooroordelen en polarisatie verminderen. Voorbeelden van deze activiteiten zijn mentorprojecten, maatjesprojecten met vluchtelingen of taalprojecten waarin nieuwkomers worden geholpen met de Nederlandse taal. Maar het kan ook om minder structurele vormen gaan, zoals boodschappen doen of koken voor een buurtgenoot.

Het is belangrijk om stereotypen over bepaalde groepen buurtbewoners niet te herhalen, anders worden deze juist geactiveerd in het brein

Wat werkt wel en niet?

Van Hinsberg: ‘Bij elk type activiteit vind je voor het organiseren en uitvoeren van de activiteit een aantal tips over wat daarbij wel en niet werkt. Bijvoorbeeld, bij de activiteit ‘Verdiepen in elkaar’ is het slim om ervaringsverhalen te delen vanuit ieders perspectief en ervoor te zorgen dat mensen echt met elkaar gaan meeleven. Bij dialoog is het belangrijk om stereotypen over bepaalde groepen buurtbewoners niet te herhalen. Door ze te herhalen, worden deze juist geactiveerd in het brein, ook als ze vervolgens ontkracht worden.’

Veiligheidsgevoel in de wijk

‘Bij incidenten is het bijvoorbeeld eerst zaak om te handhaven door grensoverschrijdend gedrag aan te pakken en het veiligheidsgevoel in de wijk te herstellen. Je kunt dan het beste samenwerken met verschillende hulpinstanties zoals politie, jongerenwerk, welzijnswerk en handhaving. Zorg dat ook de bewoners hierin betrokken zijn. En zet niet te snel in op overbruggend contact, eerst is de sociale veiligheid belangrijk om aan te pakken.’

Praktijkvoorbeelden

In de tool vind je ten slotte ter inspiratie ook voorbeelden uit de praktijk. Die lopen erg uiteen, van ‘mensenbieb’ tot ‘Koppelwerk’. Bij dit laatste wordt de sociale veiligheid in een wijk vergroot door de sociale zelfredzaamheid van bewoners te stimuleren. Een wijkagent en een opbouwwerker zijn samen fysiek aanwezig in de wijk, waarbij ze bewoners stimuleren zelf problemen aan te pakken. Ook vormt het koppel een schakel tussen bewoners en instanties. De website ‘Mensenbieb’ is een bibliotheek van mensen waar je levende boeken ‘leent’. De boeken zijn mensen die je normaal misschien niet zo snel zou spreken. Denk aan een transgender, veganist, imam of vluchteling. Iemand die afwijkt van de ‘norm’ en daardoor de kans loopt anders benaderd, buitengesloten of gediscrimineerd te worden. Dit is een manier om te werken aan meer onderling begrip als er in de buurt ongemak is tussen mensen.