'Waarom is niemand deze verdwenen asielkinderen gaan zoeken?'

'Het systeem blijkt zo lek als een mandje', stelt Conny Rijken, professor Mensenhandel en Globalisering aan de Universiteit van Tilburg in reactie op de verdwijning van ruim 1.600 ‘asielkinderen’ uit de opvang. Het gevaar is groot dat een aantal in handen van mensenhandelaren is gevallen.

Artikel
Vluchtelingen

Verrassend zijn de cijfers over de verdwenen kinderen in Nederland die het NRC onlangs publiceerde niet helemaal, stelt Rijken die zich in haar onderzoek vooral richt op de slachtoffers in het migratieproces. Drie jaar terug sloeg Europol al alarm: 10.000 asielkinderen in Europa zijn zoek. De Europese politieorganisatie vreest dat een flink aantal het slachtoffer is geworden van seksuele uitbuiting of als moderne slaaf aan het werk wordt gezet.

Rijken: ‘We leren blijkbaar niet van het verleden. Eind jaren negentig verdwenen de Nigeriaanse minderjarige meisjes stelselmatig uit de opvang om vervolgens in de prostitutie terecht te komen. Later waren het Indiase jongens die na aankomst verdwenen. Onlangs nog het nieuws over de Vietnamese kinderen.’ Nederland blijkt niet in staat om deze kwetsbare jongeren te beschermen, luidt haar pijnlijke conclusie.

Veiligheidsrisico’s

In Nederland zijn COA en Nidos verantwoordelijk voor de opvang en begeleiding van alleenstaande minderjarige vreemdelingen. Marcelle Reneman, docent en onderzoeker Migratierecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam, wijst in haar artikel op Verblijfblog over de verdwenen kinderen op een recent rapport van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Inspectie Justitie en Veiligheid. Daaruit blijkt dat de veiligheid binnen de opvang te wensen over laat. Nidos en COA brengen de de veiligheidsrisco’s rondom kinderen onvoldoende in kaart en 'als veiligheidsrisico’s worden geconstateerd dan krijgen ze vaak onvoldoende gevolg'.

Reneman: ‘Je ziet wel vaker in de asielketen dat organisaties als COA, IND of Vreemdelingenpolitie onvoldoende informatie uit wisselen. Maar dat is wel belangrijk om een goede risicoanalyse rondom deze kinderen te maken. Ik denk dat in dit systeem nog veel verbeterd kan worden.’

Ontsnappen uit het raam

Maar helemaal voorkomen dat minderjarige jongeren verdwijnen is moeilijk, waarschuwt Reneman. ‘Zeker wanneer ze zelf echt weg willen of daartoe gedwongen worden. Uit mails van de instellingen blijkt ook dat kinderen soms ’s nachts ramen opbreken en zo toch ontsnappen. De beschermde opvang is nu eenmaal geen gevangenis. Kinderen opsluiten is een erg zwaar middel waar je voorzichtig mee moet omgaan.’

Vietnamese kinderen uit de beschermde opvang zijn aangetroffen op wietplantages in Groot-Brittannië en Sliedrecht

Kwetsbare kinderen

Het was onderzoek van radioprogramma Argos dat dit eerder jaar aan het licht bracht dat zeker zestig Vietnamese kinderen de afgelopen vijf jaar uit de beschermde opvangcentra zijn verdwenen. Deze opvang is juist bedoeld voor kwetsbare kinderen die een grote kans lopen om het slachtoffer te worden van mensenhandel.

Onderzoeksjournalist Sanne Terlingen van Argos was vorige week een van de sprekers bij een bijeenkomst in het Humanity House in Den Haag over de verdwenen kinderen. Een aantal van deze Vietnamese kinderen heeft na hun vertrek uit de opvang de oversteek naar Groot-Brittannië gemaakt en is daar later op wietplantages aangetroffen. Of deze jongeren altijd in het buitenland terecht komen, is maar de vraag, stelt Terlingen. ‘Niemand weet het.’ Vorig jaar juli werd op een hennepkwekerij in Sliedrecht ook een minderjarige Vietnamese jongen aangetroffen.

Dark web

Terlingen is een van de initiatiefnemers van het internationaal journalistiek onderzoekscollectief Lost in Europe. Journalisten in Europa proberen uit te zoeken waar deze kinderen terechtkomen. ‘Hoe kan het dat deze kinderen in Europa zijn verdwenen? Hoe kan het dat niemand ze is gaan zoeken? Het is toch bizar dat niemand weet waar deze kinderen zijn?’ Het onderzoek blijkt een moeizaam proces in een schimmige wereld die liever verborgen blijft. Eerder stuitten de journalisten bijvoorbeeld op gesprekken op het dark web tussen pedoseksuelen over het opvangen van Syrische kinderen.

Uit cijfers die NRC opvroeg bij COA en voogdijinstelling Nidos, blijkt dat een flink aantal van de verdwenen kinderen uit zogeheten veilige landen als Marokko (325), Algerije (190) en Afghanistan (167) komen. Maar ook minderjarige vluchtelingen uit Syrië (114) en Eritrea (114) zijn de afgelopen jaren ‘met onbekende bestemming vertrokken’.

Bet-El Teklemariam, die zich als mediator inzet voor Eritrese nieuwkomers in Nederland, maakt zich grote zorgen over Eritrese meisjes, vertelt ze op de bijeenkomst in Den Haag. ‘We hebben het over een kwetsbare groep die zeker gevaar loopt. Ze kennen hier niemand, hebben nauwelijks seksuele voorlichting gehad.’ Het taboe rondom mensenhandel is groot. ‘Niet alleen voor slachtoffers of binnen de Eritrese gemeenschap, maar heel veel mensen in Nederland kijken weg. Het is horen, zien en zwijgen.’

Slachtoffers

Ook Brian Oedayrajsingh Varma van CoMensha, het landelijke coördinatiecentrum tegen mensenhandel, vreest eveneens dat er bepaalde criminele organisaties achter de verdwijning van de asielkinderen zitten. ‘Er zijn op de opvanglocaties ook wel eens briefjes gevonden waaruit blijkt dat deze kinderen "op doorreis" zijn. Kinderen die zo uit beeld verdwijnen, dat is echt erg zorgelijk.’

'In internationale verdragen is van alles vast gelegd over de rechten van slachtoffers van mensenhandel, maar de praktijk ziet er minder rooskleurig uit'

Het betreft een uiterst kwetsbare groep, vatbaar voor misleiding. ‘De signalering van mogelijke minderjarige slachtoffers door hulpverleners is nog lang niet optimaal’, zegt Varma. ‘In onze ogen is vroegsignalering van belang evenals een duidelijk handelingsperspectief voor de hulpverleners.’ Ook op de opvang van slachtoffers mensenhandel is niet overal even goed geregeld. ‘In allerlei internationale verdragen is van alles vast gelegd over de rechten van slachtoffers mensenhandel en specifiek als het gaat om minderjarigen, maar de praktijk ziet er minder rooskleurig uit.’

Onderzoek

De inmiddels afgetreden staatssecretaris Mark Harbers van Justitie en Veiligheid liet in april de Tweede Kamer weten twee onderzoeken te laten uitvoeren naar de verdwenen kinderen. Het eerste onderzoek richt zich specifiek op de Vietnamese kinderen. Het tweede onderzoek richt zich ‘alle alleenstaande minderjarige asielzoekers die uit opvanglocaties zijn verdwenen’.

 

Aanpak Mensenhandel

Met het programma ‘Samen tegen mensenhandel’ sloegen eind vorig jaar vier ministeries de handen ineen om mensenhandel beter aan te pakken. Samen met partners als gemeenten, het OM, de politie, de Inspectie SZW, de KMar, de IND, opvang- en zorginstellingen, jeugdhulpverlening, scholen, NGO’s, private partijen is een ambitieus programma aangekondigd. Volgens Herman Bolhaar, nationaal rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen een belangrijke stap om mensenhandel te bestrijden en ‘het aantal slachtoffers terug te dringen.’ Op de website van CoMensha is veel informatie voor professionals te vinden over het onderwerp.

Dit artikel is in opdracht van KIS geschreven door journalist Jessica Maas.