Wijkaanpak is als een voetbalelftal: zet je beste professionals op de goede plek

Demissionair minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid sprak de aanwezigen van de Jaarbijeenkomst van KIS, met als thema ‘Een betere match tussen buurt en beleid: Wijkgerichte aanpak op maat’, per videoboodschap toe. ‘De wijk is het startpunt van samenleven. Het is ook de plek waar als eerste zichtbaar wordt wat goed gaat en wat beter moet in onze samenleving’, zei hij tegen de pakweg 200 aanwezigen in de zaal, plus de online kijkers.

Het moet zeker beter, zo lieten de burgemeesters van vijftien grote gemeenten onlangs weten. In kwetsbare wijken stapelen problemen zoals onderwijsachterstand, armoede, huiselijk geweld, werkloosheid en overlast zich op. ‘Onze wijken worden diverser en dat brengt uitdagingen met zich mee. In de eerste plaats in de wijken’, vertelde Koolmees. ‘Het vraagt van ons om te blijven zoeken naar nieuwe vormen van verbinding. Dat gaat niet alleen over leefbare straten en huizen, maar ook om de mate van betrokkenheid tussen de mensen die in de wijk wonen. En om goed werk, toegankelijk onderwijs en bestaanszekerheid.’

Zwabberbeleid

Monique Kremer, hoogleraar Actief Burgerschap aan de UvA en voorzitter van de Adviesraad Migratie, vatte het wijkenbeleid van de overheid sinds de jaren ‘70 samen als het gezwabber van een dronken fietser. De wijkaanpak werd vervangen door een focus op het individu, maar is nu terug van weggeweest. ‘Voordat er resultaten te zien waren, is de wijkaanpak alweer afgebroken en afgeschoten en moest de hulpverlener zich vooral richten op het individu’, aldus Kremer.

Dagvoorzitter Minchenu Maduro (links) en Monique Kremer, hoogleraar Actief Burgerschap aan de UvA en voorzitter van de Adviesraad Migratie

De zwabberende overheid wisselt volgens Kremer te radicaal van perspectief. ‘Je moet de problematiek van alle kanten aanpakken. Aandacht voor de wijk lost niet alle problemen op in het leven van mensen, maar is wel essentieel. Daarnaast moet je individueel begeleiden.’
 
Die boodschap lijkt begrepen en opgepikt. Koolmees sprak over een veelzijdige aanpak, met vereende krachten. Gemeenten staan er volgens hem niet alleen voor. Het ministerie en de VNG ontwikkelden het programma Divers & Inclusief dat gemeenten met vergelijkbare kenmerken van op de eigen situatie afgestemde handelingsperspectieven wil voorzien. En er gebeurt nog meer, vertelde hij: ‘Van steun aan buurt- en dorpshuizen, tot programma’s tegen eenzaamheid en het voorkomen van discriminatie. Dat biedt houvast voor de toekomst.’

Cement van de wijk

Al dat gezwabber van de afgelopen jaren heeft echter wel tot gevolg gehad dat de opbouwwerkers van weleer die het cement van de wijk vormden, allang zijn wegbezuinigd. Kremer pleitte maandag voor de beste verbindingsofficieren in de kwetsbare wijken, cultuursensitief, zonder handelingsverlegenheid en 9-tot-5-mentaliteit. Ze wenste de wijken continuïteit en betrouwbaarheid van de professionals toe: ‘Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Het wantrouwen in de overheid bij wijkbewoners is groot. En het is gebaseerd op slechte ervaringen. Er moeten echt afstanden worden overbrugd.’

De wijkhulp moet weer zichtbaar zijn, zo eindigde Kremer haar pleidooi dat niet alleen in de zaal werd herkend, maar ook in de chat op bijval kon rekenen:

Onthutsend beeld

Kremer benoemde het wantrouwen in overheid en hulpverlening bij de bewoners van de kwetsbare wijken. Redouan El Yaakoubi schetste, als ervaringsdeskundige, geboren en getogen in de Utrechtse wijk Overvecht, een onthutsend beeld van waar dat vandaan komt. ‘Er zijn de afgelopen jaren miljoenen mijn wijk in gepompt. Welzijnsorganisaties kwamen en gingen, er werd gefuseerd, georganiseerd, gereorganiseerd. Maar er verbeterde niks: ik zie geen verschil. Als er al eens goede mensen in de wijk werkzaam waren, dan verdwenen ze al snel weer.’

Redouan El Yaakoubi, profvoetballer en oprichter Stichting Durf te Dromen

El Yaakoubi is nu profvoetballer bij Excelsior en zet zich met zijn stichting ‘Durf te Dromen’ actief in voor de jeugd in Overvecht. ‘Ik verzet me tegen de negativiteit. Als je als jongere te vaak hoort dat je in een kansarme wijk woont, dan ga je vanzelf geloven dat je geen kansen hebt. Als je wordt behandeld alsof je minder waard bent, krijg je vanzelf een minderwaardigheidscomplex. Pas zei een van mijn Durf te Dromers: ‘Ik krijg steeds te horen dat ik 4 fout heb. Maar waarom zegt er niemand dat ik er 6 goed heb?’ Laten we daar wat vaker aan denken. Positief. En ons allemaal met hart en ziel voor deze jongeren inzetten, hen kansen bieden.’

Extra motivatie

Positief. Dus niet zoals die docent op het Christelijk Gymnasium die hem destijds een briefje voorhield. ‘0,0 procent’, stond daar op. ‘Ik vroeg hem wat hij daarmee bedoelde. Dat was volgens hem het slagingspercentage van Marokkaanse jongens op de school. Dat briefje, die houding was voor mij extra motivatie. Maar wat heb ik me rot, onbegrepen en alleen gevoeld op die school. Ik neem het die docent en heel veel andere professionals kwalijk dat zij alleen de groep zien en niet naar het individu kijken.’

Een wijkteam moet zijn als een voetbalelftal, volgens de 25-jarige voetbalprof. Je stelt de beste mensen op. En goede spelers krijgen een contractverlenging, die laat je niet gaan. Ook niet als dat dan wat meer geld kost, aldus El Yaakoubi, wiens bevlogen verhaal niet alleen in de zaal maar ook in de huiskamers werd gewaardeerd, zo bleek uit de chat:

Beledigd

In het slot van de plenaire bijeenkomst leidde dagvoorzitter Minchenu Maduro een paneldiscussie met daarin onder meer Marco Pastors, directeur Nationaal Programma Rotterdam-Zuid. Dat programma wordt genoemd als lichtend voorbeeld voor effectieve wijkaanpak. Maar er was maandag vanuit de zaal ook kritiek op de aanpak die vooral focust op school en werk. Want hoe vind je werk als de schulden torenhoog zijn, de koelkast leeg, je geen netwerk hebt, noch vertrouwen in de mensen die hulp aanbieden? De oud-wethouder namens Leefbaar Rotterdam kan wel tegen een stootje en kaatste de bal behendig terug: ‘Het bieden van werk wordt alom gezien als de beste zorg. Maar als je een hulpverlener vraagt hoeveel mensen hij aan het werk heeft geholpen dan reageert hij beledigd.’

Paneldiscussie met v.l.n.r.: Bouchra Dibi, Marco Pastors, Reinier van der Grijp en Zakaria el Khetabi

‘Het is voor de wijkteams de hoogste tijd voor een zichtbaarheidsoffensief’, zei jongerenwerker Reinier van der Grijp uit Zaanstad. ‘Er is een enorme kloof tussen professionals en problematiek. Er wordt gewerkt met schotjes en verschillende potjes’, zo schetste Bouchra Dibi van Krachtwijken.nl het verschil tussen realiteit en papier, en de bureaucratie die niet helpt. ‘Ik wil niet moralistisch doen, maar we hebben allemaal met ons hart voor dit werk gekozen. Niet voor het loonstrookje, maar om iets te doen voor de ander. Laten we ons niet weerhouden door bureaucratie, regelgeving, of allerlei andere redenen, maar teruggaan naar de essentie van ons werk’, zo riep Zakaria El Khetabi van wooncorporatie Woonbron op.

Deelsessies

De kijkers thuis logden vervolgens uit, de aanwezigen in Nieuwegein verspreidden zich over tien zaaltjes voor deelsessies over onder andere armoede, polarisatie, verbinding, gelijke kansen in het onderwijs en de online leefwereld van jongeren.

De output uit die sessies werd bij de afsluitende borrel met muziek van Tabula Rasa – bestaande uit Valery Levant en Yoesra Saad – kort besproken. Uit de sessie over armoede kwam naar voren dat taal er toe doet, zoals eerder ook door Redouan El Yaakoubi werd besproken. El Yaakoubi spreekt liever over krachtige wijken dan over kwetsbare, Radj Ramcharan van de Surinaams - Hindoestaanse stichting Asha omschrijft armoede liever als ‘niet kunnen rondkomen’. Dat werpt minder drempels op en raakt minder aan de schaamte van de mensen die het betreft.

Een van de deelsessies

Het tij keren

Vanuit de sessie over gelijke kansen in het onderwijs klonk de oproep gezamenlijk beter te kijken wat er rond de school en het schoolplein voor informele hulp valt in te schakelen. Daarnaast moet er vanuit het onderwijs ook over de schutting worden gekeken en beter worden samengewerkt met organisaties in andere domeinen.

‘Building bridges, on the way to the unknown’, zo klonk het prachtige, rake ‘spoken word’ met muzikale begeleiding van Tabula Rasa. En: ‘Walk with me’. Samen kan er veel: dat was de boodschap van de Jaarbijeenkomst van KIS. Want er moet nog heel veel, zo werd alom erkend. Het tij in de kwetsbare - of krachtige (?) - wijken, kan nog worden gekeerd als er nu wordt geïnvesteerd in werk, onderwijs, veiligheid, leefbaarheid, jongeren, gezondheid, betere woningen en het sociaal domein. En natuurlijk vooral ook in de beste professionals op de goede plek.

Auteur: Rob Pietersen
Foto's door: Mariam Badou